Communicative Encounters in Work-Life: A Conceptual Discussion on Affective Labor and Emotional Labor

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 21, 81 - 111, 29.06.2022

Erdinç Kaygusuz

Öz

Changes in world capitalism and the labour market and the expansion of service sector employment since the 1970s have led to the production of new concepts in labour studies. Affective labour and emotional labour have been come up with in this context. These refer to the idea that employees labour not only physically and mentally but also emotionally at work in the service sector. The aim of this article is to discuss whether the affective labour and emotional labour are conducive to understanding transformations in today's world capitalism and the nature of labour. The basis of the discussion is that the concepts cannot explain the nature of labour. The article argues that affective labour and emotional labour have limitations; these are classified under three headings as defining the attribute of the product of labour, not being able to specify the distinctive features of labour, and problematic handling of the production-reproduction relationship. In addition, it is argued that involving emotions in work-life or controlling emotions at work means surrendering human emotions entirely to the accumulation of capital rather than pointing to a new type of labour.

Anahtar Kelimeler

communication in work-life, emotion, affectivity, affective labor, emotional labor, labor

Çalışma Yaşamında İletişimsel Karşılaşmalar: Duygulanımsal Emek ve Duygusal Emek Üzerine Kavramsal Bir Tartışma

Öz

Dünya kapitalizminde ve emek piyasasında yaşanan değişimler ile hizmet sektörü istihdamının 1970’li yıllardan itibaren genişlemesi emek çalışmaları alanındaki tartışmaların yeni kavramlar etrafında kümelenmesine neden olmuştur. Duygulanımsal emek ve duygusal emek kavramları da bu kapsamda gündeme getirilmiştir. Çalışma yaşamında iletişimsel süreçlerin önemli bir belirleyen olmasından hareketle geliştirilen bu kavramlar, hizmet alanlar ile hizmet satanlar arasındaki karşılıklı etkileşimin ve iletişimin öne çıktığı çalışma biçimlerinde, çalışanları yalnızca fiziksel ya da zihinsel değil duygusal olarak da emek harcadığı fikrine gönderme yapmaktadır. Bu makalenin amacı söz konusu kavramların dünyadaki hâkim üretim biçiminde ve emeğin karakterinde yaşanan değişimleri açıklamak için elverişli olup olmadığını tartışmaktır. Tartışmanın zemini kavramların emeğin genel niteliğini açıklayamadığı üzerine örülmüştür. Bu çalışma duygulanımsal emek ve duygusal emek kavramlarının sınırlılıkları olduğunu önermekte; bu sınırlılıkları emeğin ürününün niteliğini tanımlama, emeğin ayırıcı özelliklerini belirtememe ve üretim-yeniden üretim ilişkisini sorunlu ele almak üzere üç ayrı başlıkta sınıflandırmaktadır. Bu çalışmada ayrıca, çalışma yaşamına duyguların dahil olmasının ya da işte duyguların kontrol edilmesinin yeni bir emek türüne işaret etmekten ziyade insan duygularının tümüyle sermaye birikiminin bir aracına indirgendiği anlamına geldiği öne sürülmektedir

Anahtar Kelimeler

çalışma yaşamında iletişim, duygu, duygulanım, duygulanımsal emek, duygusal emek, emek

