HUİZİNGA’NIN OYUN KURAMI BAĞLAMINDA FENERBAHÇE FUTBOL TAKIMI TARAFTARININ MAÇ GÜNÜ TOTEM VE RİTÜELLERİNİN İNCELENMESİ

Year 2025, Volume: 4 Issue: 1, 41 - 56, 24.06.2025

Asli Fişekcioğlu , Muhammed Enes Aydemir

https://doi.org/10.29228/inture.27

Abstract

Kültür’ün hangi koşullar sonucu ortaya çıktığı ve hangi koşulların oluşmasına neden olduğu sorusu sosyal bilimlerin ve özellikle halk bilimi alanının önemli sorularından biridir. Johan Huizinga; Homo Ludens eserinde, oyunun kültürden eski olduğunu ve kültürü yaratan olgu olduğunu saptamaktadır. Bu çalışmada Huizinga’nın ortaya koyduğu “Oyun Kuramı” çerçevesinde ülkemizin en çok takip edilen “oyun”u olan futboldaki en büyük taraftar gruplarından birine sahip olan Fenerbahçe Spor Kulübü taraftarının maç günü gerçekleştirdiği totem ve ritüeller incelenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden anket tekniği ile veri toplanan bu çalışmada, 72 kişinin katıldığı anket ile taraftarın totem ve ritüellerinin; sosyo-ekonomik durum, yaş, eğitim durumu, cinsiyet, dindarlık, bağlılık derecesi, maçın takip edildiği mekân gibi unsurlar ile ilişkisi ortaya koyulmuştur. Stadyumda maçı takip eden kişilerin gerçekleştirdiği geçiş ritleri ve ekran başında maçı takip edenlerin gerçekleştirdiği totemler tespit edilmiştir. Huizinga’nın Oyun Kuramı’nda bahsettiği şekilde bireylerin oyun çerçevesinde sergilediği davranış belirleniminin; gelir düzeyi, eğitim düzeyi, yaş, cinsiyet faktörleri değil kazanma dürtüsü olduğu ortaya konmuştur.

Keywords

Fenerbahçe , Taraftar , Huizinga , Oyun Kuramı , Geçiş Ritleri

INVESTIGATION OF MATCH DAY TOTEMS AND RITUALS OF FENERBAHÇE FOOTBALL TEAM FANS IN THE CONTEXT OF HUIZINGA'S GAME THEORY

Abstract

The question of the conditions under which culture emerges and which conditions cause it to emerge is one of the important questions of social sciences and especially of folklore. Johan Huizinga, in his work Homo Ludens, determines that the game is older than culture and is the phenomenon that creates culture. In this study, within the framework of the “Game Theory” put forward by Huizinga, the totems and rituals performed by the fans of Fenerbahçe Sports Club, which has one of the largest fan groups in football, the most followed “game” in our country, on the match day were examined. In this study, in which data was collected by survey method, one of the qualitative research methods, the relationship between the totems and rituals of the fans and factors such as socio-economic status, age, education level, gender, religiosity, degree of devotion, and the place where the match is followed was revealed with the survey in which 72 people participated. The rites of passage performed by the people following the match in the stadium and the totems performed by the people following the match on the screen were identified. As mentioned in Huizinga's Game Theory, it has been revealed that the behavioral determination of individuals within the framework of the game is the urge to win, not income level, education level, age, gender factors.

