ARABULUCU SÖZLEŞMELERİNİN TÜKETİCİ İŞLEMİ NİTELİĞİNDE OLUP OLAMAYACAĞI SORUNU

Yıl 2024, , 145 - 158, 30.06.2024

H. Kübra Ercoşkun Şenol

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1415907

Öz

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 2. maddesinde bu Kanun’un her türlü tüketici işlemi ile tüketiciye yönelik uygulamaları kapsadığı belirtilmiş, tüketici işlemi ise söz konusu Kanun’un 3. maddesinde oldukça geniş bir şekilde tanımlanmıştır. Bu geniş tanım çerçevesinde bir uyuşmazlığın çözümü için arabulucuya başvurulduğunda arabulucunun gerçekleştirdiği faaliyet Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun anlamında bir hizmet ve arabulucu da sağlayıcı olduğundan, uyuşmazlık tarafının da tüketici sıfatını haiz olması hâlinde arabulucu sözleşmesinin tüketici işlemi olarak kabul edilmesi gerekir. Bu açık yasal düzenlemeye rağmen öğreti ve uygulamada arabulucunun görevinin Devlet yargısını destekleyici bir faaliyet olduğu gerekçesiyle arabulucu sözleşmelerinin hiçbir koşulda tüketici işlemi olarak kabul edilemeyeceği de ileri sürülmektedir. Açık yasal düzenleme nedeniyle gerekli koşulları taşıyan arabulucu sözleşmesinin tüketici işlemi olarak kabul edilmesi zorunlu olsa da, arabulucu sözleşmelerinin Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamından çıkarılması daha isabetli olacaktır. Nitekim kendine has özellikleri nedeniyle arabulucu sözleşmesinden doğan ilişki tüketici hukuku anlayışı ile pek de bağdaşmamaktadır. Ayrıca arabulucu ağırlaştırılmış objektif özen borcu altında olduğundan, bu durum karşı taraf bakımından ciddi bir soruna da yol açmayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tüketici işlemi, Arabuluculuk, Arabulucu Sözleşmesi

THE QUESTION OF WHETHER MEDIATOR AGREEMENTS CAN BE CONSIDERED AS CONSUMER TRANSACTONS

Öz

According to Article 2 of the Law on Consumer Protection, the law applies to all consumer transactions and consumer-oriented practices. Article 3 of the same law defines consumer transactions in a broad manner. When a mediator is used to resolve a dispute, the mediator agreement should be considered a consumer transaction if the party to the dispute is also a consumer. This is because the mediator's activity is considered a service under the Law on the Protection of Consumers and the mediator is a service provider. Despite clear legal regulations, it is argued in doctrine and practice that mediator agreements cannot be considered consumer transactions under any circumstances. This is due to the mediator's duty being a supportive activity of the State judiciary. Although mediator agreements that meet the necessary conditions must be accepted as consumer transactions due to explicit legal regulation, it would be more appropriate to exclude them from the scope of the Law on the Protection of Consumers. This is because the relationship arising from a mediator agreement is not compatible with the understanding of consumer law. Moreover, as the mediator is under an aggravated objective duty of care, this will not pose a significant issue for the other party.

