Hz. Ebu Bekir’in Halife Seçilmesinin Geleneksel Otorite Bağlamında Değerlendirilmesi

Year 2022, Volume: 2 Issue: 1, 39 - 60, 25.04.2022

Osman Dertli

Abstract

Hz. Muhammed, 610 yılında vahiy almaya başlamasıyla dini, 622 yılında da Medine’ye hicret etmesiyle birlikte siyasi bir görev üstlenmiştir. O vefat edinceye kadar hem dini otoriteyi hem de siyasi otoriteyi temsil etmiş, vefatıyla birlikte sosyolojide dini otorite tipi olarak kabul edilen din kurucusu olma görevi sona ermiştir. Ancak siyasi otoriteye bağlı görevi, kendisini takip eden tilmizleri tarafından devam ettirilmiştir. Öyle ki; daha Hz. Peygamber’in cenazesi defnedilmeden bu siyasi otorite görevini kimin yerine getireceği konusu Ben-i Saide gölgeliğinde Ensar ve Muhacir arasında tartışılmış ve neticede Hz. Ebu Bekir’in siyasi otoritenin başı olmasına karar verilmiştir. Bu makalede Hz. Ebu Bekir’in halife seçilmesi Weber’in meşru otorite tipleri içerisinde yer alan geleneksel otorite bağlamında değerlendirilmeye çalışılacaktır. Hz. Ebu Bekir’in halife seçilme sürecinde yaşananlar kanaatimize göre geleneksel otoriteyle yakından ilgilidir. İslam Devletinin ilk halifesi olan Hz. Ebu Bekir, meşruluğunu karizmatik (dini) ya da yasal otoriteden değil tamamen geleneksel otoriteden almaktadır. Çalışmada dolaylı gözlem tekniğine başvurularak kaynak, bilgi ve belgeler toplanmış ve bu kaynaklar konu çerçevesinde değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Keywords

Din Sosyolojisi, Geleneksel Otorite, Meşruiyet, Halife, Hz. Ebu Bekir.

A Review Of Abu Bakr’s Election To The Caliphate In The Context Of Traditional Authority

Abstract

Muhammad (p.b.u.h) assumed a religious duty when he started to receive revelations in 610, and a political task with his migration to Medina in 622. He represented both religious and political authority until his death, and his duty under religious authority ended with his death. However, his duty under the political authority was continued by his disciples who followed him. Even before the funeral of the Prophet was buried, the issue of who would fulfill this duty of political authority was discussed between the Ansar and Muhajir in the shadow of Banu Sa'ida, and it was finally decided that Abu Bakr would be the head of the political authority.
In this article, the election of Abu Bakr as caliph will be examined in the context of “traditional authority”, which is one of Weber's types of legitimate authority. In our opinion, the process of Abu Bakr's election to the caliphate is closely related to traditional authority. Abu Bakr, as the first caliph of the Islamic State, derives his legitimacy entirely from traditional authority rather than charismatic (religious) or legal authority. All the information and documentation in this study were obtained with the indirect observation technique and these sources were evaluated within the framework of the subject.

Keywords

Sociology of Religion, Traditional Authority, Legitimacy, Caliph, Abu Bakr.

