GENDER ROLES AND STEREOTYPES AS A HUMAN RIGHTS VIOLATION AND A FORM OF DISCRIMINATION: A REVIEW IN THE FRAMEWORK OF THE CEDAW

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 496 - 513, 31.12.2020

A. Aslı Şimşek

https://doi.org/10.21492/inuhfd.748991

Cited By: 2

Öz

Gender stereotypes and roles are social and cultural constructions of genders according to their different physical, biological, sexual, social functions. Because these stereotypes and roles consist of assumptions about the characteristics, roles or qualities of a group or community, in some cases they prevent equal enjoyment of human rights and lead to human rights violations. Thus, it is essential to conceptualize the specific form of stereotyping based on gender. Despite the fact that international and regional human rights mechanisms have been highlighting the importance of the subject, there is not enough attention at the domestic level. Accordingly this paper aims to bring the concept of gender stereotypes and roles as a type of human rights violation and a form of discrimination in the framework of the transformative impact of the CEDAW into question. Furthermore, the analysis will consider the definition of the gender based stereotypes and roles, the obligations of states, the challenges in human rights practice and how to contest them.

Anahtar Kelimeler

Gender Steretotypes, Human Rights Law, CEDAW

BİR İNSAN HAKLARI İHLALİ VE AYIRIMCILIK BİÇİMİ OLARAK TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİ VE KALIPYARGILARI: CEDAW ÇERÇEVESİNDE BİR İNCELEME

Öz

Cinsiyetlerin, farklı fiziksel, biyolojik, cinsel, sosyal fonksiyonlarına göre toplumsal ve kültürel olarak inşası, toplumsal cinsiyete dayalı kalıpyargıları ve rolleri oluşturmaktadır. Bu roller ve kalıpyargılar, bir insan topluluğunun özellikleri, rolleri, nitelikleri hakkındaki önyargılardan oluştuğundan, bazı durumlarda insan haklarından eşit şekilde istifade etmeyi engellemekte ve insan hakları ihlallerine yol açmaktadır. Kalıpyargıların ve rollerin özel bir görünümü olan toplumsal cinsiyet temelinde bir sorunsallaştırma ve kavramsallaştırma yapılması gerekmektedir. Buna karşın konu, ulusal hukuk literatürü ve uygulamasında yeterli ilgiyi görüp tartışılmamıştır. Uluslararası ve bölgesel insan hakları koruma mekanizmaları bu konuyu gündeme getirme ve tartışma olanağı sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı da Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi (CEDAW)’nin dönüştürücü etkisi çerçevesinde toplumsal cinsiyete dayalı kalıpyargıları ve rolleri bir insan hakları ihlali ve ayırımcılık biçimi olarak kavramsallaştırarak bunlarla mücadelede hukuki bir yol haritasını tartışmaya açmaktır. Bu kapsamda toplumsal cinsiyet rolleri ve kalıpyargıları, tanımlanmış, devletin yükümlülükleri açıklanmış, uygulamada karşılaşılan zorluklar ve çözüm önerileri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet Rolleri, İnsan Hakları Hukuku, CEDAW