Anahtar Kelimeler

Consumer Transaction, Mediation, Mediator Agreement

Kaynakça

• AKIN, Levent: “İkinci Yılında Dava Şartı Arabuluculuk Alanında Gelişmeler ve Öneriler”, SGD, 10(1), 2020, s.1-18.
• AKİPEK ÖCAL, Şebnem/KARA, İlhan: Tüketici Hukuku Dersleri, Yetkin, Ankara 2021.
• AKİPEK, Şebnem: Milli Şerh - 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, Tokbaş, Hakan/Tüzüner, Özlem (ed.), Aristo, İstanbul 2016.
• AKTÜRK, Altay İltan/ACAR UMUT, Ayşe: “Tüketici Hakem Heyetleri ve İşleyişine Genel Bir Bakış”, İAÜHFD, 5(1), 2019, s.25-54.
• ALTINER YOLCU, Fatma Zeynep: “Tüketicinin Korunması Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Bu Gelişimin Türk Hukukuna Yansıması”, MÜHFHAD, 24(2), 2018, s.1111-1124.
• ARAL, Fahrettin/AYRANCI, Hasan: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 14. Baskı, Yetkin, Ankara 2021.
• ASLAN İ., Yılmaz: 6502 Sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku, 5. Baskı, Ekin, Bursa 2015.
• ATAY, Feryal: 6502 Sayılı Kanun Uygulamasında Ayıplı Mal Ayıplı Hizmet, Yetkin, Ankara 2019.
• AYDIN, Murat: “Avukatlık Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Görevli ve Yetkili Mahkeme”, THD, 10(106), 2015, s.42-54.
• AYDOĞDU, Murat/KAHVECİ, Nalan: Tüketici Hukuku Dersleri, Adalet, Ankara 2021.
• AZAKLI ARSLAN, Betül: “Zorunlu Arabuluculuk Faaliyetinin Niteliği Bakımından Arabulucunun Hukukî Sorumluluğu”, AkÜHFD, 8(1), 2018, s.189-223.
• BADUR, Emel: “Arabulucu Sözleşmesi”, THD, 15(162), 2020, s.248-265.
• BAHTİYAR, Mehmet/BİÇER, Levent: “Adi İş / Ticari İş / Tüketici İşlemi Ayrımı ve Bu Ayrımın Önemi”, MÜHFHAD, 22(Özel Sayı), 2016, s.395-436.
• BAL, Yakup: “Tacirin Tüketici Sıfatı Sorunu”, TAAD, 13(50), 2022, s.365-384.
• BAŞ SÜZEL, Ece: “Tüketici Hukukunda İş Görme (Hizmet) Sözleşmelerinde Ayıplı İfa”, MÜHFHAD, 24(2), 2018, s.966-998.
• BAŞPINAR, Veysel: “Avukatın Özen Borcu”, GÜHFD, 12(1-2), 2008, s.39-62.
• BUDAK, Ali Cem: “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Tüketici Hakem Heyetleri”, DEÜHFD, 16(Özel Sayı), 2014, s.77-103.
• CEYLAN, Ebru: “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamına Giren Tüketici Sözleşmeleriyle İlgili Değerlendirmeler”, LHD, 18(210), 2020, s.2489-2528.
• CEYLAN, Ebru: Tüketici Hukukunda Seçilmiş Yargı Kararları, Erzurum Barosu, Ankara 2021.
• CEYLAN, Ebru: “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamında Tüketici Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Uygulamasının Olumlu Yönleri ile İlgili Düşünceler”, HAEHD, 15(34), 2023, s.159-190.
• ÇABRİ, Sezer: Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, 2. Baskı, Adalet, Ankara 2021.
• ÇAKIR, Aytuğ Ceyhun/SOLAK, Ekrem: “Tüketici Hukuku Bağlamında Arabuluculuk Faaliyetine Hakim Olan Temel İlkeler”, Regesta, 6(3), 2021, s.467-494.
• ÇINARLI, Serkan/BİLDİR, Murat: “Tüketici Kanununa Göre Tıbbi Uygulamadan Doğan Davalarda Yargı Öncesi Zorunlu Arabuluculuk Sisteminin Uygulanabilirliği Sorunu”, TıpHD, (18), 2020, s.231-256.
• DEMİR, Şamil: “Arabulucunun Hukuki Sorumluluğu”, in Işıktaç, Yasemin (ed.), Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Sempozyumu I, Sümer Kitabevi, İstanbul 2014 s.115-146.
• DÖNER, Kemal: “Tüketici Mahkemelerinin Görevli Olduğu Uyuşmazlıklar”, DÜHFD, 22(36), 2017, s.137-185.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 9. Baskı, Yetkin, Ankara 2021.
• GÖKSU, Mustafa: Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Tahkim (Arabuluculuk - Uzlaştırma), 2. Baskı, Seçkin, Ankara 2020.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Borçlar Hukuku Özel Hükümler Kısa Ders Kitabı, 5. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2020.
