Sigorta Hukukunda Akdi Yükümlülükler (TTK M. 1449)

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 1081 - 1123, 30.09.2025

Fevzi Fırat Gözüyeşil

https://doi.org/10.58733/imhfd.1755630

Abstract

Sigorta sözleşmeleri, karşılıklı borç yükleyen ve tarafların menfaatlerinin zıt olduğu hukukî ilişkilerdir. Bu bakımdan, sigortacının daha yüksek prim karşılığında daha sınırlı teminat sağlama; sigorta ettirenin ise daha düşük primle daha geniş teminat elde etme arzusu üzerine kuruludur. Bu karşılıklı menfaat dengesinin sağlanmasında, akdî yükümlülüklere dair Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 1449 hükmü önemli rol oynamaktadır. Mezkûr hükme göre, sigorta ettirenin akdî yükümlülüklerini ihlâl etmesi hâlinde, sigortacı sözleşmeyi kıs-men veya tamamen feshederek edim yükümlülüğünden kurtulabilecektir. Mamafih mevcut düzenlemede, ihlâlin kast, ağır veya basit ihmal olup olmadığını gözetilmeksizin “ya hep ya hiç” esasına dayalı katı bir yaklaşım benimsenmektedir. Alman hukukundan farklı olarak, kusur derecelendirmesine yer verilmemesi, hafif kusurlu hâllerde dahi sigorta ettirenin tazminat hakkını tamamen kaybetmesine yol açabilmektedir. Hakeza “akdî yükümlülük” kavramı, Türk hukukunda açıkça tanımlanmamış olup, riziko istisnasından ayırt edilmesinde dik-katli bir yorum faaliyeti gerektirmektedir. Bu makale ile TTK m. 1449 hükmünün tatbiki bakımından tartışmalı noktalar ve yorum faaliyetinde esas alınacak kıstaslar ele alınmaktadır.

Keywords

Sigorta sözleşmesi , Akdî yükümlülük , Riziko istisnası

Contractual Obligations in Insurance Law (TCC Art. 1449)

Abstract

Insurance contracts are bilateral agreements characterized by opposing interests: the insurer seeks to provide limited coverage in exchange for higher premiums, while the po-licyholder desires broader protection for lower payments. To balance these interests, Turkish Commercial Code (TCC) Article 1449 regulates the consequences of breaching contractual obligations stipulated within the insurance agreement. Under this provision, if the policyholder fails to comply with contractual obligations, the insurer is entitled to terminate the contract and be released from its performance obligations. However, the current regula-tion adopts a strict "all or nothing" approach, disregarding the degree of fault involved in the breach. Unlike German law, which distinguishes between intentional, grossly negligent, and slightly negligent breaches, Turkish law allows for the complete forfeiture of the policy-holder’s indemnity rights even in cases of minor negligence. This inflexible structure may lead to disproportionate outcomes and undermine the protective function of insurance law. Furthermore, the concept of “contractual obligation” lacks a clear definition in Turkish law. Provisions must be assessed carefully to distinguish between risk exclusions and true contractual obligations. Contractual obligations must be clearly, precisely, and transpa-rently communicated to policyholders to be enforceable. The insurer’s duty to disclose these obligations and their legal consequences is essential to protect policyholders from unexpected loss of coverage. This article addresses the controversial aspects concerning the application of Article 1449 of the Turkish Commercial Code and examines the criteria that should be taken into account in the process of interpretation.

