Rusça Kur’an Çevirilerinin Tanıtımı ve Çeviribilim Açısından İncelenmesi - II (Arapçadan Rusçaya Yapılan Kur’an Çevirileri)

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 196 - 220, 30.12.2016

Mürsel Ethem

Öz

İnsanlığa son çağrı olan Kur’an-ı
Kerim, ilk nüzulünden itibaren muhataplarının dikkatini cezbedebilmiştir. Vahye
doğrudan muhatap olanlar (inanan/inanmayan) onu anlamada herhangi bir sıkıntı
çekmemişlerdir. Nitekim Kur’an, kendi anadillerinde; Arapça nazil olmaktaydı.
Fakat anadili Arapça olmayanlar ve dolaylı muhataplar İslamiyet’le müşerref
olunca dilsel ve bağlamsal nedenlerle Kur’an’ı anlamada sıkıntı çekmeye
başlamışlardır. O günden itibaren Kur’an’ı anlamak ve incelemek isteyenler
tarafından yoğun çaba sarf edilmiştir.   

Ruslarla Müslümanlar arasındaki ilk
temasların tarihi X. yüzyıla kadar uzandığı bilinmektedir. Bilindiği üzere
XVII. asrın sonlarına doğru Avrupa dilleri esas alınarak Rusça mealler kaleme
alınmaya başlanmıştır. Tespitlerimize göre Arapça aslından Rus diline
kazandırılan ilk meal 1871 yılına aittir. Şu an Rusçaya tercüme edilen
meallerin sayısı otuz civarındadır. Durum böyle olmakla birlikte söz konusu
meallerin daha iyi bir seviyeye gelebilmeleri için hangi kriterlere dikkat
edilmesi gerektiği üzerinde yeterince durulmamaktadır. Biz bu çalışmamızda meal
yazarlarını ve meallerini kısaca tanıtacağız. Daha sonra bu mealleri
çeviribilim açısından inceleyerek başarılı bir Rusça Kur’an çevirisinin
oluşturulmasına katkı sunmaya çalışacağız ve bazı önerilerde bulunacağız.  

Anahtar Kelimeler

Rusça Kur’an çevirileri, meal, çeviribilim, anlambilim

Investigation in Terms of Introduction and Translation Studies of Russian Qur’an Translations – II (Qur’an Translations Which Made by Arabic Language into Russian Language)

Öz

The last call to Humanity of the Holy Qur’an, from the first revelation
could attract all the attention of interlocutors. Revelation, which was
directly addressed to interlocutors (believers/unbelievers), have been not any
difficulty in understanding it. Because the Qur'an was in their mother
language; it was revealed in Arabic language. However, non-native speakers of
Arabic language and some indirect interlocutors who were interested in Islam
were suffering in understanding the contextual reasons of the Qur'an. From that
day forward Qur'an has been intensively effort by those who wants to understand
and examined it.

As we know that the history between Russians and
Muslims are as old as X. century.  It is
known that to the end towards XVII^th century based on European
language and Russian translations have been started to write. According to our
detection that first translations from Arabic language to Russian language was
first brought in the 1871. Nowadays the translations which are currently being
translated into Russian are around thirty. Till now is not given enough
attention to the criteria in order come to the upper level in translating. In
this study we will try to introduce the Russian translations and authors. Then,
by examining of same translations we will try to contribute a successful
Russian Qur'an translation and make some suggestions.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an Translations in the Russian language, the meanings of the Qur’an, translation studies, semantics

