NAMIK KEMAL’İN DEVLET KURAMI VE DEVLETİN SÜREKLİLİĞİNİ SAĞLAYACAK YÖNETİM BİÇİMİ

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 2, 633 - 649, 31.12.2019

Sabahattin Nal

https://doi.org/10.21492/inuhfd.637295

Cited By: 1

Öz

Osmanlı tarihinin ilk muhalefet hareketi Yeni Osmanlılar’ın en önemli mensuplarından biri olan Namık Kemal'in ele aldığı temel sorun, döneminin hemen tüm aydınları gibi, Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu gerilemeden nasıl kurtulacağıydı. Bu soruna çözüm ararken Batılı düşünürlerden beslenmiş, Batı devletlerinin yönetim biçimlerini incelemiştir. Araştırmalarından ulaştığı sonuca göre, İbn Haldun'un savının aksine, devletlerin yıkılması bir kader değildir. Devletler doğanın gereklerine uygun yönetilirse sonsuza kadar yaşayabilirler. Doğanın gereklerine uygun yönetimden anladığı ise şeriat üzerine bina edilmiş bir yönetimdir. O, şeriatla doğal hukuk arasında bir ilişki kurmuş, hatta bunların aynı şeyler olduğunu düşünmüştür. Ona göre şeriat ve doğal hukuk, güçler ayrılığına dayanan bir yönetim biçimini gerektirmektedir. Zaten İslam tarihine, Osmanlı tarihine bakılırsa meşveret usulünün geçerli olduğu görülür. Osmanlı Devleti, bu yönetim anlayışından uzaklaştığı, tüm yetki tek elde toplandığı için gerilemiştir. Ona göre bu durumdan kurtulmanın yolu, doğanın gereklerine uygun olan meşruti yönetimden geçmektedir. Böylece Namık Kemal, devletin kurtuluşu ve devamlılığı için aradığı çözümü, Osmanlı’nın mevcut yönetim biçiminde yapılacak değişiklikte bulmuştur. Yaşadığı dönemde Batı’da uygulanan yönetim biçimlerinden esinlenerek, Osmanlı’yı içinde bulunduğu kötü durumdan kurtaracağını düşündüğü, güçler ayrılığı esasına dayanan bir yönetim biçimi geliştirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Osmanlılar, Namık Kemal, Güçler Ayrılığı, Devlet, Yönetim Biçimi

NAMIK KEMAL’S THEORY OF THE STATE AND SYSTEM OF GOVERNANCE MODEL THAT ENSURES THE CONTINUITY OF THE STATE

Öz

Namık Kemal is one of the most significant representatives of the Young Ottomans, the first opposition movement in Ottoman history. Just like his fellow intellectual contemporaries, his main concern was saving the Ottoman state from its downfall. When looking for solutions, he was influenced by Western thinkers and looked into government systems of Western states. He concluded that, contrary to Ibn Khaldun’s theory, states are not destined to collapse. As long as states are governed according to nature’s rules, they can last forever, and such government means compliance with the shariah. Namık Kemal not only made a connection between natural law and the shariah, but he also believed they were the same. According to Kemal, the shariah and natural law necessitate separation of powers, as demonstrated by the Shura principle in Islamic and Ottoman history. He argues that the decline of Ottomans is due to abandoning this government principle and assembling all power with the Bab-i Ali (the Sublime Porte). In order to save the Ottoman state, the parliamentary system must be instated, as necessitated by natural law. Namık Kemal believed that the salvation and the continuation of the state depend on the government system. Influenced by the Western government systems of his time, he developed a government system embracing the separation of powers which he believed would save the Ottoman state.