Kaynakça

• ACAR, Feride: “Kadınların İnsan Haklarında Ulusalüstü Standartlar ve Denetim: CEDAW Örneği Bağlamında Bazı Gözlemler”, Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar, Durudoğan, Hülya/ Gökşen, Fatoş/ Oder, Bertil Emrah/ Yükseker, Deniz (der.), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014, s.185-195.
• BAKIRCI, Kadriye: “İstanbul Sözleşmesi”, Ankara Barosu Dergisi, (4), 2015, s.134-204.
• BARTLETT, Katharine T.: “Feminist Legal Methods”, Harvard Law Review, 103(4), 1990, s.829-888.
• BECKER, Mary E.: “Access to Justice for Battered Women”, Washington U. Journal of Law & Policy, 12(63), 2003, s.63-98.
• BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi: Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakları Kullanmada Erkeklere ve Kadınlara Eşit Hak Sağlanmasına ilişkin Genel Yorum No. 16, UN Doc. E/C.12/2005/4, 2005.
• BM İnsan Hakları Konseyi: Report of the Working Group on the Issue of Discrimination Against Women in Law and in Practice, A/HRC/20/28, 2012.
• BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği: “Principles and Guidelines for A Human Rights Approach to Poverty Reduction Strategies”, HR/PUB/06/12, İsviçre 2006.
• BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, http://www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/WRGS/OnePagers/Gender_stereotyping.pdf, (Erişim Tarihi: 01.04.2020).
• BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği: Report by Special Rapporteur (Magdalena Sepúlveda Carmona) on Extreme Poverty and Human Rights, UN Doc A/68/293, 09.08.2013, 2013.
• BREMS, Eva/TIMMER, Alexandra: “Introduction” (Introduction), Stereotypes and Human Rights Law, Brems Eva/ Timmer, Alexandra (ed.), Intersentia, UK 2016, s.1-11.
• BYRNES, Andrew C./ GRATEROL, Maria Herminia/ CHARTRES, Renee L.: “State Obligation and the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women”, UNSW Law Research Paper No. 2007-48, 19.07.2007.
• COOK, Rebecca J./CUSACK, Simone: Gender Stereotyping: Transnational Legal Perspectives, University of Pennsylvannia Press, Philadephia 2010.
• CUSACK, Simone: “Building Momentum Towards Change: How the UN’s Response to Stereotyping is Evolving”, Stereotypes and Human Rights Law, Brems, Eva/ Timmer, Aleandra, Intersentia, UK 2016, s.11-39.
• CUSACK, Simone: Eliminating Judicial Stereotyping: Equal Access to Justice for Women in Gender-Based Violence Cases, Genebra: Final Paper Submitted to the Office of the High Commissioner for Human Rights, 2014.
• CUSACK, Simone: Gender Stereotyping as a Human Rights Violation, United Nations Human Rights, Office of the High Comissionate, Año 2013.
• ÇAĞLAR GÜRGEY, Fatma İrem: “Ev-İçi Şiddet Davalarında Yargıcın Tarafsızlığı”, Ankara Barosu Dergisi, (4), 2015, s.57-75.
• DEMİR, Nazlı Hilal: Feminist Perspektiften Düşünce Tarihinin Köşe Taşları ve İdeal Bir Hukuk Arayışı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2017.
• DİNÇKOL, Bihterin: “Kadın-Erkek Eşitliği İçin Pozitif Ayrımcılık”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), Güz 2005, s.101-117.
• DİNÇKOL, Bihterin Vural: “Kadının İnsan Hakları”, İnsan Hakları Hukuku ve Kadın, Dinçkol, Bihterin Vural (der.), İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul 2003, s.13-20.
• DURSUN, Çiler: “Kadına Yönelik Şiddet Karşısında Haber Etiği,” Fe Dergi, 2(1), 2010, http://cins.ankara.edu.tr/cdursun.html, (Erişim Tarihi: 04.03.2020).
