Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Örgütsel Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkininin İncelenmesi

Year 2021, Volume: 22 Issue: 3, 2677 - 2706, 31.12.2021

Recep Zengin Mehmet Ali Akın Halil Karadaş

https://doi.org/10.17679/inuefd.991281

Abstract

Bu çalışmada, okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin öğretmen algılarına göre ortaya konması amaçlanmaktadır. Araştırmanın evreni Diyarbakır ili merkez ilçelerindeki (Kayapınar, Bağlar, Yenişehir ve Sur) lise, ortaokul ve ilkokullarda görev yapan bütün öğretmenlerden oluşmaktadır. Örneklem küme örneklem tekniğine göre belirlenmiş ve bu kapsamda 456 katılımcıya dönüşümcü liderlik ve örgütsel tükenmişlik ölçeği uygulanarak değerlendirilmiştir. Verilerin analizinde standart sapma, aritmetik ortalama, Anova ve t-testi kullanılmıştır. Araştırmada okul müdürlerinin dönüşümsel liderlik özellikleri ile öğretmenlerin tükenmişlikleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Bu ilişkinin yönü ve düzeyi incelendiğinde, genel olarak dönüşümsel liderliğin duygusal tükenme ile negatif yönde ve orta düzeyde, duygusal tükenmenin alt boyutlarından duyarsızlaşma ile negatif yönde ve düşük düzeyde, kişisel başarı ile pozitif yönde ve düşük düzeyde ilişkili olduğu belirlenmiştir.

Keywords

Lider, Liderlik, Dönüşümcü liderlik, Tükenmişlik, Yönetici, Lider, Liderlik, Dönüşümcü liderlik, Tükenmişlik, Yönetici

