MİMARİ TASARIM VE RENOVASYONUN MEKAN İNSAN ETKİLEŞİMİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ. PERAKENDE MAĞAZALARINDA MÜŞTERİ DENEYİMİNİN ŞEKİLLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 782 - 807, 29.06.2025

Fatih Serim , Füsun Seçer Kariptaş

Öz

Günümüzde perakende sektöründe rekabet büyüyerek devam etmekte ve zaman geçtikçe yoğunlaşarak hataya yer vermeyen bir zemin oluşturmaktadır. Perakende, rekabetsizliğin yaşandığı ve üret sat modelinin hızlı olduğu geçmiş günlerden, müşterilerin sadece ürünü değil, hizmetin ve tasarımın da yer aldığı bir alışveriş deneyimi yaşamak istediği sektör haline gelmiştir. Yatırımcıların bilhassa önem verdiği müşteri odaklı yaklaşımlar ve markaların potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için yeniliklerden kaçınmayan mağazalar, gelecekte daha başarılı olacak ve rakiplerine oranla daha yüksek kâr payı elde edebilirler. Perakende sektöründe yaşanan etkileşim en çok mağazalarda gerçekleştiğinden, müşteri deneyimini daha iyi noktalara taşımak ve müşteri sadakatini yükseltmek için mağaza içi tasarımına, hizmet kalitesine ve görsel düzenlemelere özen göstermek büyük önem taşımaktadır. Tasarımcılar mağaza mimarisinde yaptıkları her türlü seçim ve değişiklikleri, insan davranışlarını pozitif yönlü etkilemeye çalışarak gerçekleştirmektedirler. Mağaza tasarımın psikolojik etkilerinde ise kullanılan malzemelerin çeşitliliği, renk paletinin seçimi, ışık ve gölge kullanımı, mağaza içi havalandırma çalışmaları, müzik ton ve tarz seçimi, mağazanın kokusu, ürün yerleşimi gibi çalışmalar, müşteri deneyimini etkileyen en önemli faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu makale, mekânın insana olan etkisini, mimari tasarım ve renovasyon bağlamında incelenmiştir. Çalışma Türkiye genelinde 84 mağazalı Columbia markasının bazı İstanbul mağazalardan alınan parça satış verileri ile kişi giriş çıkış verileri, renovasyon öncesi ve sonrası olarak karşılaştırılmıştır. Araştırma sonuçları karşılaştırmalı veriler bağlamında göstermektedir ki, mağazaların yenilenmesi sonrasında satış oranlarında çarpıcı artışlar yaşanmış ve müşteri artışının yükselen bir ivme ile devam ettiği görüşmüştür.

Anahtar Kelimeler

perakende , tasarım , renovasyon , atmosfer , tüketici , yenileme , satış , alışveriş , deneyim.

The Impact Of Architectural Design And Renovation On Space-Human Interaction: Shaping Customer Experience In Retail Stores

Öz

Today, competition in the retail sector continues to grow, creating an increasingly intense environment that leaves no room for error. Retail has evolved from a simple "produce and sell" model, where competition was minimal, into an industry where customers seek not only products but also an enriched shopping experience that includes service and design. Stores that prioritize customer-focused approaches and embrace innovation to maximize brand potential are expected to achieve greater success and higher profit margins compared to their competitors. Since most interactions in the retail sector occur within stores, improving customer experience and enhancing customer loyalty requires careful attention to in-store design, service quality, and visual arrangements. Designers make decisions and changes in store architecture to positively influence human behavior. Key elements influencing the psychological effects of store design include the variety of materials used, color palette selection, lighting and shadow applications, ventilation systems, music tone and style, store scent, and product placement. This article examines the impact of space on people within the context of architectural design and renovation. The study compares sales data and visitor entry-exit data collected from some Istanbul stores of the Columbia brand, which has 84 stores across Turkey, both before and after renovation. Research findings based on comparative data reveal that store renovations resulted in significant increases in sales rates and a continued upward trend in customer traffic.