• EDWARDS, Alice: Violence Against Women Under International Human Rights Law, Cambridge University Press, New York 2011.
• EDWARDS, Alice: “Violence Against Women as Sex Discrimination: Judging The Jurisprudence of the United Nations Human Rights Treaty Bodies”, Texas Journal of Women and the Law, 18(1), 2008, s.1-59.
• FINEMAN, Martha Albertson: “The Vulnerable Subject: Anchoring Equality in the Human Condition”, Yale Journal of Law and Feminism, 20(1), 2008, s.1-23.
• GLICK, Peter, et al: “Why Do Women Endorse Honor Beliefs? Ambivalent Sexism and Religiosity As Predictors”, Sex Roles, 75(11-12), 2016, s.543-554.
• GÜL, İdil Işıl/KARAN, Ulaş: Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuku, İzleme ve Belgeleme, Yeşiladalı, Burcu/Ayata, Gökçeçiçek (ed.), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2011.
• HELLUM, Anne/ SINDING AASEN, Henriette: “Introduction”, Women’s Human Rights CEDAW in International, Regional and National Law, Hellum, Anne/ Sinding Aasen, Henriette (ed.), Cambridge University Press, UK 2013, s.1-25.
• HOLTMAAT, Rikki: Towards Different Law and Public Policy: The Significance of Article 5a CEDAW for the Elimination of Structural Gender Discrimination, Ministry of Social Affairs and Employment in the Netherlands, Reed Business, Hollanda 2004.
• L’HEUREUX-DUBÉ, Claire: “Beyond the Myths: Equality, Impartiality, and Justice”, Journal of Social Distress and the Homeless, 10(1), 2001, s.87-104.
• ODER, Bertil Emrah: “Anayasa’da Kadın Sorunsalı: Norm, İçtihat ve Hukuk Politikası”, Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar, Durudoğan, Hülya/ Gökşen, Fatoş/ Oder, Bertil Emrah/ Yükseker, Deniz (der.), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014, s.195-225.
• ODER, Bertil Emrah: “Giriş: Kadınların İnsan Haklarının Uluslararası Düzeyde Korunması”, Kadın Hakları: Uluslararası Hukuk ve Uygulama, Yeşiladalı, Burcu (der.), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010, s.23-53.
• PERLIN, Michael: “‘My Sense of Humanity Has Gone Down The Drain’ Stereotypes, Stigma and Sanisms”, Stereotypes and Human Rights Law, Brems Eva/ Timmer, Alexandra (ed.). Intersentia, UK 2016, s.95-119.
• RANDALL, Melanie: “Sexual Assault Law, Credibility, and ‘Ideal Victims’: Consent, Resistance, and Victim Blaming”, Canadian Journal of Women and the Law, 22(2), 2010, s.397-433.
• ROMANY, Celina: “State Responsibility Goes Private: A Feminist Critique of the Public/Private Distinction in International Human Rights Law”, Cook, Rebecca (ed.), Human Rights of Women: National and International Perspectives, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1994, s.85-116.
• SAKALLI UĞURLU, Nuray: “Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 2002, s.4-58.
• SANCAR, Serpil: “Üniversitede Feminizm: Bağlam, Gündem ve Olanaklar”, Toplum ve Bilim Dergisi, (97), 2003, s.164-182.
• SCALES, Ann: “Feminist Legal Method: Not So Scary”, UCLA Women's LJ, 2(1), 1992, s.1-34.
• ŞİMŞEK, A. Aslı/SONGUR, Damla: “Cinsiyetçilik, Cinsel Taciz ve Saldırıya Karşı Kadın Çalışma Merkezlerinin İşlevi: Bir Saha Çalışmasının Düşündürdükleri”, Üniversitelerde Cinsel Taciz ve Saldırıyla Mücadele: CTS Çalışmaları, Uygur, Gülriz/ Şimga, Hülya, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınevi, KKTC 2018, s.25-43.
• TIMMER, Alexandra: “Of Firearms and Weak Women: Sex Discrimination in Hülya Ebru Demirel v. Turkey”, 31 Temmuz 2018. https://strasbourgobservers.com/2018/07/31/of-firearms-and-weak-women-sex-discrimination-in-hulya-ebru-demirel-v-turkey/, (Erişim Tarihi: 04.03.2020).
