Richard Dawkins’te Argumentum Ad Hominem: Ateizm Argümanları Kapsamında Bir Analiz

Year 2025, Issue: 64, 150 - 163, 28.08.2025

Fatma Yüce

https://doi.org/10.29288/ilted.1649569

Abstract

Biyolog ve doğa bilimci olan Richard Dawkins, yeni ateizmin en önemli temsilcilerinden biridir.
Varoluşsal sorulara Tanrı ve dinden bağımsız cevaplar üreten Dawkins, yeni ateizmin argümanlarını
tüm dünyada popüler hale getirmiştir. Dawkins ateistik argümanlarını savunmak için bilim, felsefe
ve mantığı bir araç olarak kullanmıştır. Bu durum onun birçok mantık hatası yapmasına neden
olmuştur. Bu çalışma Dawkins’in en çok yaptığı informel mantık hatası argumentum ad homineme
odaklanmaktadır. Makalenin özgün taraflarından biri daha önce çalışılmamış olan bu konuyu ele
almasıdır. Ayrıca makalenin teorik kısmını oluşturan birinci bölümde literatürdeki tasniflerden farklı
olarak daha açıklayıcı olduğu düşünülen yeni bir tasnif önerilmiş ve önerilen her bir alt tür için çıkarım
biçimleri formülize edilmiştir. Makalenin uygulama kısmını oluşturan ikinci bölümde ad hominem
Dawkins’in yeni ateistik argümanlarına uygulanmıştır. Bunun neticesinde Dawkins’in kişi karalama
mantık hatasının dindara ve ilahiyatçıya yönelik olduğu, kişi karalamanın ötesinde Tanrı’yı da hedef
aldığı tespit edilmiş ve bu kapsamda yeni türler önerilmiştir. Dindar karalama mantık hatası için
argumentum ad religiosum, ilahiyatçı karalama mantık hatası için argumentum ad theologum ve Tanrı
karalama mantık hatası için argumentum ad deum türleri önerilmiş, önerilen yeni türler tanımlanmış
ve çıkarsama biçimleri formülize edilmiştir. Makalede yöntem olarak literatür analizi kullanılmıştır.

Keywords

Din Felsefesi , Ateizm , Mantık Hatası , Richard Dawkins , Argumentum Ad Hominem

Argumentum Ad Hominem in Richard Dawkins: An Analysis in Terms of Arguments for Atheism

Abstract

Richard Dawkins, a biologist and naturalist, is one of the most important agents of the new atheism.
Dawkins, who produced answers to existential questions independent of God and religion, popularized
the arguments of the new atheism all over the world. Dawkins has used science, philosophy, and logic
as a tool to defend his atheistic arguments. This caused him to make many logical fallacies. This study
focuses on Dawkins' most common informal logical fallacy, the argumentum ad hominem. One of the
original aspects of this article is that it handles this topic, which has not been studied before. Moreover,
in the first section, which constitutes the theoretical part of this article, a new classification, which is
thought to be more explanatory than the classifications in the literature, is proposed and inference
forms are formulated for each suggested sub-type. In the second section, which constitutes the
application part of the article, ad hominem is applied to Dawkins' new atheistic arguments. As a result,
it has been determined that Dawkins' person-denigrating logical fallacy is aimed at the religious and
theologian and that it targets God beyond person-denigrating, and new types have been proposed
within this scope. The argumentum ad religiosum for the religious-denigrating logical fallacy, the
argumentum ad theologum for the theologian-denigrating logical fallacy, and the argumentum ad deum for the God-denigrating logical fallacy are proposed types, the proposed new types are defined and their inference forms are formulated. Literature analysis was used as a method in this article.

Keywords

Philosophy of Religion , Atheism , Logical Fallacy , Richard Dawkins , Argumentum Ad Hominem