References

• Akçemete, G., Kaner, S ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik (1. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ataman, G, (2001). İşletme Yönetimi Temel Kavramlar Yeni Yaklaşımlar. Türkmen Kitabevi: İstanbul.
• Aydemir, A. (2003). Yöneticilerde Stres ve Tükenmişlik Düzeyleri İle Bireylerarası Çatışmalara Girme Eğilimi Arasındaki İlişkiler Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, M. (2005). Eğitim Yönetimi. (7.Baskı). Ankara: Hatipoğlu Yayıncılık.
• Aydın, M. 2000. Eğitim Yönetimi. (6.Baskı).. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
• Aytaç, M., Aytaç, S., Fırat, Z., Bayram, N ve Keser, A. (2001). Akademisyenlerin çalışma yaşamı ve kariyer sorunları. Uludağ Üniversitesi Araştırma Fonu İşletme Müdürlüğü, Proje, (99/29).
• Bakan, İ., Erşahan, B., Büyükbeşe, T., Doğan, İ. F ve Kefe, İ. (2015). Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik İle Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki. International Journal of Economic & Administrative Studies, 7(14).
• Baltas, Z. (2002). Tükenme’nin Ardındaki Çıkmaz. Kaynak Dergisi.
• Bass, B. M. (1995). Theory Of Transformatiomal Leadership Redux. Leadership Quartery, 6, 463-478.
• Bass, B. M. (1997). Personal Selling And Transactional/Transformational Leadership. Journal of Personal Selling & Sales Management, 17, 19-
• Başaran İ.E. (2000). Örgütsel Davranış, Ankara, s.70.
• Bensiz A. (2016). Amatör Futbolcuların Algılarına Göre Antrenörlerin Liderlik Özelliklerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, B.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Berber, A. (2000). Dönüşümsel Liderlik Perspektifinin Analitik Hiyerarşi Prosesi Tekniği İle Analizi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 31(1), 7-30.
• Buluç, B., (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(1), 5-34. Algı
• Bursalıoğlu, Z. (2012). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi
• Özgür, B. (2004). Kamu yönetiminde yönetici çıkmazı. Maliye Dergisi, 145(1), 1-53.
• Celep, C. (2004). Dönüşümsel Liderlik. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5, 73-112.
• Cemaloğlu, N., (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. H.Ü Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77-87.
• Çelik, C., Sünbül, A.G.Ö. (2008). Liderlik algılamalarında eğitim ve cinsiyet faktörü: Mersin ilinde bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 49-66.
• Çelik, V. (2003). Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Çetinkanat, A. C. (2002). İş Doyumu ve Tükenmişlik. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 186-193.
• Dalğalı, F. (2020). Okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik yaklaşımları ile Hofstede'nin ulusal kültür boyutları arasındaki ilişkisi. Yayımlanmamış Tezi Yüksek Lisans Tezi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Demirtaş, H, Güneş, H. (2002). Eğitim Yönetimi ve Denetimi Sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Doğan, M. (2007). Eylemsel ve Dönüşümsel Liderliğin İş Tatminine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dolunay, A. B. (2002). Keçiören İlçesi Genel Liseler ve Teknik-Ticaret-Meslek Liselerinde Görevli Öğretmenlerde Tükenmişlik Durumu Araştırması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 55(1), 51-62.
• Donuk, B. (2007). Liderlik ve Spor, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Dönmez, B., Güneş ,H. (2001). İlköğretim Okulu Yöneticilerinde Tükenmişlik. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5, 71-78.
• Erçetin, Ş. (2000). Lider sarmalında vizyon. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım.
• Eren, E. (2012). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Yayıncılık
• Eryılmaz, F. (2006). Endüstri meslek lisesi okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma düzeyleri. (Ankara İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. G.Ü, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gelmez, S. (2018). İlkokul ve ortaokul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (İstanbul ili Beyoğlu ilçesi örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Güçlü, N. (1997). Eğitim lideri olarak okul yöneticisi. Milli Eğitim Dergisi, 134.
• Güney, S. (2007). Liderlik (Yönetim ve Organizasyon içinde). Ed: Güney, Salih. Sayfa 357– 382) Nobel Yayın Dağıtım. (2.Baskı). Ankara
• Helligel D.,Woodman R. (1995). Organizational Behavior, West Publishing Company, Seventh Edition, Minneapolis, p.342-344.
• İşcan, Ö. F. (2006). Dönüşümcü/Etkileşimci Liderlik Algısı ve Örgütsel Özdeşleşme İlişkisinde Bireysel Farklılıkların Rolü. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11, 160-177.
• Kahya, S. (2020). Eğitim yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışlarının öğretmen motivasyonuna etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Antalya.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16, 443-465.
• Kanste, O., Kyngäs, H., & Nikkilä, J. (2007). The relationship between multidimensional leadership and burnout among nursing staff. Journal of nursing management, 15(7), 731-739.
• Kaygısız, E.G. (2013). Örgütsel Bilgeliğin Yaratılmasında Dönüşümsel Liderliğin Rolü Üzerine Bir Çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Keçecioğlu, T. (1998). Liderlik ve Liderler. İstanbul. Kalder Yayınları.
• Konter E. (1996). Bir Lider Olarak Antrenör, Alfa Yayınevi, s.102-105.
• Korkmaz, M., (2006). Okul yöneticilerinin kişilik özellikleri ile liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 12(2), 199-226.
• Korkmaz, M. (2007). Örgütsel sağlık üzerinde liderlik stillerinin etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 49, 57-91.
• Maraşlı, M. 2005. Bazı Özelliklerine ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerine Göre Lise Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 23, 27-34.
• Maslach, Christina (2002). Psychology of Burnout. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 1415-1418.
• Örmen, U. (1993). Tükenmişlik Duygusu ve Yöneticiler Üzerinde Bir Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, S. (2009). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık
• Özdemir E. (2003). Liderlik ve Etik, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12, 151.
• Özçelik, S.K. (2005). Yönetici Hemşirelerde Dönüşümcü Liderlik Tarzı ve Hemşirelerin Yöneticilerine Olan Güvenleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Özgüven, İ.E. 2003. Endüstri Psikolojisi. Ankara: Sistem Ofset.
• Özkan, S. (2017). Gerçeklik şoku ile örgütsel tükenmişlik ilişkisinin resmi liselerde görev yapan öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Muş İli Örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2001). Örgütsel psikoloji, Ankara: Alfa Yayınları.
• Safia, M. (2020). Öğretmenlerin algılarına göre ortaokul müdürlerinin dönüşümcü liderlik rolleri ile okulların öğrenen örgüt olma ve öğretmenlerin iş tatmini düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Sarıkaya, P. (2007). Tükenmişlik sendromunun kişilik özelliklerinden denetim odağı ile ilişkisi ve bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Subaş, A. (2017). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile enneagram kişilik tipleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Taycan, O., Kutlu, L., Çimen, S ve Aydın, N. (2006). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerde depresyon ve tükenmişlik düzeyinin sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7(2), 100-108.
• Temel, A. (2006). Organizasyonlarda işkolizm ve işkolik çalışanlar. İş Güç Endüstri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8(2), 104-127.
• Tepeci, M., Birdir, K. (2003). Otel çalışanlarında tükenmişlik sendromu. 11.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, 22-24 Mayıs 2003. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, 959-972.
• Torun, A. (1995). Tükenmişlik, aile yapısı ve sosyal destek ilişkileri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tümkaya, S. (1999). Çukurova üniversitesi öğretim elemanlarının akademik tükenmişlik düzeyleri. 4. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 47-60.
• Vurdu, U. (2017). Resmi okullarda görev yapan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik durumları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldırım, C. (2006). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin örgütsel sağlık üzerindeki etkisi (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. G.Ü, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.