Anahtar Kelimeler

retail , design , renovation , atmosphere , consumer , renewal , sales , shopping , experience.

Kaynakça

• Akaydın, Ö. E., & Türkyılmaz, Ç. C. (2018). İŞLEVSEL DÖNÜŞÜME UĞRAMIŞ YAPILARDA ERGONOMİ KAVRAMI; ÜSKÜDAR NEVMEKAN ÖRNEK İNCELEMESİ. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6, 279-292. https://doi.org/10.21923/jesd.360654
• Arslan, M., Bayçu, S. (2006). Mağaza Atmosferi. Açık Öğretim Fakültesi Yayınları. Başdeğirmen, A., & Tunca, M. (2018). MAĞAZA ATMOSFERİ VE MÜZİĞİN TÜKETİCİLERİN SATIN ALMA DAVRANIŞLARINA ETKİLERİNE YÖNELİK BİR LİTERATÜR ARAŞTIRMASI. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), Article 4.
• Bozpolat, C. (2017a). THE IMPORTANCE OF STORAGE ATMOSPHERE IN CONSUMER PREFERENCE. The Journal of Social
• Science, 1(2), Article 2. https://doi.org/10.30520/tjsosci.360140
• Bozpolat, C. (2017b). THE IMPORTANCE OF STORAGE ATMOSPHERE IN CONSUMER PREFERENCE. The Journal of Social
• Science, 1(2), Article 2. https://doi.org/10.30520/tjsosci.360140
• Bozpolat, C. (2017c). THE IMPORTANCE OF STORAGE ATMOSPHERE IN CONSUMER PREFERENCE. The Journal of
• Social Science, 1(2), Article 2. https://doi.org/10.30520/tjsosci.360140
• Büyükçam, S. F., & Zorlu, T. (2018). GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ GELENEKSEL KONUTLARINDA MAHREMİYET. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 8(2), Article 2.
• Celikyay, H., Üniversitesi, B., Fakültesi, O., Mimarlığı, P., & Öz, B. (2019, Temmuz 9). GELENEKSEL MİMARİ VE ESTETİK.
• Celikyay, H., Üniversitesi, B., Fakültesi, O., Mimarlığı, P., & Öz, B. (2019, Temmuz 9). GELENEKSEL MİMARİ VE ESTETİK.
• Çakır, H. S. (2021). Konut Tasarımında Etkili Olan Faktörler ve Geleneksel Mimari Yaklaşımlar: Şile’de Bir Konut Örneği. Mimarlık ve Yaşam, 6(2), Article 2. https://doi.org/10.26835/my.894461
• Çınar, B. B. (2011). SATIŞ BİRİMLERİNDE SEÇİLEN MÜZİĞİN ETKİLERİ: ESKİŞEHİR’DE BİR ARAŞTIRMA. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), Article 1.
• Dikmen, Ç., & Gültekin, A. (2009). Sürdürülebilir Yapı Tasarımı Kapsamında Mimari Tasarım Sürecinde Akıllı Bina Kavramına Bakış (Intelligent Building Concept in Architectural Design Process within the Scope of Sustainable Building Design).
• Erap, B. B. N., Hilmioğlu, S., & Kariptaş, F. S. (2021). Kamusal Mekânlarda Deneyim ve Kullanıcı Merkezli Tasarım. Sanat ve Tasarım Dergisi, 28, Article 28. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1048709
• Glusing, J., Bailey, B., & Sai, J. (2017). Team Teaching: A Solution to the Multidisciplinary Architectural Engineering Capstone Design Requirement. 83-92. https://doi.org/10.1061/9780784480502.008
• Gürdin, B. (2024). (PDF) Kokunun Tüketici Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi The Effect of Olfactory on Consumer Purchase Behavior. ResearchGate. https://doi.org/10.20491/isarder.2019.731
• İslamoğlu, Ö., & Usta, G. (2018). MİMARİ TASARIMDA ESNEKLİK YAKLAŞIMLARINA KURAMSAL BİR BAKIŞ. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 8(4), Article 4.
