Sovyet İdeolojisinin Yansıdığı Kırgız Atasözleri

Year 2022, Volume: 7 Issue: 2, 162 - 170, 26.12.2022

Mayramgül Dıykanbay

https://doi.org/10.5281/zenodo.7472444

Abstract

Kırgızlar atasözü için “makal-lakap” ikilemesini kullanırlar. Kırgız makal-lakapları genelde bir veya iki dizeden oluşur. Bazen dize sayısı üç ve dörde kadar çıkabilir.Tarihe bakıldığında atasözlerinin ortaya çıkışı aslında eski atasözlerinin değişimiyle olmuştur. Atasözlerinde insanları aydınlatma veya dini duygular bağlamında mesajlara bakıldığında ilkinde Allah’a inanma, ondan medet umma, zengin beylerin önemi söz konusuyken, ikinci şeklinde ise aksine Allah’a inanarak yola çıkılmayacağı, zenginlere güvenilmeyeceği anlatılmış, kısaca Allah, din, zenginlik hiç hoş karşılanmamış ve sürekli olarak yerilmiştir: Sovyetler Birliği’nin ideolojisi, İslam dininin gerçek dünyayı tanımaya engel olduğunu, insanları “kader” “alın yazısı” gibi anlayışlarla boyun eğdirdiğini, dolayısıyla kaderciliğe ittiğini, insanın başına gelen kötülükleri yönetimden değil de Allah yazgısından bilmesi gerektiğini söyleyerek düşünmelerini engellediği, toplumu yöneten sınıfın Allah’ı kullanarak halkı boyun eğdirdiği, yönetimini sağlamlaştırdığı yönündeydi. Bu çalışmada ideolojilerin yansıdığı Kırgız atasözleri tespit edilmeye ve incelenmeye çalışılmıştır. Çalışma iki aşamadan oluşur: ilk aşamada taranan kaynaklarda geçen zengin fakir ilişkisi, din, eğitim ve kadın ile ilgili atasözleri tespit edilmiştir. İdeolojilerini çeşitli yollarla halka sindirmeye çalışan yönetim pozisyonundaki sınıf, edebiyat ile sanatın da siyasi rolünün büyük olduğunu düşünmüş ve ondan yararlanmışlardır. Bu bağlamda çalışmanın ikinci aşamasında tespit edilen atasözlerine ideolojilerin ne şekilde yansıdığı örneklerle gösterilmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Sosyal Medya, Sosyal medya Kullanımı, Yaşlılık, Kullanımlar Ve Doyumlar Yaklaşımı

Keywords

Kırgız atasözleri, Sovyet ideolojisi, din., Kyrgyz proverbs, Soviet ideology, religion.

Supporting Institution

YOK

Project Number

YOK

Kyrgyz proverbs reflecting Soviet ideologies

Abstract

The Kyrgyz use the “makal-nickname” duplication for the proverb. Kyrgyz makal-nicknames usually consist of one or two lines. Sometimes the number of lines can be up to three or four. The ideology of the Soviet Union was that the religion of Islam prevented them from knowing the real world, that it subjugated people with understandings such as “destiny” and “predestination”, thus pushing them towards fatalism, and preventing them from thinking by saying that they should know the evils that befall them from God's destiny, not from the administration. In this study, the Kyrgyz proverbs that reflect the ideologies werw to be detetmined and examined. The study consists of two parts. In the first stage, proverbs about the rich-poor relationship, religion, education and women in the scanner sources were determined. The ruling class, which tried to impose their ideology on the public in various ways, thought that literature and art also had a great political role, and they benefited from art and literature in this respect. In this context, it has been tried to show with examples how ideologies are reflected in the proverbs determined in the second stage of the study.

Keywords

Kyrgyz proverbs, Soviet ideology, religion.

Project Number

YOK

References

• Abduldayev, E., İsayev D. (1969). Kırgız Tilinin tüşündürmö sözdügü. Bişkek: Mektep Basması.
• Abduvaliyeva, B. (2016). Türk elderinin makal-lakaptarının calpılıktarı (Basılmamış Doktora Tezi), Karakol.
• Ahmet, S. (2014). Türk ataszölerinin bakış açısıyla eğitim. Milli Eğitim, 37-54.
• Akmataliyev, A. vd. (1998). Baldar folkoru, el adabiyatı serisi. C.20, Bişkek: Şam Basması.
• Akmataliyev, A. vd. (2004). Makal, lakaptar, Kırgız adabiyatının tarıhı. C. 1. Bişkek: Kırgızpoligrafkombinat Yayınları.
• Alkayış, F. (2009). Dini içerikli atasözleri üzerine. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Kış, 2009, S. 8, 287-292.
• Altun, M. (2004). Türk atasözleri üzerine sentaktik bir inceleme. Akademik Araştırmalar Dergisi, Mayıs-Temmuz, 79-91.
• Çelik Şavk Ü. (2002). Kırgız atasözleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Erculasun, B., Akkoyunlu Z. (2014). Kâşgarlı M, Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-metin-çevri-notlar-dizin). Ankara: TDK Yayınları.
• Erşahin, S. (1999). Kırgızların islamlaşması üzerine bazı mülahazalar. Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XXXIX, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• İbragimov, M. (2005). Kırgız makal-lakap, uçkul sözdörü 19551. Karabalta: Salam Basımevi.
• Kerimcanova, B. (1948). Kırgız makaldarı menen lakaptarı. Frunze: Kırgız Mamlekettik Basması.
• Kerimcanova, B. (1955). Kırgız elinin makal cana lakatarı. Frunze: Kırgız Mamlekettik Basması.
• Mumcu, P. (2008). Türkmen atasözlerinde ad aktarmaları ve deyim aktarmaları (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Malatya.
• Musayev, S., Taştemirov, S. (1954). Kırgız adabiyatı. Frunze: Mektep Basması.
• Özdemir, B. (2019). Sovyetler Birliği’nde din karşıtı mücadele ve komsomol. Tarih İncelemeleri Dergisi XXXIV / 1, 2019, 179-196.
• Türkçe Sözlük (2009). Ankara: TDK Yayınları.
• Usupbekov, Ş. (1967). Makal lakaptardın tarbiyalık maanisi. Frunze: Mektep Basması.
• UsupbekoV, Ş. (1982). Kırgız makal lakaptarı. Frunze: Kırgızstan Basması.
• Ünal, A. (2019). Atasözleri ve deyimlerde baht ve bahtla ilgili kelimeler üzerine. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 355-364.
• Zakirov S. (1982). Kırgız makal lakaptarı. Frunze: Kırgızstan Basması.
• Zakirov, S. (1972). Kırgız elinin makal, lakaptarı. Frunze: Mektep Basması.