• TIMMER, Alexandra: “Gender Stereotyping in the Case Law of the EU Court of Justice” (Gender Stereotyping in the Case Law), European Equality Law Review, (1), 2016, s.37-48.
• TIMMER, Alexandra: “Judging Stereotypes: What The European Court Of Human Rights Can Borrow From American and Canadian Equal Protection Law” (Judging Stereotypes), The American Journal of Comparative Law, 63(1), 2015, s. 239-284.
• TIMMER, Alexandra: Strengthening the Equality Analysis of the European Court of Human Rights: The Potential of the Concepts of Stereotyping and Vulnerability, Dissertation submitted in order to obtain the degree of Doctor of Law, Ghent University Faculty of Law, February 2014.
• TIMMER, Alexandra: “Toward an Anti-Stereotyping Approach for the European Court of Human Rights”, Human Rights Law Review, 11(4), 2011, s.707-738.
• UYGUR, Gülriz/ ÖZDEMİR, Nadire: “Giriş”, Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, Uygur, Gülriz/Özdemir, Nadire (ed.), 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2019, s.7-17.
• UYGUR, Gülriz: “İstanbul Sözleşmesi Işığında Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un Temel Yaklaşımı”, Şiddetin Cinsiyetli Yüzleri, Yarar, Betül (der.), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul s. 2015, s.193-211.
• UYGUR, Gülriz: “Toplumsal Cinsiyet ve Adalet: Hukuk Adaletsizdir”, Ankara Barosu Dergisi, (4), 2015, s.121-132.
• Ãngela González Carreño v. İspanya, Başvuru No. 47/2012, UN Doc. CEDAW/C/58/D/47/2012, 2014. CEDAW Komitesi: CEDAW m. 2 Çerçevesinde Devletlerin Temel Yükümlülüklerine İlişkin Genel Tavsiye Kararı No. 28, UN Doc. CEDAW/C/GC/28, 2010.
• CEDAW Komitesi: CEDAW m. 4/1’de Düzenlenen Geçici Özel Önlemler Hakkında Genel Tavsiye Kararı No. 25, UN Doc. A/59 138, 2004.
• CEDAW Komitesi: Eğitim ve Halkı Bilgilendirme Programlarına İlişkin Genel Tavsiye Kararı No. 3, 6. oturum, 1987.
• CEDAW Komitesi: Genel Tavsiye Kararı No. 21: Evlilikte ve Aile İlişkilerinde Eşitlik, UN Doc. Al49/38 at 1, 1994.
• CEDAW Komitesi: Genel Tavsiye Kararı No. 23: Siyasi ve Kamusal Yaşam, UN Doc. A/52l38/Rev1 at 61, 1997.
• CEDAW Komitesi: Kadına Karşı Şiddet Hakkında Genel Tavsiye Kararı No. 19, UN Doc. A/47/38, at 1, 1993.
• CEDAW Komitesi: Kadınların Mülteci Statüsü, Sığınması, Vatandaşlığı ve Devletsizliğinin Toplumsal Cinsiyetle İlgili Boyutları Hakkında Genel Tavsiye Kararı No. 32, UN Doc. CEDAW/C/GC/32, 2014.
• CEDAW Komitesi: Sonuç Gözlemleri: Arnavutluk, UN Doc. CEDAWC/ ALB/CO/3, 2010.
• CEDAW Komitesi: Sonuç Gözlemleri: Birleşik Arap Emirlikleri, UN Doc. CEDAWC/ARE/CO/1, 2010.
• CEDAW Komitesi: Sonuç Gözlemleri: Rusya, UN Doc. CEDAWC/USR/CO/7, 2010.
• Emel Boyraz v. Türkiye, Başvuru No. 61960/08, AİHM, 02.12.2014.
• Hülya Ebru Demirel v. Türkiye, Başvuru No. 30733/08, AİHM, 03.12.2018.
• Isatou Jallow v. Bulgaristan, Başvuru No. 32/2011, UN Doc. CEDAW/C/52/D/32/2011, 2012.
• Karen Tayag Vertido v. Filipinler, Başvuru No:18/2008, 16.7.2010.
• Konstantin Markin v. Rusya, Başvuru No. 30078/06, AİHM, 22.03.2012.
• L.C. v. Peru, Başvuru No. 2212009, UN Doc. CEDAW/C/50/D/22/2009, 2011.
• M.C. v. Bulgaristan, Başvuru No. 39272/98, AİHM, 04.03.2004.
• R.K.B. v. Türkiye, UN Doc. CEDAW/C/51/D/28/2010, 13.04.2012.
• V.C. v. Slovakya, Başvuru No. 18968/07, AİHM, 8.02.2012.
• V.K. v. Bulgaristan, Başvuru No. 20/2008, UN Doc. CEDAW/C/49/D/20/2008, 2011.
• V.V.P. v. Bulgaristan, UN Doc. CEDAW/C/53/D/31/2011, 24.11.2012.