Keywords

Insurance contract , Contractual obligation , Risk exclusion

References

• AKGÜN, Evrim, Ferdi Kaza Sigortası Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• ARKAN, Sabih, “Sigorta Hukukunda Fazladan Yapılan Ödemelerin İadesinde Zamanaşımı”, AÜHFD, Y. 2007, C. 56, S. 2, s. 39-43.
• ARMBRÜSTER, Christian, Privatversicherungsrecht, 2nd ed, Mohr Siebeck, Tübingen, 2019 (Privatversicherungsrecht).
• ARMBRÜSTER, Christian, Prölss/Martin Versicherungsvertragsgesetz, Ed. ARMBRÜSTER, Christian/ DÖRNER, Heinrich/ KLIMKE, Dominik/ KOLLER, Ingo/ LÜCKE, Werner/ PIONTEK, Sascha/ REIFF, Peter/ RUDY, Mathis/ SCHNEIDER, Winfried-Thomas/ VOIT, Wolfgang, 32. überarbeitete Auflage, München, C.H. Beck, 2024 (Versicherungsvertragsgesetz).
• AYHAN, Rıza/ ÇAĞLAR Hayrettin/ ÖZDAMAR, Mehmet, Sigorta Hukuku, 6. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları, 2023.
• BENNET, Howard, The Law of Marine Insurance, 2nd Ed, Oxford Univ. Press, Oxford, 2006.
• BOZKURT, Tamer, Sigorta Hukuku, 12. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• BURMANN, Michael, Strassenverkehrsrecht, Ed. BURMANN, Michael/ HEß, Rainer/ HÜHNERMANN, Katrin/ JAHNKE, Jürgen, 28. neu bearbeitete Auflage, C.H. Beck, München, 2024.
• BUßMANN, Heike/ FELSCH, Joachim, Versicherungsvertragsgesetz: VVG, EGVVG, VVG-InfoV, AltZertG, PflVG, KfzPflVV, allgemeine Versicherungsbe-dingungen, Ed. RÜFFER, Wilfried/ HALBACH, Dirk/ SCHIMIKOWSKI, Peter, 5. Auflage, Baden-Baden, Nomos, 2025.
• CAN, Mehmet Çelebi, “Anayasa Mahkemesi’nin E. 2019/40 K. 2020/40, T. 17.07.2020 Sayılı Kararı Bağlamında Sigorta Genel Şartlarının Hukuki Niteliği”, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun 10. Yılında Ticaret Hukukunun Güncel Mesele-leri Sempozyumu, Türkiye Adalet Akademisi, Ankara, 2023, s. 421-432.
• DOĞAN, Burak, “Kara Araçları Kasko Sigortası Genel Şartları ve Yürürlükte Bu-lunan Mevzuat Hükümleri Kapsamında Yargıtay’ın Alkollü Araç Kullanımı Sırasında Meydana Gelen Zararlara İlişkin Yerleşik Kararları Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Ha-cı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2022, C. 26, S. 1, s. 107-140.
• DOLAR, Neyzen Fehmi, Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü (TTK m. 1423), Seçkin Hukuk, Ankara, 2023.
• ERİŞ, Gönen, Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Sigorta Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• FELSCH, Joachim, “Neuregelung von Obliegenheiten und Gefahrerhöhung”, Recht und Schaden, Y. 2007, C. 34, S. 12, s. 485-497 (Obliegenheiten).
• FELSCH, Joachim, “Verhüllte Obliegenheiten – ein Nachruf”, Recht und Schaden, Y. 2015, C. 42, S. 2, s. 53-59.
• GENCER, Hakan, Sigorta Ettirenin Beyan Yükümlülükleri ve İhlâline Bağ-lanan Hukukî Sonuçlar, Seçkin Hukuk, Ankara, 2024.
• GÜNAY, Barış, Sigorta Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2025.
• HEß, Rainer, “Die Quotenbildung nach dem VVG – Erfahrungen seit 2008”, Recht und Schaden, Y. 2013, C. 40, S. 1, s. 1-10.
• HODGES, Susan, Cases & Materials on Marine Insurance Law, Taylor and Francis, Hoboken, 2012.
• HÖRA, Knut/ SCHUBACH, Arno, Münchener AnwaltsHandbuch Versicherungsrecht, Ed. HÖRA, Knut/ SCHUBACH, Arno, 5. Überarbeitete und erweiterte Auflage, C.H. Beck, München, 2022.
• KARA, Hacı, Sigorta Hukuku, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• KARLSRUHE, Wolfgang Römer, “Alles-oder-Nichts-Prinzip?”, Neue Zeitschrift für Versicherung und Recht, Y. 2000, C. 3, S. 6, s. 259-262.
• KAYIHAN, Şaban/ GÜNERGÖK, Özcan, Türk Özel Sigorta Hukuku Dersle-ri, 5. Baskı, Umuttepe Yayınları, İstanbul, 2020.
• KENDER, Rayegân, Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, On Yedinci Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• KONFİDAN, Melisa, Deniz Araçları Sorumluluk Sigortası Sözleşmesi, On İki Levha, İstanbul, 2023.
• KUMMER, Joachim, Münchener AnwaltsHandbuch Versicherungsrecht, ed. Knut HÖRA/ SCHUBACH, Arno, 5. Überarbeitete und erweiterte Auflage, C.H. Beck, München, 2022
