Muhafazakâr Gazeteciliğin Doğuşu ve Volkan Gazetesi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 2, 297 - 337, 20.07.2024

Tuba Özhazinedar

https://doi.org/10.55543/insan.1490257

Öz

Muhafazakârlık, Fransız İhtilali’nden sonra meydana gelen modernleşmeye karşı geliştirilen bir dirençtir. Geleneksel toplumlarda ziyadesiyle görülen bu direnç kalıplaşmış toplumsal değerlerin korunması amacını taşır. Muhafazakâr sistem; değişen dünya koşullarına karşın toplumun mevcut değerlerini değişimine karşı koruyan, ülkelerin sahip oldukları değerleri deformasyona uğramadan çağa ayak uydurmayı gerekli gören, modernleşmeye karşı toplumsal ve kültürel değerlerin korunmasını savunan siyasi-politik bir sistemdir. Muhafazakâr sistem, modernite ile başlayan sosyal, kültürel ve ekonomik değişimler karşısında toplumsal değerleri koruma amacını taşır. Böylece toplumsal kitle üzerinde bir reaksiyon oluşturmayı hedefler. Osmanlı Devleti’nde muhafazakâr düşünce sistemi Tanzimat’la başlamıştır. Eski düzenin sürmesi için inşa edilen yenileşme hareketleri ile muhafazakârlık şekillenmiş, belli siyasi projeler doğrultusunda toplumun dönüştürülmesine ilişkin öneri ve uygulamalarla muhalif hizmetler yürütülmüştür. Makale, muhafazakârlığın doğuşunu, yayılışını, gelişimini ve Osmanlı toplumundaki etkilerini Volkan gazetesi üzerinden incelemiştir. Betimleyici araştırma tekniğinin kullanıldığı makalede Volkan gazetesinde yer alan haberlerden faydalanılmıştır. Elde edilen bulguya göre; Volkan Gazetesi’nde yer alan haberlerin II. Meşrutiyet döneminde tartışma yarattığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhafazakârlık, II. Meşrutiyet, Fikir Akımları, Muhalif, Volkan Gazetesi

Kaynakça

• Acar, H. & Gök G. (2020). Türk Siyasal Hayatında 31 Mart Olayı ile İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Rolü. Journal Of Awareness, 5 (3), 361-374.
• Acar, Ü. (2019). Meşrutiyet Dönemi Düşünce Akımları ve Günümüze Yansımaları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 23 (2), 413-424.
• Ahmad, F. (1999). İttihat ve Terakki, 1908-1919. (Çev: N, Yavuz), İstanbul: Kaynak Yayıncılık.
• Akın, R. (2010). Türk Siyasal Tarihi 1908-2000. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Akşin, (1994). Şeriatçı Bir Ayaklanma, 31 Mart Olayı. Ankara: İmge Kitapevi.
• Akşin, (1980). 100 Soruda Jön Türkler İttihat ve Terakki, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Armaoğlu, F. (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Aslan, T. (2010). 31 Mart Hadisesi Üzerine Vilayetlerde Çıkan Olaylar Karşısında Alınan Tedbirlere ve Askerî Faaliyetlere Dair Yazışmalar. OTAM, Cilt: 28, 1-26.
• Aydın, M. (2002). Bir Muhafazakârlık Olarak Din ve İslam. Tezkire Dergisi, 11 (27-28), 62-71.
• Aysal, N. (2006). Örgütlenmeden Eyleme Geçiş: 31 Mart Olayı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 10 (37), 15-53.
• Aysal, N. (2004). Türkiye’de İslâmi Düşüncenin Örgütlenmesi ve Hedefleri (31 Mart Olayı’ndan Demokrat Parti’nin İktidara Gelişine Kadar, 1909–1950), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Bağır, R. (2020). Derviş Vahdeti ve Volkan Gazetesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Bağır, R. (2024). II. Meşrutiyet Döneminde İttihat ve Terakki’ye Muhalif Bir Gazete: Volkan Gazetesi. Tarih ve Günce Dergisi, Sayı: 14, 159- 187.
• Beylur, (2022). Muhafazakâr Düşünce ve Sosyal Değişim. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (3), 1205-1217.