References

• Akbulut, Ahmet. Sahabe Dönemi İktidar Kavgası, Ankara: Ottto Yayınları, 2015.
• Apak, Adem. Ana hatlarıyla İslam Tarihi – 2, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Arslan, Mustafa. “İlk Müslüman Toplumunun Oluşumu ve Hz. Muhammed: Kardeşleştirme Olayı Üzerine Tarihsel Bir Din Sosyolojisi İncelemesi”, Sünnet Sosyolojisi, ed. Mustafa Tekin, Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2013.
• Akyüzoğlu, İlyas. “Medine Site Devletinin Sosyo-politik Alt Yapısı”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6/11 (2016), 200-232.
• Apak, Adem. Anahatlarıyla İslam Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, İstanbul: Ensar Yayınları, 2014.
• Azimli, Mehmet. Cahiliyye’yi Farklı Okumak, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Azimli, Mehmet. “Hulefa-i Raşidin Dönemi Halife Seçimleri”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VII/1, (2007), 35-59.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Ensâbü’l Eşrâf-Hz. Peygamberin Hayatı ve Şahsiyeti Siyasi ve Askerî Mücadeleleri, tahk. Süheyl Zekkari, Riyad Zerkali, çev ed. Adnan Demircan, çev. Hikmet Akdemir, İstanbul: İlkharf Yayınevi, 2018.
• Buhari, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahihi Buhari, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
• Câbirî, Muhammed Abid. İslam’da Siyasal Akıl, İstanbul: Kitapevi, 1997.
• Câbirî, Muhammed Abid. İbn Haldun’un Düşüncesi: Asabiyet ve Devlet, çev. Muhammet Çelik, İstanbul: Mana Yayınları, 2018.
• Cevdet Paşa, Ahmet. Kısas-ı Enbiyave Tevarih-i Hulefa, İstanbul: Bedir Yayınevi, 1981.
• Çağatay, Neşet. İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1957.
• Çetin, Halis. “Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyeti-Meşruiyetin İktidarı”, Ankara Üniversitesi. Siyasal Bilgiler Fakültesi. Dergisi, 58/3, (2003), 61-87.
• Demircan, Adnan. Haricilik Mezhebinin Doğuşu Bağlamında Din-Siyaset İlişkisi, İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Demircan, Adnan. “Medine Vesikası Bağlamında Hz. Peygamber’in Yahudilerle Bir Arada Yaşama Tecrübesi”, Önder Peygamber ve Yeni Bir Devletin Kuruluşu, der. Adnan Demircan, İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
• Demir, Ömer, Acar, Mustafa. Sosyal Bilimler Sözlüğü, İstanbul: Vadi Yayınları, 1997.
• el-Belâzuri, Ahmed b. Yahya b. Cabir. Fütuhu’l Büldân, terc. Mustafa Fayda, İstanbul: Siyer Yayınları, 2013.
• Ez- Zühri, İbn Şihâb. el- Meğazî, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Fayda, Mustafa. “Hulefa’i Raşidin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 1998 18/ 324-338.
• Freyer, Hans. Sosyolojiye Giriş, çev. Nermin Abadan, Ankara: Ajanstürk Matbaası, 1957.
• Furseth, Inger, Repstad, Pal. Din Sosyolojisine Giriş, çev. İhsan Çapcıoğlu, Halil Aydınalp, Ankara: Birleşik Yayınları, 2013.
• Günaltay Şemseddin. İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, sad. M. Mahfuz Söylemez, Mustafa Hizmetli, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1996.
• Hatipoğlu, M. Said. “İslam’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik Hilafetin Kureyşliliği”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23/1 (1979), 121-213.
• Hodgson, Marshall.G.S. İslam’ın Serüveni-1, çev. Berkay Ersöz, Ankara: Phoenix Yayınevi, 2017.
• İbn’ül Esir, , Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim. El- Kamil fi’t- Tarih, terc. Ahmet Ağırakça ve Arkadaşları, İstanbul: Ocak Yayıncılık, 2/2016.
• İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddime, Haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1988.
• İbn Hişam Ebu Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. Es-Siretü’n Nebeviyye, terc. Abdülvehhab Öztürk, İstanbul: Kahraman Yayınları, 2016.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. Tabakât, çeviri ed. Adnan Demircan, İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah Bin Müslim Ed-Dineveri. el- İmame ve’s-Siyâse, terc. Cemalettin Saylık, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Kapani, Münci. Politika Bilimine Giriş, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2007.
• Koyuncu, Mevlüt. “Medine Şehir Devleti” Süleyman Demirel Üniv. Fen Edebiyat Dergisi, (2009), 87-103.
• Köten, Akif. “Hz. Peygamber’in İmamet Tasarrufu-Devlet Başkanı Olarak Hz. Peygamber’in Tasarrufları”, Din, Devlet İlişkileri Sempozyumu, İstanbul: Umut Matbaacılık, 1996.
• Kurt, Abdurrahman. Din Sosyolojisi, Bursa: DoraYayınları, 2011.
• Lewis, Bernard. Tarihte Araplar, çev. Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2009.
• Okiç, M.Tayyib. “İslâmiyette İlk Nüfus Sayımı”, Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/1 (1958), 11-20.
• Okumuş, Ejder. Meşruiyet Ekseninde Din ve Devlet, İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
• Okumuş, Ejder. “Din ve Siyaset”, Din Sosyolojisi, ed. Mehmet Bayyiğit, Konya: Palet Yayınları, 2013.
• Rıtzer, Goerge, Stepnısky, Jeffery. Sosyoloji Kuramları, çev. Himmet Hülür, Ankara: Deki Basım Yayın, 2014.
• Swıngewood, Alan. Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, terc. Osman Akınhay, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2009.
• Suyuti, Celaleddin. Halifeler Tarihi, çev. Onur Özatağ, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2014.
• Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Târihu’t-Taberî, terc. Cemalettin Saylık, Ankara: Ankara okulu Yayınları 2019.
• Tekin, Mustafa. Din Sosyolojisi, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Uludağ, Süleyman. İslam Siyaset İlişkileri, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1998.
• Vergin, Nur. Siyasetin Sosyolojisi, Kavramlar, Tanımlar, Yaklaşımlar, İstanbul: Doğan Kitap, 2008.
• Yıldız, Hakkı Dursun. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul: Çağ Yayıncılık, 1992.
• Zeydan, Corci. İslam Uygarlıkları Tarihi, çev. Nejdet Gök, İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite, çev. H.Bahadır Akın, Ankara: Adres Yayınları, 2005.
• Wellhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukutu, çev. Fikret Işıltan, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1963.