• LANGHEID, Theo, “Auf dem Weg zu einem neuen Versicherungsvertragsrecht”, Neue Juristische Wochenschrift, Y. 2006, C. 59, S. 46, s. 3317-3322.
• LOOSCHELDERS, Dirk, Münchener Kommentar zum Versicherungsvert-ragsgesetz. VVG Band 1, Ed. LANGHEID, Theo/ WANDT, Manfred, 3. Auflage, Beck, München, 2022 (Kommentar).
• LOOSCHELDERS, Dirk, Versicherungsrechts-Handbuch, Ed. Beckmann Ro-land Michael, Annemarie Matusche-Beckmann, 4. Auflage, C.H. Beck, München, 2025 (Handbuch).
• PÖPEL, Thomas/ LINK, Jochen/ MOOS, Klaus, Gesamtes Verkehrsrecht, Ed. HAUS, Klaus-Ludwig/ KRUMM, Carsten/ QUARCH, Matthias, 3. Auflage, Nomos, Baden-Baden, 2022.
• RIXECKER, Roland, Versicherungsvertragsgesetz: mit Einführungsgesetz und VVG-Informationspflichtenverordnung: Kommentar, Ed. LANGHEID, Theo/ RIXECKER, Roland/ GAL, Jens/ GROTE, Joachim/ MUSCHNER, Jens, 7. Auflage, C.H. Beck, München, 2022.
• STEINBECK, René, Münchener AnwaltsHandbuch Versicherungsrecht, Ed. Knut HÖRA/ SCHUBACH, Arno, 5. Überarbeitete und erweiterte Auflage, C.H. Beck, München, 2022.
• MAIER, Karl, “Die Leistungsfreiheit bei Obliegenheitsverletzungen nach dem Re-gierungsentwurf zur VVG-Reform”, Recht und Schaden, Y. 2007, C. 34, S. 3, s. 89-92.
• MARLOW, Sven, “Unwirksame Rechtsfolgenregelungen in Alt- und Neuverträgen – Einige Anmerkungen”, Recht und Schaden, Y. 2015, C. 42, S. 12, s. 591-593.
• MEMİŞ, Tekin, “Sigorta Sözleşmelerinden Kaynaklanan Taleplerde Zamanaşımı-na İlişkin Eleştiriler ve Değerlendirmeler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Cevdet Yavuz’a Armağan, Y. 2016, C. 22, S. 3, s. 1931-1943.
• MERKIN, Robert M./ HJALMARSSON, Johanna, Compendium of Insurance Law, Informa, London, 2007.
• PADFIELD, Alison, Insurance Claims, Fifth edition, Zed Books, London, Eng-land, 2021.
• RUBIN, Harwey W., Dictionary of Insurance Terms, Fourth Edition, Barron's Educational Series, Hauppauge NY 2000.
• SCHIMIKOWSKI, Peter, Versicherungsvertragsrecht, 7. überarbeitete Aufla-ge, C.H. Beck, München, 2024. STEMPEL, Jeffrey W./ SWISHER, Peter N./ KNUTSEN, Eik S., Principles of Insurance Law, Fourth editionLexisNexis, New Providence, NJ, 2011.
• ŞENOCAK, Kemal, Mesleki Sorumluluk Sigortası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2000.
• TERBILLE, Michael: “Das Alles-oder-Nichts-Prinzip im Versicherungsrecht, dargestellt anhand der Regelungen der §§ 6, 23 ff und 61 VVG”, Recht und Schaden, Y. 2011, C. 28, S. 1, s. 1-7.
• TOSUN, Özge, Türk Eximbank Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası Sözleş-mesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• ULAŞ, Işıl/ BEKTAŞ, İbrahim, Ulaş Sigorta Hukuku, Birinci Cilt, 9. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2023.
• ÜNAN, Samim, “Sözleşmesel Görevler (TTK 1449)”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu XXVIII 27 Aralık 2014, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2016, s. 11-37 (Sözleşmesel Görevler).
• ÜNAN, Samim, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Altıncı Kitap Sigorta Hukuku Cilt I, On İki Levha, İstanbul, 2016 (Cilt I).
• ÜNAN, Samim, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Altıncı Kitap Sigorta Hukuku Cilt IV, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019 (Cilt IV).
• ÜNAN, Samim, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Altıncı Kitap Sigorta Hukuku Cilt VI, On İki Levha, İstanbul, 2020 (Cilt VI).
• WANDT, Manfred, Münchener Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz. VVG Band 1, Ed. LANGHEID Theo/ WANDT, Manfred, 3. Auflage, Beck, München, 2022.
• YAZICIOĞLU, Emine/ ŞEKER ÖĞÜZ, Zehra, Sigorta Hukuku, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• YENER, Merve İrem, “Anlaşmalı Servis Kaydı İçeren Kasko Sigortaları”, BATİDER, Y. 2023, C. 39, S. 4, s. 1213-1241.
• YENER, Merve İrem, Sigorta Sözleşmelerinde Rizikonun Ağırlaşması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.