• Berkes, N. (1996). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncık.
• Bilgin, N. (1994). Sosyal Bilimlerin Kavşağında Kimlik Sorunu. İstanbul: Ege Yayıncılık.
• Birinci, A. (1992). Volkan’ın Yeniden Neşrinin Düşündürdükleri. Dergâh Dergisi, Cilt: 29, 25-26.
• Bora, T. (1998). Türk Sağının Üç Hali: Milliyetçilik-Muhafazakârlık-İslamcılık, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Burke, E (2017) Aydınlanma Eleştirisinden Devrim Karşıtlığına. İstanbul: Kadim Yayınları.
• Burke, E (2016). Fransa'daki Devrim Üzerine Düşünceler. İstanbul: Kadim Yayınları.
• Çaha, Ö (2006). Muhafazakâr Düşüncede Toplum. Liberal Düşünce Dergisi, Cilt: 34, 15 – 24.
• Çakmak, B. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Uzanan Çizgide Osmanlıda Kadın Hareketleri, Dönemin Tiyatrosunda Kadının Temsili ve Kadın Sorunu. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturgi Bölümü Dergisi, Cilt: 18, 45-79.
• Çakır, S (2011). Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çavdar, N. (2011). Siyasi Denge Unsuru Olarak 31 Mart Vakası’nda Ahmet Tevfik Paşa Hükümeti. HistoryStudies, 3(1), 69-83.
• Çaylak, A. (2014), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de İktidar-Muhalefet İlişkileri, (Edi: Çaylak, A., Dikkaya, M., Göktepe, C., Kapu, H.), Osmanlı’dan İki Binli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Çetintaş, A. (2018). II. Meşrutiyet Devri ve İslamcılık Bağlamında Volkan Gazetesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (56), 311-324.
• Çiğdem, A. (1997). Muhafazakârlık Üzerine. Toplum ve Bilim, Sayı: 74, 33-51.
• Duman, F. (2011). Muhafazakâr Düşüncede Devlet Kavramı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, Cilt 7 (28), 33- 63.
• Düzdağ, M. E. (1992). Volkan Gazetesi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Düzdağ, M. E. (1993). Volkan. TDV İslam Ansiklopedisi. C.43, (123-125), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Eraslan, C.& Olgun, K. (2006). Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento. 3f Yayınları.
• Erdoğan, M. (2006). Muhafazakârlık: Ana Temalar, Liberal Düşünce Dergisi, Sayı: 34. 5-9
• Ergül, (2019). Sultan II. Abdülhamid ve Osmanlıya Yönelik Bir Tasfiye Tertibi Olarak 31 Mart Darbesi (13 Nisan 1909), İstanbul: Strateji Düşünce ve Analiz Merkezi: 1-32.
• Ekinci, B. E (2019). Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı Bakımından Bildirim Usulünün Kapsamı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 68 (4), 753-794.
• Eryaman, A. (2020). 1909 Matbuat Kanunu Matbuat Hürriyeti Getirdi Mi? İkinci Meşrutiyet Osmanlı Meclis-İ Mebusan’ında “Matbuat Hürriyeti” Tartışmaları (1909-1914). OTAM, Cilt.48, 43-64.
• Gazel, A. A. (2007). Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda Parlamenter Denetim. İstanbul: Çizgi Kitapevi
• Genç, E., Coşkun, T. (2015). Muhafazakârlık ve Türkiye Muhafazakârlıklarının Bazı Halleri. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (1), 27-40
• Güresin, E. (1998). 31 Mart Vakası. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı.
• Gören, Z. (1999). Anayasa Hukukuna Giriş. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Gülsoy, U. (1999). Islahat Fermanı. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 19, (185-190), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hanilçe, M. & Ak, İ. (2018). İstanbul Gazetelerinin Başyazarlarının Kaleminden 31 Mart Vaka’sı Öncesi ve Sonrası. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 1-32.
• Haralambos, M. (2011). Din Sosyolojik Bir Bakış. (Çev: Göçmez, E & Taştan, A. V.) Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29 (2), 131-164.