• HAVUTÇU, Ayşe: “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Konu Bakımından Uygulama Alanı: Özellikle, Tüketici İşlemleri Bakımından Kanun’un Kapsamı”, THD, 9(Özel Sayı), 2014, s.8-19.
• IŞIKTAÇ, Yasemin: “Türk Arabuluculuğunda Etik Modeli ve Etik İkilemler”, in Işıktaç, Yasemin (ed.), Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Sempozyumu I, Sümer Kitabevi, İstanbul 2014, s.53-76.
• KARA, İlhan: 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna Göre Hazırlanmış Tüketici Hukuku, 2. Baskı, Yetkin, Ankara 2021.
• KEÇECİOĞLU, Burak: “Avukatlık Sözleşmesinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Tüketici Hukukunun Uygulanması”, MÜHFHAD, 22(Özel Sayı), 2016, s.1649-1678.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Arabuluculuk Sözleşmeleri, 2. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2021.
• KIRCA, Çiğdem: “6502 Sayılı TKHK’daki Düzenlemelerin Yorumlanması ve Görevli Mahkeme (6502 Sayılı TKHK’un Yorumu ve TKHK’da Düzenleme Bulunmayan Konularda Tüketici İşlemlerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Görevli Mahkeme-II)”, YD, 43(2), 2017, s.343-418.
• KOYUNCU AKTAŞ, Nihan: Hekimin Özen Borcuna Aykırılıktan Doğan Sözleşmesel Sorumluluğu, Oniki Levha, İstanbul 2020.
• KÖK, Ahmet Nezih: “Hekim - Hasta İlişkisi Tüketici Hukuku Anlayışı ile Bağdaşır mı?”, UMD, (5), 2015, s.605-616.
• KÖSE, Yasin: “Avukatın Aydınlatma Yükümlülüğü”, TAAD, 12(45), 2021, s.29-52.
• KURŞUN, Ali Suphi: “Avukatlık Sözleşmesinin Tüketici İşlemi Bakımından Değerlendirilmesi”, TBBD, 32(142), 2019, s.289-304.
• KÜÇÜKDAĞLI, Ayşegül: “Avukatlık Sözleşmesinin Tüketiciyi Koruyucu Hükümler Ekseninde Değerlendirilmesi”, HHFD, 12(2), 2022, s.1582-1619.
• LOKMANOĞLU, Salim Yunus: “İş Mahkemeleri Kanunu Işığında Arabuluculuk Kavramı”, TAAD, 9(33), 2018, s.863-885.
• MAKARACI BAŞAK, Aslı: “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Gereğince Ayıplı Hizmet Hükümlerinin Uygulama Alanı”, BÜHFD, 11(145-146), 2016, s.507-537.
• NARBAY, Şafak/AKKUŞ, Muhammed: “Ticari İş ve Tüketici İşlemi Kavramları Ekseninde Görevli Mahkeme ve Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Düşünceler”, TAAD, 11(44), 2020, s.301-333.
• OĞUZ, Özgür: “Türk İş Hukukunda Arabulucunun Yükümlülükleri”, AndHD, 4(2), 2018, s.275-284.
• ÖZAY, Osman Levent: “6502 Sayılı Yasa Kapsamında Tüketici İşlemi”, ASEAD, 4(12), 2017, s.257-272.
• ÖZBAY, İbrahim: “Tüketici Uyuşmazlıklarında Arabuluculuğa Elverişlilik”, TOGÜHFD, 1(1), 2023, s.1-22.
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (Alternatif), 5. Baskı, Yetkin, Ankara 2022.
• ÖZEL, Çağlar: Tüketicinin Korunması Hukuku, 7. Baskı, Seçkin, Ankara 2021.
• ÖZEL, Mehmet: “Tüketici Haklarının Korunması Bağlamında Tüketici Hakem Heyetlerinin İncelenmesi: Büyükçekmece Tüketici Hakem Heyeti Örneği”, in Zeytin Çağrı, Gözde (ed.), Tüketici Hukukunun Güncel Sorunları, Oniki Levha, İstanbul 2020, s.71-95.
• ÖZMUMCU, Seda: “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Hükümleri ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklara Genel Bir Bakış”, DEÜHFD, 16(Özel Sayı), 2014, s.831-871.
• SARIHAN, Banu Bilge: “Tüketici Hukuku Uyuşmazlıklarında Dava Şartı Arabuluculuk Uygulaması”, NEÜHFD, 4(2), 2021, s.415-440.
• SELÇUK, Seyhan: “Tüketici Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Dava Şartı”, ABÜHFD, 8(16), 2020, s.1173-1213.