Kaynakça

• Abu, A. (2008).Koran Perevod Smisla Ayatov i İh Kratkoe Tolkovaniye.
• Akdemir, S.(1989). Cumhuriyet Dönemi Kur’an Tercümeleri (Eleştirel Bir Yaklaşım), Akid yay., Ankara.
• Atamov, M. (2013). “Rus Dilinde Yayımlanan Kur’an-ı Kerim Çevirilerinin Çeviribilim Açı-sından İncelenmesi (Başarılı Bir Rusça Kur’an Çevirisinin Oluşturulmasına Katkı)”, (yayım-lanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, SBE, Ankara.
• Atamov, M. (2013). Kur’ân-ı Kerim’de “لَعَلَّ - Lealle” Edatının Kullanışı ve Anlamları, Diyanet İlmi Dergisi, 29:3, ss.77-94.
• Derviş, Muhyiddin, İ’râbu’l-Kur’âni ve Beyanuhu, Daru’l-İrşad, Süriye trsz.
• El-Hazin, Alauddin A.b., Muhammed b.İ. (2004). Lübabu't-Te'vil fi Maâni't-Tenzil, Daru’l-Kutubi’l-İlmî, Beyrut.
• El-Hüvvârî, Hûd b.M. (1990)., Tefsîru Kitabillâhi'l-Azîz, Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, Beyrut 1990.
• El-İsfahânî, E.R. (2009)., el-Müfredât fî ğarîbil’l-kur’ân, Daru’l-Kalem, Şam 2009.
• El-Kurtubî, Ebû A.M. b. (2003). Ahmed, el-Câmiu li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Daru Âlemü’l-Kutub, Riyad
• El-Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd (2004), Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, Risale yay., Beyrut.
• En-Nîsâbûrî, Nizamu’d-Din Hasen b. Muhammed Hüseyn, (1996). Garâibü’l-Kur’ân ve Regâibü’l-Furkân, Daru'l- Kutubi'l-İlmî, Beyrut 1996.
• Esed, M. (2002). Kur’ân Mesajı Meal-Tefsir, (çev: C. Koytak; A. Ertürk), İşaret yay., İstanbul
• Es-San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm, (1999). Tefsîru Abdü'r-Rezzâk, Dâru'l-Kütübi'l-İlmî, Beyrut
• Es-Süyûtî, C. (2003). ed-Durru’l-Mensûr fi’t-Tefsîri bi’l-Me’sûr, Merkezu lil-Buhusi ve’d-Diraseti'l-Arabiyeti vel-İslâmî yay., Kahire
• Ethem, M. (2015). “Bağlam Merkezli Bir Tahlil: Fatiha Suresinin Altıncı ve Yedinci Ayetleri”, Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 4 ss.92-93.
• Ethem, M. (2016). “Rusça Kur’an Çevirilerinin Tanıtımı ve Çeviribilim Açısından İncelenmesi – I (Arapçadan Rusçaya Yapılan Kur’an Çevirileri)”, 2. Uluslararası Dini Araştırmalar ve Kü-resel Barış Sempozyumu, Saraybosna, 19-21 Mayıs.
• Et-Tabâtabâî, Es-Seyyid M.H. (1997). el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur'an, Müessesetü'l-Âlemi li'l-Matbûât yay., Beyrut
• Et-Taberî, Ebû Cafer M.i.C. (2001). Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), Hicr yay., Kahire
• Et-Tabersî, Ebû Alî el-Fadl b. Hasan (2005). Mecmeu’l-Beyân fî Tefsîri’l Kur’ân, Dâru’l-Ulûm, Beyrut .
• Et-Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî, et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut trsz.
• Ez-Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım M. b. Ömer b. M. (1998). el-Hârizmî, el-Keşşâf an Hakâikı Ğa-vâmizi’t-Tenzîl ve Uyûni’l- Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, Mektebetü'l-Ubeykân, Riyad.
• Gafurov, A. (2000). Koran, Slavyanskiy Diyalog yay., Moskova.
• Hazanov, A. (2010). “Kommentariy k Novomu Russkomu Perevodu Korana”, İstoriçeskaya Psihologiya i Sotsialogiya İstorii Dergisi, 3:1 (2010), ss.63-66.
• İbn Ebû, H., Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-R. (1997). Tefsîru'l-Kur’ân'il-Azîm Müs-neden an Rasulillâhi ve's- Sahâbeti ve't-Tâbiîn, Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz yay., Riyad.
• İbn, K., Ebü’l, F. (1999). İmâdüddîn İsmâîl, Tefsîru'l-Kur’âni’l-Azîm, Dâru Tayyibe, Riyad
• İzzet Derveze, M. (1964). et-Tefsiru'l-Hadis Tertibu's-Suver Hasebi'n-Nüzûl, Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabî, Kahire 1964.
• Karaman, H., Çağrıcı, M., Kâfi Dönmez, İ., Gümüş, S. (2015). Kur’an yolu meali, 4.baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı yay., Ankara
• Karaman, H., Çağrıcı, M., Kâfi Dönmez, İ., Gümüş, S. (2014). Kur’an Yolu Meal ve Tefsir, 4.baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı yay., Ankara 2014.