Anahtar Kelimeler

Young Ottomans, Namık Kemal, Division of Powers, Government, Government System

Kaynakça

• AKÜN, Ömer Faruk: “Namık Kemal”, Türk Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, C. 32, s. 361-378.
• AKYILMAZ, Gül: “Birinci Jön Türk Hareketinin (Yeni Osmanlılar Cemiyeti) İdeolojisine Bir Örnek: Namık Kemal ve Fikirleri”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, S. 2 (1999), s. 233-251.
• ARABACI, Fazlı: “Osmanlı Modernleşmesinde ‘Yeni Osmanlılar’ın Din ve Siyaset Anlayışları, Dini Araştırmalar, Eylül-Aralık, 1999, C. 2, S. 5, s. 51-89.
• AYDIN, Mithat: “Namık Kemal’de Terakki ve Maarif Düşüncesi”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2013, C. 2, S. 53, s. 454-457.
• BANGUOĞLU, Tahsin: “Namık Kemal Günü”, Namık Kemal Hakkında, Vakit Matbaası, İstanbul 1942, s. 1-10.
• BARDAKOĞLU, Ali: “Tabiî Hukuk Düşüncesi Açısından İslam Hukukçularının İstihsan ve İstıslah Görüşü”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1986, C. 4, S. 3, s. 111-138.
• BAYKAL, Bekir Sıtkı: “Namık Kemal’e Göre Avrupa ve Biz”, Namık Kemal Hakkında, Vakit Matbaası, İstanbul 1942, s. 187-217.
• BERKES, Niyazi: Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı Yayınları, İstanbul 1978.
• BERKES, Niyazi: “Namık Kemal’in Fikri Tekâmülü”, Namık Kemal Hakkında, Vakit Matbaası, İstanbul 1942, s. 221-247.
• BİRAND, Kâmıran: “Aydınlanma Devri Devlet Felsefesinin Tanzimat’ta Tesirleri”, Kâmıran Birand Külliyatı (1-3), Akçağ Yayınları, Ankara 1998, s. 5-75.
• BORAN, Behice: “Namık Kemal’in Sosyal Fikirleri”, Namık Kemal Hakkında, Vakit Matbaası, İstanbul 1942, s. 249-279.
• ÇADIRCI, Musa: “Namık Kemal’in Sosyal ve Ekonomik Görüşleri”, Ankara Üniversitesi, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 1991, s. 39-52.
• GELLNER, Ernest: Uluslar ve Ulusçuluk, Çevirenler: Büşra Ersanlı Behar-Gülay Göksu Özdoğan, İnsan Yayınları, İstanbul 1992.
• GÖZLER, Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Kitabevi, Bursa, 2015.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref/KİLİ, Suna: Türk Anayasa Metinleri: 1839-1980, AÜ, SBF Yayınları, 2. Bası, Ankara 1982.
• İbni Haldun: Mukaddime, C. I, Çeviren: Turan Dursun, , Onur Yayınları, Ankara 1977.
• KABAKLI, Ahmet: Türk Edebiyatı, C. 2, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul 1985.
• KANT, Immanuel: Seçilmiş Yazılar, Çeviren: Nejat Bozkurt, Remzi Kitabevi, İstanbul 1984.
• KAPLAN, Mehmet: “Nabi ve Orta İnsan Tipi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XI, Aralık, 1961, s. 2-44.
• KAPLAN, Mehmet: Namık Kemal: Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1948.
• KARA, Ercan: “Namık Kemal’de Din ve Toplum”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2011.
• KARPAT, Kemal H.: İslam’ın Siyasallaşması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2004.
• KARPAT, Kemal H.: Osmanlıdan Günümüze Asker ve Siyaset, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• KILIÇ, Selda Kaya: “1876 Meclis-İ Mebusanı ve Seçim Hazırlıkları”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi Dergisi (OTAM), 2011, S. 34, s. 27-40.
• KILIÇ, Selda Kaya: “1876 Anayasası’nın Bilinmeyen İki Tasarısı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi Dergisi (OTAM), 1993, S. 4, s. 557-633.
• KUL, Erdoğan: Makalât-ı Siyasiye ve Edebiye, Birleşik Yayıncılık, Ankara 1994.
• KUNTAY, Mithat Cemal: Namık Kemal, Devrinin İnsanları ve Olayları Arasında, C. I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1944.
• Kur’an-ı Kerim, Diyanet İşleri Başkanlığı, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/%C3%82l-i%20%C4%B0mr%C3%A2n-suresi/452/159-ayet-tefsiri, (Erişim tarihi: 12.07.2019).
• KUTLU, Aydoğan: “Cumhuriyet Kavramı ve Türkiye’deki Evrimi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2011.LEWIS, Bernard: Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çeviren: Babür Turna, Arkadaş Yayıncılık, Ankara, 2008.
• MARDİN, Şerif: Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 1998.
• MARDİN, Şerif: “Osmanlı Bakış Açısından Hürriyet”, Çeviren: Mehmet Özden, Türk Modernleşmesi, Der.: Mümtaz’er Türkone/Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul 1994, s. 103-122.