• Hanioğlu, M. Ş. (1992). Batılılaşma. TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt: 5, (158-162), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kaan, N. (2019). II. Meşrutiyet Dönemi: Volkan Gazetesi’nde Meşrutiyet Düşüncesi (1908- 1909), (Basılamamış Yüksek Lisans Tezi) Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale
• Kara, A. (2019) Tanzimat’tan 1950’ye Türkiye’de İktidar Muhalefet İlişkileri. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 5 (1), 1-16.
• Karal, Z. E. (1988). Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), C. IX, Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Karaman, M. A. (2020). Yandaşlıktan Muhalefete Volkan Gazetesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (4), 1573-1591.
• Kazıcı, Z. (1989). Alaylı. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 2, (350-351), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kocabaşoğlu, U. (2010). Hürriyet’i Beklerken: İkinci Meşrutiyet Basını. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Koloğlu, O. (1992). Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Basın, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kotan, C. (2022), Türkiye’de Siyasi Muhalefet ve Demokrasi: Tarihsel Bir Okuma Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 8 (1), 19-33.
• Kotan, Ş. (2002). Muhafazakârlık, Değişim ve İslam. Tezkire Dergisi, 27 (28), 78-87.
• Kurşun, Z.& Kahraman K. (1994). Derviş Vahdetî. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 9, (198-200), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Lewis, B. (1984). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Manav, N. (2017). II. Meşrutiyet’te Abdülhamid Dönemi Kadrolarının Tasfiyesi ve Tekaüt Sandıkları. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1), 240-260.
• Özcan, A. (2007). Otuz Bir Mart Vakası, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 34, (9-11), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özcan, A. (2001). İttihâd-ı Muhammedî Cemiyeti. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 23, (475-476), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özhazinedar, T. (2019) II. Meşrutiyet Basınında Temel Haklar (Basılmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özipek, B. B. (2000). Muhafazakârlık Akıl, Toplum, Siyaset. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Özsoy, N. (2020). Osmanlı Medyasında Batılılaşma, Din ve Gelenek. AcademicSocialResourcesJournal, 5(13), 251-258.
• Sakaoğlu, N. (1993). Bekirağa Bölüğü. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C 2, (126 -128), Ankara: Kültür Bakanlığı
• Sarıcaoğlu, F. (2000) Osmanlı Muhalefet Geleneğinde Yeni Bir Dönem: İlk Siyasî Bildiriler, 64 (241), 901-920.
• Sesli, M. (2021). Devlet, Toplum ve Din Çerçevesinde Türk Yönetim Geleneği Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Enderun Dergisi, 5 (2), 209-224.
• Sezer, (2017). Volkan Gazetesinde 31 Mart. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 143-159.
• Şeyhanlıoğlu, H. (2014). Siyasal Muhafazakârlığın Temel İlkeler. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 10 (40), 79-106.
• Topuz, H. (2003). II. Mahmut'tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Tepedelenoğlu, N. N. (1967). Ordu ve Politika. İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Tural, E. (2006), II. Meşrutiyet Döneminde Devletin Restorasyonu Bağlamında 1909 Teşkilat ve Tensikat Kanunu, (Basılmamış Doktora Tezi]) Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir
• Tunaya, T. Z. (2003). Türkiye’de Siyasal Gelişmeler, C.I, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1998). İslamcılık Cereyanı, C. I, İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Yayınları,
• Türkmen, Z. (2000). II. Meşrutiyet Döneminde Osmanlı Ordusunda Ordu-Siyaset İlişkileri. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 12 (35), 567-591.
• Ulu, G. (2022). Tanzimat Dönemi Hukukta Modernleşme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26 (1), 235-264.
• Yenel, (2015). İttihad-ı Muhammedi Cemiyeti, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Yıldız, G. (2016). Türk Kamu Yönetiminde Liyakat İlkesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (8), 140-180.
• Yılmaz A, Telli, R (2021). Osmanlı’nın Son Döneminde Muhalif Hareketler: Yeni Osmanlılar ve Jön Türklerin Karşılaştırması, 20 (3), 1401-1417.