Keywords

Fenerbahçe , Fans , Huizinga , Game Theory , Rites of Passage

References

• “Oyun”, Etimoloji, https://www.etimolojiturkce.com/kelime/oyun, (Erişim Tarihi: 6 Haziran 2025).
• “Ritüel”, Nişanyan Sözlük, https://www.nisanyansozluk.com/, (Erişim Tarihi: 6 Haziran2025).
• “Taraftar”, Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr, (Erişim Tarihi: 6 Haziran 2025).
• “Taraftar”, Kubbealtı Lugatı, https://lugatim.com/ (Erişim Tarihi: 6 Haziran 2025).
• “Totem”, http://aksozluk.org/ (Erişim Tarihi: 6 Haziran 2025).
• AHİOĞLU, Nihal, Sembolik Oyunun 4 Yaş Çocuklarının Dil Kazanımına Etkisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1999.
• BALCI, Fatih, “Dijital Kültürde Çocuk Oyunları”, Dijital Kültür Tradijital-Medya-İnternet-Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları, (ed. Mehmet Özdemir), 1. baskı, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2019, s. 269-284.
• BALTACI, Ali, “Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, 2019, s. 368-388.
• BATESON, P. ve MARTİN, P., Oyun, Oyunseverlik, Yaratıcılık ve Buluş, (çev. M. Pekdemir), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2014.
• BAUDRILLARD, Jean, Simülarklar ve Simülasyon,(çev. O. Adanır), Doğu Batı Yayınları, Ankara2016.
• BOGDAN, R. C. ve BİKLEN, S. K.,Qualitative Research for Education: An Introduction to Theory and Methods, Allyn and Bacon, Boston 1998.
• BRUCE, Tina, Time to Play in Early Chilhood Education, Third Edition, Hodder&Stoughton, London1993.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara 2019.
• DOĞAN, Yalçın, Fenerbahçe Cumhuriyeti-Dün Bugün Yarın ve Daima, Doğan Yayınları, İstanbul 2007.
• DUNDES, Alan, “Halk Kimdir?”, (çev. Metin Ekici), Millî Folklor, Sayı: 37, 1998, s. 139-153.
• DURSUN, Yücel, Oyunun Ontolojisi, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2014.
• ELİADE, Mircea, Şamanizm, (çev. İ. Birkan), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara1999.
• FINK, Eugen, Bir Dünya Sembolü Olarak Oyun, (çev. N. Aça), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2015.
• FREUD, Sigmund, Totem ve Tabu, (çev. Z. A. Yılmazer), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2024.
• HARK, Michel Ter, The Psychology of Thinking, Animal Psychology and The Young Karl Popper, Journal of the History of the Behavioral Sciences, Vol.: 40, Issue: 4, s. 375-392.
• HUIZINGA, Johan, Homo Ludens Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme, (çev. M. A. Kılıçbay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2015.
• ISRAEL, Jonathan, Radikal Aydınlanma ve Modern Demokrasinin Kökenleri: Zihin Devrimi, (çev. A. F. Yıldırım), VakıfBank Kültür Yayınları, İstanbul 2020.
• KOZINETS, Robert, Netnography: Doing Ethnographic Research Online, Sage Publications, London 2010.
• LE BON, Gustave, Kitleler Psikolojisi, (çev. G. Birol), Dorlion Yayınları, Ankara2020.
• MASLOW, Abraham, A Theory of Human Motivation, Harper and Row, New York 1943.
• MCLENNEN, John Ferguson, “Hayvanlara ve Bitkilere Tapmak”, (çev. Tayyib Gümüşer), Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16, 2023, s. 289-333.
• ÖĞÜT EKER, Gülin, Futbolun Dayanılmaz Çekiciliği, Büyülenen Taraftar Portresi, Fanatizm ve Beşiktaş”, Millî Folklor, Sayı 85, Ankara 2010, s. 173-182.
• ÖZBÖLÜK, T. ve DURSUN, Y., “Pazarlama Araştırmalarında Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijital Evrimi: Netnografi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, 2015, s. 227-247.
• ROWE, David, Popüler Kültürler: Rock ve Sporda Haz Politikası, (çev. Mehmet Küçük), Ayrıntı Yayınları, İstanbul1996.
• SAUNDERS, M., LEWIS, P. ve THORNHILL, A., Research Methods for Business Students, 3rd Edition, Financial Times/Prentice Hall, Harlow, England 2003.
• SCHECHNER, Richard, Ritüelin Geleceği Kültür ve Performans Üzerine Yazılar, (çev. Z. Ertan), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2015.
• SMITH, Adam, Milletlerin Zenginliği, (çev. M. Acar), Liberus Yayınları, İstanbul 2020.
• SUTTON, W.A., MCDONALD, M.A., MILNE, G.R. ve CIMPERMAN, J., “Creating and Fostering Fan Identification in Professional Sports”, Sport Marketing Quarterly, Sayı: 6, 1997, s. 15-22.
• ŞENEL, Alâeddin, Kemirgenlerden Sömürgenlere İnsanlık Tarihi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2006.
• TÜZÜN, Hüsameddin Mehmet, Futbol Taraftarlığının Değişen Sosyo-Ekonomik Biçimi Üzerine Nitel Bir İnceleme, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2018.
• VAN GENNEP, Arnold, Geçiş Ritleri Tabular, Batıl İnançlar, Büyüler, Ayinler ve Törenler, (çev. O. B. Beşler), Nora Kitap, İstanbul 2022.
• YOLCU, Mehmet Ali, “Halk Bilimi Araştırma Kuram ve Yöntemleri”, Halk Bilimi El Kitabı, (ed. Mustafa Aça), 5. baskı, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara 2023, s. 147-155.
• YÜCE, Mehmet, Osmanlı Melekleri Futbol Tarihimizin Kadim Devreleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.