• MARDİN, Şerif: “Batıcılık”, Türk Modernleşmesi, Der.: Mümtaz’er Türkone/Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul 1994, s. 9-20.
• MARDİN, Şerif: “Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma”, Türk Modernleşmesi, Der.: Mümtaz’er Türkone/Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul 1994, s. 21-79.
• MARDİN, Şerif: “19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”, Türk Modernleşmesi, Der.: Mümtaz’er Türkone/Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul 1994, s.103-122.
• MARDİN, Şerif: Türkiye’de Din ve Siyaset, 16. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2011.
• MARDİN, Şerif: “19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”, Türk Modernleşmesi, Der.: Mümtaz’er Türkone/Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul 1994, s. 81-101.
• MARDİN, Şerif: “Yeni Osmanlılar ve Siyasal Fikirleri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. VI, İstanbul 1985, s. 1700-1701.
• OKANDAN, Recai Galip: Âmme Hukukumuzun Anahatları: Türkiyenin Siyasi Gelişmesi, Birinci Kitap: Osmanlı Devletinin Kuruluşundan Yıkılışına Kadar, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1977.
• OKTAY, Cemil: Hum Zamirinin Serencamı, Bağlam Yayınları, İstanbul 1991.
• OKUMUŞ, Ejder: “İbn Haldun’un Osmanlı Düşüncesine Etkisi”, İslâm Araştırmaları Dergisi, S. 15, 2006, s. 141-185.
• ÖNBERK, Nevin: “Namık Kemal’de Özgürlük Fikri”, Doğumunun Yüzellinci Yılında Namık Kemal, TTK Yayınları, Ankara 1993, s. 93-116.
• ÖZKAN, Kenan/GÖKGÖZ, Gökhan: “İmparatorluktan Ulus Devlete Geçiş Sürecinde Namık Kemal’in Düşünce Dünyası”, Belgi, S. 8 (Yaz 2014/ II), s. 1083-1107.
• SARICA, Murat: 100 Soruda Siyasi Düşünce Tarihi, Yayına Hazırlayan: Halit Fesih Kalkan, Milenyum Yayınları, İstanbul 2017.
• ÖZÖN, Mustafa Nihat: Namık Kemal ve İbret Gazetesi. Remzi Kitabevi, İstanbul 1938.
• ÖZYURT, Cevat: “Bireyci Toplum Savunusu Olarak Prens Sabahattin Sosyolojisi”, Muhafazakâr Düşünce/Conservative Thought, Nisan-Haziran 2012, C. 8, S. 32, s. 175-198.
• PERİN, Cevdet: “Namık Kemal ve Fransız Edebiyatı”, Namık Kemal Hakkında, Vakit Matbaası, İstanbul 1942, s.127-160.
• SEVİL, Hülya Küçük: “İttihat ve Terakki Döneminde İslamcılık Hareketi (1908-1914)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005.
• SUNGU, İhsan: “Tanzimat ve Yeni Osmanlılar”, Tanzimat I, s. 777-857.
• ŞENEL, Alâeddin: Siyasal Düşünceler Tarihi, Bilim ve Sanat Yayınları, 3. Basım, Ankara 2014.
• ŞEYHUN, Ahmet: Said Halim Paşa: Osmanlı Devlet Adamı ve İslamcı Düşünür (1865-1921), Çeviren: Derya Göçer, Everest Yayınları, İstanbul 2010.
• TANNENBAUM, Donald G.: Siyasi Düşünceler Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri, Çeviren: Özgüç Orhan, BB101 Yayınları, Ankara 2017.
• TEKİN, Yusuf: “Osmanlı’da Demokrasi Tartışmalarının Miladı Olarak Meşrutiyet Öncesi Tartışma Platformu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2000, C. 55, S. 3, s. 145-173.
• TİMUR, Taner: Yakın Osmanlı Tarihinde Aykırı Çehreler, İmge Kitabevi, Ankara 2017.
• TOUCHARD, Jean: Siyasal Düşünceler Tarihi, Çeviren: İsmail Yerguz, Islık Yayınları, İstanbul 2015.
• UÇMAN, Abdullah: “Tanzimat’tan Sonra Edebiyat ve Siyaset: Nâmık Kemal Ve Ziya Paşa Örneği”, Türkiyat Mecmuası, 2014, C. 24/Bahar, s. 113-128.
• UYGUN, Oktay: Hukuk Teorileri, Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2017.
• UYGUN, Oktay: Devlet Teorisi, Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2014.
• de VOLNEY, Constantin François: Harabeler, Çeviren: Sâmim Kâzım Akses, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1946.
• WEBER, Max: Ekonomi ve Toplum, Cilt 2, Çeviren: Latif Boyacı, Yarın Yayınları, İstanbul 2012.
• YETİM, Fahri: “Modern Bir Aydın Hareketi Olarak Yeni Osmanlılar ve İslam Dünyası”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan 2015, S. 34, s. 1-18.
• YETKİN, Çetin: Siyasal Düşünceler Tarihi: Machiavelli’den XX. Yüzyıla Kadar Avrupa ve Osmanlı-Siyasal Düşüncesi, 2. Cilt, Güner Yayınları, İstanbul 2009.