• Karaoğlu, F. (2015). Koran s Arabskim Tekstom i Perevodom Smıslov, 1.baskı, Diyanet İşleri Başkanlığı yay., İstanbul
• Karaoğlu, F. (2012). Koran, 3.baskı, Diyanet Vakfı yay., Ankara
• Kuliev, E.R. (2003). Na Puti k Koranu, Abilov, Zeynalov i Sinovya yay., Bakü.
• M. Badawi, E. ve Abdel Haleem, M. (2008). Arabic-English Dictionary of Qur’anic Usage, Brill yay., Leiden.
• Magomedov, S. (2010). Svyaşennıy Koran Perevod Smıslov i Kommentarii, Özel Baskı, Ma-haçkala.
• Maksudoğlu, M. (1969). Arapça Dilbilgisi, A.Ü.İ.F. yay., Ankara.
• Medkur, İ. vd. (1989). Mu’cemü’l-Elfazi’l-Kur’ani’l-Kerim, el-İdaratü’l ‘Âmme li’l Mu’cemât ve İhya’it-Türas yay., Kahire.
• Mukâtil b. S. (2002). et-Tefsîrü'l-Kebîr, Müessesetü’t-Tarihi’l-Arabî yay., Beyrut.
• Oryahili, A. ve Şafik, F. (2010). Al-Koranul Karim Perevod Na Russkom Yazıke s Kommenta-riyami, Milsan yay., İstanbul.
• Shovkhalov, İ. (2006). Kur’ân-ı Kerîm’in Rusça Tercümeleri (Mana ve Doğruluk Bakımından Değerlendirilmesi), (yayımlanmamış doktora tezi), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, SBE, Ankara
• Şaripov, U. ve Şaripova, R. (2009). Koran, Vorobyev A.V. yay., Moskova
• Şidfar, B.Y. (2012). Koran Perevod s Arabskogo i Kommentarii, Mardcani yay., Moskova
• Şumovskiy, T.A. (2006). Svet s Vostoka, Sankt Peterburg Üniversitesi yay.
• Şumovskiy, T.A. (2004). Svyaşennıy Koran Stranitsi Veçnıh Mısley, Akt yay., Moskova
• Zeynalov, N. (2015). Svyashennıy Koran Perevod i Kommentariy, Peterburgskoe Vostokove-deniye yay., Sankt Petersburg.
• Elektronik Kaynakça
• Askimam.ru yazı kurulu, Hronologiya Russkih Perevodov Korana, http://askimam.ru/article/svyashchennyy- Koran/khronologiya-russkikh-perevodov-korana, (19 Tem. 16).
• Dolinina, Anna Arkadyevna, Sovremenniy Perevod Korana Dlya Şirikogo Çitatelya Dolcen Uçitıvat’ Tafsiri, http://www.islamrf.ru/news/culture/history/12655, (19 Tem. 16).
• Gazeta Muslim, Vpervıye Na Russkom Yazıke: Koran. Perevod Smısla Ayatov i İh Kratkoe Tolkovaniye Abu Adelya, http://www.muslimpress.ru/intervyu/vpervye-na-russkom-yazyke-koran-perevod-smysla-ayatov-i-ix-kratkoe-tolkovanie- abu-adelya.htm, (19 Tem. 16).
• İslam Rf, Avtoru Novogo Smıslovogo Perevoda Korana Vruçena Nagrada Soveta Muftiyev Rossii, http://www.islamrf.ru/ara/news/aagenda/anews/6194, (18 Tem. 16).
• Kerbelai, Reza, Kommentarii k Retsenzii Na Pervıy Şiitskiy Perevod Korana, https://shia.world/kommentarii-k-retsenzii- na-pervyj-shiitskij-perevod-korana, (18 Tem. 16).
• Kerbelai, Reza, Nazim Zeynalov o Perevode Korana, https://shia.world/nazim-zejnalov-o-perevode-korana, (18 Tem. 16).
• Kerbelai, Reza, Pervıy Şiitskiy Perevod Korana, https://shia.world/pervyj-shiitskij-perevod-korana, (18 Tem. 16).
• Magomedov Süleyman Sultanoviç, http://www.interdag.ru/people/99/Magomedov-Suleyman-Sultanovich, (19 Tem. 16).
• O Russkih Perevodah Korana, http://www.koranika.ru/?p=3295, (19 Tem. 16).
• Press-tsentr Polpredstva RT v RF, Ravil Ahmetoviç Vstretilsya s Avtorami Akademiçeskogo Perevoda Korana, http://tatmsk.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/225668.htm, (19 Tem. 16).
• Sobeleva, Aida, İslamskaya Mısl Na Yarmarke İntellektual’noy Literaturi v Moskve, http://russian.irib.ir/analitika/reportazh/item/161031-исламская-мысль-на-ярмарке-интеллектуальной-литературы-в- москвe, (19 Tem. 16).
• Tadcikskiy Uçennıy Olim Gafurov Sdelal Novıy Perevod Korana Na Russkiy Yazık, http://www.centrasia.ru/newsA.php? st=1043487420, (19 Tem. 16).
• Ural Ziyatudinoviç Şaripov, http://www. vostokoved.ru/Личные-странички/sharipov.html, (19 Tem. 16).
• Viktor Şenderoviç, Vostokoved, Perevodçik Korana, Pisatel, Avtor Knig Po İstorii Blicnego i Srednego Vostoka, İstorik- Etnolog Alim Gafurov, http://www.svoboda.org/content/transcript/260901.html, (19 Tem. 16).
• Zeynalov, Nazim, https://shia.world/author/nazimzejnalov, (18 Tem. 16).