• Yücekök, A. (1987). Siyasetin Toplumsal Tabanı (Siyaset Sosyolojisi). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Zeyrek, (2014). II. Meşrutiyet Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Ordu Siyaset İlişkileri Üzerine Genel Bir Bakış, Osmanlı Hâkimiyet Sahası Çalışmaları, 4 (6), 39-64
• Gazete
• Volkan (1324, 28 Teşrinisani) Volkan Gazetesi.
• Hileler, Hurdalar Yahut Fırka-ı Ahrâr’a Hücum (1324, 2 Kânunuevvel). Volkan Gazetesi.
• Varaka-i Mühîmme-Kuşe-i Nisyanda Kalmış Bir Zabit (1324, 3 Kânunuevvel). Volkan Gazetesi.
• Aynen Varaka (1324, 5 Kânunuevvel). Volkan Gazetesi,
• Hamdi, Birinci Nişancı Taburu Binbaşılığından Müstafi (1909, 19 Nisan) Volkan Gazetesi.
• Vahdeti, Türrehât (1909, 16 Nisan) Volkan Gazetesi,
• Tekaüt-i Askerî Sandığı Nezareti’ne Açık Mektup (1324, 3 Kânunuevvel) Volkan Gazetesi
• Mütekaidin ve Eytâm ve Erâmil-i AskeriyyeMaâşâtıMuâmelât-ı Adâletşikenâne (1324, 12 Kânunuevvel) Volkan Gazetesi,
• Vahdeti, Validelere Bir Hitâb ve Hanım Kızlara Nasihat (1324, 8 Kânunuevvel) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, Zavallı Kızlar, Valideler, (1324, 8 Kânunuevvel 1324) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, Devr-i Hürriyet Mi Yoksa İstibdat Mı? (1909, 17 Şubat) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, Meşrutiyette Göz Boyamak Olamaz (1909, 6 Mart) Volkan Gazetesi
• Vahdetî, Sûret-i Nutuk (1909, 5 Nisan) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, Alaylı-Mektepli Zabitanla Askerler (1909, 23 Mart 1909) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, Asker Kardeşlerimizden Selâmet-i Vatan Namına Rica (18 Nisan 1909) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, İnkılâb-ı Şer’i, (1909, 15 Nisan) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, Zabtiye Nezaretine Cevabımız (1909, 20 Nisan 1909) Volkan Gazetesi
• Volkan (1324, 8 Kânunuevvel) Volkan Gazetesi.
• Tiyatrolar Ahlâkımıza Nasıl Tesir Ediyor (1909, 8 Şubat 1909) Volkan Gazetesi
• İlmiyeden Eskişehirli Halil Fehim (1909, 30 Mart) Volkan Gazetesi
• A. Şehâbeddin, Din (1909, 27 Ocak) Volkan Gazetesi
• Dindarlık-Dinsizlik ve Tarikatlar (1909, 5 Şubat 1909) Volkan Gazetesi.
• Ey Bir Küçük Memurdan Bir Nazıra Kadar İş Başına Adam Geçiren Rüesa (1324, 13 Kânunuevvel) Volkan Gazetesi
• Hürriyeti Gasp Etmek Nasıl Olur? (1324, 2 Kânunusani 1324) Volkan Gazetesi
• Menafi-i Milliyye Namına Bir Davet (1909, 27 Şubat 1909) Volkan Gazetesi
• M. A., Ey Osmanlılar Hürriyet-i Şahsiyyenize Tecavüz Olunuyor (1909, 28 Şubat) Volkan Gazetesi
• Hiç İstibdada Kanun Denilir Mi? (1909, 5 Mart) Volkan Gazetesi
• Kânûn-i Adâlet Mi? Yoksa Kânûn-i İstibdat? (1909, 4 Şubat) Volkan Gazetesi
• Bedîüzzaman Said-i Kürdî, Yaşasın Şerîat-i Ahmedî (1909, 18 Mart 1909) Volkan Gazetesi
• Vahdeti, Bidayet Mahkemesi Müddei-i Umumiliğinden ve Hükümetten Ricam (1909, 20 Nisan) Volkan Gazetesi
• Bekirağa Mahpushanesinde, (1909, 12 Şubat) Volkan Gazetesi