References

• Alatlı, Alev. Safsata Kılavuzu (Erişim 24 Ocak 2025). SAFSATA (safsatakilavuzu.com)
• Ayşan, Erhan. Tanrı Yanılgısının Yanılgısı. İstanbul: Kavim, 2008.
• Bilgili, Alper. “An Introduction to Logical Fallacies Dawkins’ The God Delusion”. European Journal of Science and Theology 8/2 (Haziran 2012), 39-46.
• Copi, Irving M. vd. Introduction to Logic. Harlow: Pearson Education Limited, 14. Basım, 2014.
• Crews-Anderson, Timothy A. Critical Thinking and Informal Logic. Tirril: Humanities-Ebooks, 2007.
• Curtis, Gary N. Guilt by Association (Erişim 10 Şubat 2025). Logical Fallacy: Guilt by Association
• Curtis, Gary N. The Fallacy Files Taxonomy of Logical Fallacies (Erişim 9 Şubat 2025). Taxonomy of the Logical Fallacies
• Çınar, Aliye. Tanrı Yanılgısı Üzerine: İnanmak ya da İnanmamak. İstanbul: Profil Yayıncılık, 2009.
• Damer, T. Edward. Attacking Faulty Reasoning: A Practical Guide to Fallacy-Free Arguments. Australia; Belmont, CA: Wadsworth/Cengage Laerning, 6. Basım, 2009.
• Davies, Paul. The Mind of God: The Scientific Basis for a Rational World. New York: Simon & Schuster, 2005.
• Dawkins, Richard. A Devil’s Chaplain: Reflections on Hope, Lies, Science, and Love. Boston New York: Houghton Mifflin, 2004.
• Dawkins, Richard. Bir Şeytan’ın Papazı: Umut, Yalanlar, Bilim ve Sevgi Üzerine Yansımalar. ed. Menon Latha. çev. Tunç Tuncay Bilgin. İstanbul: Kuzey Yayınları, 2. Basım, 2008. Dawkins, Richard. Cennetten Akan Irmak. çev. Sinem Gül. İstanbul: Varlık Yayınları, 1999.
• Dawkins, Richard. Kör Saatçi. çev. Feryal Halatçı. Ankara: TÜBİTAK, 13. Basım, 2013.
• Dawkins, Richard. Olasılıksızlık Dağına Tırmanmak. çev. Melisa Miller - Barbaros Efe Güner. İstanbul: Kuzey Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Dawkins, Richard. Tanrı Yanılgısı. çev. Melisa Miller vd. İstanbul: Kuzey Yayınları, 2006.
• Dawkins, Richard. Tanrı Yanılgısı. çev. Tunç Tuncay Bilgin - Kalisto. İstanbul: Kuzey Yayınları, 10. Basım, 2009.
• Dawkins, Richard. The Extended Phenotype: The Long Reach of The Gene. Oxford, New York: Oxford University Press, 1982.
• Dawkins, Richard. The God Delusion. London, Toronto, Sydney, Auckland, Johannesburg: Bantam Press, 2006.
• Dawkins, Richard. The Selfish Gene. Oxford; New York: Oxford University Press, 30. Basım, 2006.
• Dawkins, Richard - Lennox, John. The God Delusion Debate (Erişim 8 Şubat 2025). https://www.youtube.com/ watch?v=zF5bPI92-5o
• Durhan, Gülümser. “Argumentum Ad Hominem Mantık Yanılgısı”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/2 (15 Nisan 2021), 383-391. https://doi.org/10.18506/anemon.819243
• Emiroğlu, İbrahim. Mantık Yanlışları. Ankara: Elis Yayınları, 2004.
• Flew, Antony. Yanılmışım Tanrı Varmış: Dünyanın En Ünlü Ateisti Nasıl Fikir Değiştirdi? çev. Hasan Kaya - Zeynep Ertan. İstanbul: Profil Yayıncılık, 3. Basım, 2009.
• LaBossiere, Michael C. 42 Fallacies (Erişim 10 Şubat 2025). Microsoft Word - 42 Fallacies for PDF - for merge
• Özkan, Mehmet Şükrü. Rasyonel Teoloji Yeni Ateizm ve Tanrı. Ankara: Elis Yayınları, 2019.
• Ruggiero, Vincent Ryan. Beyond Feelings: A Guide to Critical Thinking. New York: McGraw-Hill, 9. Basım, 2012.
• Shermer, Michael. “The Skeptic’s Chaplain: Richard Dawkins as a Fountaionhead of Skepticism”. Richard Dawkins: How a Scientist Changed the Way We Think: Reflections by Scientists, Writers, and Philosophers. ed. Alan Grafen - Mark Ridley. 227-235. Oxford: Oxford University Press, 2006.
• Swinburne, Richard. Is There God? Oxford; New York: Oxford University Press, 2010.
• Uyar, Tevfik. Aklın Kırk Haramisi: Safsatalar. İstanbul: Destek Yayınları, 2019.
• Walton, D. N. “Poisoning the Well”. Argumentation 20/3 (05 Aralık 2006), 273-307. https://doi.org/10.1007/s10503-006-9013-z
• Walton, Douglas. Ad Hominem Arguments. Tuscaloosa: University of Alabama Press, 1998.
• Walton, Douglas N. Informal Logic: A Handbook for Critical Argumentation. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
• Yaran, Cafer Sadık. İnformel Mantığa Giriş: Aklı Hatadan Koruma ve İyi Kullanma Sanatı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
• Yüce, Fatma. Freud’un Din Yanılsaması. Ankara: Elis Yayınları, 2023.