• Karakaşoğlu, M., & Arslan, F. (2016). MAĞAZA HİZMET ORTAMININ MARKA İMAJINA VE SATIN ALMA NİYETİNE ETKİSİ: P&B VE H&M ÖRNEĞİ. Öneri Dergisi, 12(46), Article 46. https://doi.org/10.14783/od.v12i46.1000010012
• Keskin, K., & Yıldırım, D. (2020). Farklı Bakış Açılarıyla Sürdürülebilir Mimarlık-Estetik İlişkisinin Kurulması. https://doi.org/10.26835/my.667820
• Kuas, G., & Başkaya, Ş. (2013). Havalandırılan Bir Ofis Odasında Hava Hareketinin Sayısal Analizi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 17(2), Article 2.
• Kupatadze, I. (2014). Ethics vs. Aesthetics in sustainable architecture (s. 562). https://doi.org/10.2495/ARC140471
• Medina, C., & Rufín, R. (2009). The mediating effect of innovation in the relationship between retailers’ strategic orientations and performance. International Journal of Retail & Distribution Management, 37(7), 629-655. https://doi.org/10.1108/09590550910964639
• Oguzhan, C., & Ultav, Z. T. (2024). MAĞAZA ATMOSFERİNİN MOBİLYA PERAKENDESİ ÖZELİNDE MÜŞTERİ ALIŞVERİŞ DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(33), Article 33. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1161461
• Oğuş, P., & Toy, S. (2021). Kentsel Tasarım Uygulamalarının, İnsan Psikolojik Sermayesi Üzerine Etkisinin Araştırılması. ATA Planlama ve Tasarım Dergisi, 5(1), Article 1.
• Özgören, F. (2016). MAĞAZA DÜZENİ VE TASARIMI. İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi, 5, Article 5.
• Öztürk, A., Berber, G., & Çakır, E. M. (2021). PERAKENDE MAĞAZA ORTAM KOKUSUNUN TÜKETİCİ SATIN ALMA NİYETİ ÜZERİNE ETKİSİ. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(3), Article 3. https://doi.org/10.18069/firatsbed.885154
• Sanei, M., Khodadad, M., & Ghadim, F. P. (2017). Effective Instructions in Design Process of Urban Public Spaces to Promote Sustainable Development. World Journal of Engineering and Technology, 5(2), Article 2. https://doi.org/10.4236/wjet.2017.52019
• Selvi, Ö. (2014). Müşteri İlişkileri Yönetimi Ve Perakende Sektörüne Yönelik Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(36), Article 36.
• Topak, V., & Demirtaş, P. Ö. (2022). PERAKENDE MAĞAZALARININ MARKA KİMLİĞİ ALTINDA TASARLANMASI. Tasarım Mimarlık ve Mühendislik Dergisi, 2(2), Article 2.
• Uğursal, S. (2011). Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: İzmir Sümerbank Basma Sanayi Yerleşkesi örneği [Thesis, DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü]. http://acikerisim.deu.edu.tr:8080/xmlui/handle/20.500.12397/7859
• Us, F., & Aytıs, S. (2016). Mimari Mekanın Aktarımında Algılayıcı Hareketinin Önemi. Tasarım + Kuram, 5(7), Article 7. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.240755
• Uzunarslan, H., & Ozcam, I. (2011). İÇ MİMARİ TASARIM EĞİTİMİNDE YARATICILIK ETKİNLİKLERİ. https://www.researchgate.net/publication/331357244_IC_MIMARI_TASARIM_EGITIMINDE_YARATICILIK_ETKINLIKLERI
• Yavuz, Ö., & Yıldırım, M.T. (2013). A Study on The Utilization of Creatıve Knowledge During The Process of Computer Aided Architectural Design Education. https://www.academia.edu/35469914/A_Study_on_The_Utilization_of_Creat%C4%B1ve_Knowledge_During_The_Process_of_Computer_Aided_Architectural_Design_Education