• SOMER, Pervin: “Tüketici Uyuşmazlıklarında Alternatif Çözüm Yolu Olarak Arabuluculuk ve Avantajları”, in Zeytin Çağrı, Gözde (ed.), Tüketici Hukukunun Güncel Sorunları, Oniki Levha, İstanbul 2020, s.97-108.
• SÖĞÜT, İpek Sevda: “Biyotıp Sözleşmesi Hükümlerinin İç Hukuktaki Düzenlemelere Etkisi”, TıpHD, (14), 2018, s.181-208.
• SÜLEYMAN, Ahmet: “Tüketici Yargılamaları Açısından Tüketici Mahkemeleri ve Tüketici Hakem Heyetleri”, İBD, 94(5), 2020, s.250-275.
• ŞAHİN MCCARTHY, Oya: “Tüketici Sözleşmelerini Diğer Sözleşmelerden Ayıran Unsurlar”, in Şahin Mccarthy, Oya/Dinç, Mutlu (ed.), Tüketici Hukuku Davaları, Seçkin, Ankara 2021, s.65-93.
• TANRIVER, Süha: Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk, Yetkin, Ankara 2020.
• TAŞDELEN, Nihat: “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a Göre Tüketici Sıfatı”, İKÜHFD, 16(2), 2017, s.705-719.
• TAŞPOLAT TUĞSAVUL, Melis: Türk Hukukunda Arabuluculuk (6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Çerçevesinde), Yetkin, Ankara 2012.
• TEKTEN, Emel: “Tüzel Kişi Tacirlerin Tüketici Sıfatı Sorunu ve Bu Kapsamda Taraf Oldukları Hukuki Uyuşmazlıkların Ticari/Tüketici Dava Şartı Arabuluculuğa Etkileri”, SÜHFD, 31(1), 2023, s.1-34.
• TOPALOĞLU, Mustafa: “Arabuluculuk Merkezleri ve Hukuki Statüleri”, https://www.mtopaloglu.av.tr/img/makaleler/arabuluculuk-merkezleri-ve-hukuki-statuleri-591.pdf, (Erişim: 20.12.2023).
• TUTUMLU, Mehmet Akif: “Yeni Yasal Düzenlemeler ve İçtihatlar Işığında Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanı”, Tüketici Hukukunun Güncel Sorunları, in Zeytin Çağrı, Gözde (ed.), Tüketici Hukukunun Güncel Sorunları, Oniki Levha, İstanbul 2020, s.181-244.
• TUTUMLU, Mehmet Akif: “Tüketici Uyuşmazlıkları Bakımından Tüketici Kavramı ve Bu Kavramın Kapsadığı Kişiler”, in Şahin Mccarthy, Oya/Dinç, Mutlu (ed.), Tüketici Hukuku Davaları, Seçkin, Ankara 2021, s.1095-1123.
• TUTUMLU, Mehmet Akif: “Tüketici Hakem Heyetlerinde Uyuşmazlık Çözümü”, in Şahin Mccarthy, Oya/Dinç, Mutlu (ed.), Tüketici Hukuku Davaları, Seçkin, Ankara 2021, s.1095-1123.
• TÜZEMEN ATİK, Ebru: “Ticari İş ve Tüketici İşlemi Kavramlarının Ticari Davaya ve Dava Şartı Arabuluculuğa Etkileri”, SÜHFD, 30(3), 2022, s.1515-1560.
• UYUMAZ, Alper/TÜRK, Mehmet Cemil: “Tacirin Tüketici Sıfatı”, AÜHFD, 72(3), 2023, s.1591-1633.
• ÜNAL, Salih: “Arabuluculuk Merkezleri Bakımından Şirketleşme, Vergi ve Fatura Düzeni”, in Yeşilırmak, Ali/Bozkurt Gümrükçüoğlu, Yeliz/Yakacak, Gülnihal Ahter/Kafalı, Ömer Faruk (ed.), Arabuluculuğun Geleceği Sempozyumu Bildiri Tam Metin Kitabı, İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2021, s.231-243.
• YENİCE, Özge: “Tüzel Kişilerin Tüketici Niteliği”, LHD, 13(156), 2015, s.71-86.
• YENİOCAK, Umut: “AB Adalet Divanı’nın 15.01.2015 Tarihli Kararı Işığında Avukatlık Sözleşmesinin Bir Tüketici İşlemi Olup Olamayacağı Sorunu”, THD, 10(110), 2015, s.37-45.
• YERKAYA, Kübra: Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanı ve Yargılama Usulü, Oniki Levha, İstanbul 2018.
• YILMAZ, Yasemin: Özel Hastane İşleticisinin Hastaneye Kabul Sözleşmesi Çerçevesinde Yürütülen Tıbbi Müdahaleden Kaynaklanan Sorumluluğu, Oniki Levha, İstanbul 2019.
• YILMAZ, Ejder/YARDIM, Ertan: Milli Şerh - 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, Tokbaş, Hakan/Tüzüner, Özlem (ed.), Aristo, İstanbul 2016.
• YÜCER AKTÜRK, İpek: “Tüzel Kişi Tacirin Tüketici Sıfatı”, GÜHFD, 20(2), 2016, s.103-128.
• ZEVKLİLER, Aydın/ÖZEL, Çağlar: Tüketicinin Korunması Hukuku: Açıklamalı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Seçkin, Ankara 2016.