Kaynakça

• Acar-Savran G. (2008). Önsöz. G. Acar-Savran ve N. Tura Demiryontan (Der). Kadının görünmeyen emeği içinde (s. 17-28). İstanbul: Yordam Kitap
• Akalın, A. (2007). Duygulanım ve duygulanımsal emek üzerine notlar. Birikim, Sayı 217, 114-121.
• Ashforth, B. E., Humphrey, R. H. (1993). Emotional labour in service roles: The influence of identity. Academy of Management Review, 18(1), 88-115.
• Aslan Z., Arı, G. S. (2018). Kişilik ve duygusal emek arasındaki ilişkilerin belirlenmesi üzerine bir araştırma: Banka çalışanları örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 157-171
• Baker, U. (2009). Spinoza ve aşkın diyalektiği. Korotonomedya. http://www.korotonomedya.net/kor/index.php?id=8,81,0,0,1,0 (Erişim tarihi: 07.03.2020)
• Baker, U. (2018). Kanaatlerden imajlara: Duygular sosyolojisine doğru. İstanbul: İletişim Yayınları
• Basım, H. N., Beğenirbaş, M. (2012). Çalışma yaşamında duygusal emek: Bir ölçek uyarlama çalışması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19 (1), 77-90.
• Başbuğ, G., Ballı, E., & Oktuğ, Z. (2010). Duygusal emeğin iş memnuniyetine etkisi: Çağrı merkezi çalışanlarına yönelik bir çalışma. Journal of Social Policy Conferences, 0(58), 253-274.
• Bilir, Z., E. (2018). Duyguların ve bedenlerin ticarileşmesi: Ankara’daki alışveriş merkezlerinde çalışan kadın satış görevlileri. Emek Araştırma Dergisi, Cilt 9, Sayı 13, 19-47.
• Camfield, D. (2015). Çokluk ve kanguru: Hardt ve Negri’nin maddi olmayan emek teorilerinin eleştirisi. Marksizm ve Toplumsal Sınıflar: Dünyada ve Türkiye’de Sınıflar ve Mücadeleleri içinde (s. 91-119). İstanbul: Yordam Kitap
• Chodorow, N. J. (2007). Duyguların gücü: Psikanalizde, cinsiyette ve kültürde kişisel anlam. Jale Özata Dirlikyapan (Çev.) İstanbul: Metis Yayınları
• Çolak, N. (2018). Duygusal emeğin iş performansına etkisi: Havacılık sektöründe bir uygulama. (Yayımlanmamış doktora tezi) Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Anabilim Dalı, İstanbul
• Çukur, C. Ş. (2009). Öğretmenlerde duygusal işçilik ölçeği geliştirme: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9 (2), 527-574.
• Darwin, C. (2021). İnsanlarda ve hayvanlarda duyguların ifade edilmesi. Bahar Kılıç ve Kerem Cankoçak (Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları
• Deleuze, G. (2000). Spinoza üstüne on bir ders. Ankara: Öteki Yayınevi
• Demir, M. (2019). Duygusal emeğin banka çalışanlarının iş tatmini üzerindeki rolü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Karabük
• Dowling, E., Nunes, R., & Trott, B. (2007). Immaterial and affective labour: Explored. Ephemera, Volume (7): 1-7.
• Emirgil, B. F. (2010). Yeni kapitalizmde emeği sorunsallaştırmak: Emeğin maddi-olmayan görünümleri. Çalışma ve Toplum, Sayı 1, 221-238.
• Engels, F. (1990). Ailenin, özel mülkiyetin ve devletin kökeni. Kenan Somer (Çev.) Ankara: Sol Yayınları
• Eroğlu, Ş. G. (2014). Örgütlerde duygusal emek ve tükenmişlik ilişkisi üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 147-160.
• Federici, S. (2015). Duygulanımsal emek üzerine. Çağdaş Gümüşoğlu (Çev.). Michael A. Peters ve Ergin Bulut (Ed.), Bilişsel kapitalizm: Eğitim ve dijital emek içinde (s. 115-136). Ankara: Notabene Yayınları.
• Freud, S. (1915). Repression. Standart edition içinde, 146-158, Vol: 14, London: Hogarth Press
• Fuchs, C. (2015). Dijital emek ve Karl Marx. Tahir Emre Kalaycı ve Senem Oğuz (Çev.) Ankara: Notabene Yayınları
• Goffman, E. (2017). Etkileşim ritüelleri. Adem Bölükbaşı (Çev.). Ankara: Heretik
• Guerrier, Y., Adib, A. (2003). Work at leisure and leisure at work: A study of the emotional labour of tour reps. Human Relations, 56(11), 1399-1417
• Guerrier, Y., Adib, A. (2003). Work at Leisure and Leisure at Work: A Study of the Emotional Labour of Tour Reps. Human Relations, 56(11), 1399-1417
• Güneş, F. (2015). Toplumsal yeniden üretim ve karşılığı ödenmeyen emek. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Cilt 15, Sayı 57, 2-9.
• Güngör, M. (2009). Duygusal emek kavramı: Süreci ve sonuçları. Kamu-İş Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 167-184.
• Hardt, M. (1999). Affective labour. Source: Boundary 2, Cilt 26, Sayı 2, 89-100.
• Hardt, M., Negri, A. (2003). İmparatorluk. Abdullah Yılmaz (Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Hardt, M., Negri, A. (2004). Çokluk: İmparatorluk çağında savaş ve demokrasi. Barış Yıldırım (Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Hochschild, A. R. (1979). Emotion work, feeling rules, and social structure. American Journal of Sociology, Vol: 85, No: 3, 551-575
• Hochschild, A., R. (2003). The managed heart: Commercialization of human feeling. Londra: University of California Press
• Hunter, B., Smith, P. (2007). Emotional labour: Just another buzz word?. International Journal of Nursing Studies, 44(6), 856-861
• Kart, E. (2011). Bir duygu yönetimi süreci olarak duygusal emeğin çalışanlar üzerindeki etkisi. Çalışma ve Toplum, Cilt 30, Sayı 3, 215-230.
• Kaya, U., Özhan, Ç. K. (2012). Duygusal emek ve tükenmişlik ilişkisi: Turist rehberleri üzerine bir araştırma. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(2), 109-130.
• Kaya, U., Serçeoğlu, N. (2013). Duygu işçilerinde işe yabancılaşma: hizmet sektöründe bir araştırma. Çalışma ve Toplum, Cilt 36, Sayı 1, 311-345.
• Kaygusuz, E. (2020). Duygusal emek ve duygulanımsal emek kavramları üzerine eleştirel bir değerlendirme, Çalışma Ortamı, Sayı 164, 48-51.
• Koşar, A. (2017). Negri, sınıf ve çokluk: Postmodern özne arayışının eleştirisi. İstanbul: Kor Kitap
• Lazzarato, M. (1996). Immaterial labour. Paolo Virno ve Michael Hardt (der.). Radical thought in İtaly: A potantial politics içinde (s. 133-150). University of Minnesota Press.
• Lefebvre, H. (2017). Gündelik hayatın eleştirisi I. Işık Ergüden (Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık
• Lewing, K. A., Dollard, M. F. (2003). Emotional dissonance, emotional exhaustion and job satisfaction in call centre workers. European Journal of Work and Organizational Psychology, 12(4), 366-392
• Lutz, C. A., Abu-Lughod, L. (1990). Language and the politics of emotion. Cambridge: Cambridge University Press
• Man, F., Selek Öz, C. (2009). Göründüğü gibi olamamak ya da olduğu gibi görünememek: Çağrı merkezlerinde duygusal emek. Çalışma ve Toplum, Cilt 20, Sayı 1, 71-94.
• Mann, S., Cowburn, J. (2005). Emotional labour and stress within mental health nursing. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 12(2), 154-162
• Marx, K. (1998). Artı-değer teorileri, Birinci kitap. Yurdakul Fincancı (Çev.) Ankara: Sol Yayınları
• Marx, K. (2011). 1844 Elyazmaları: Ekonomi politik ve felsefe. Kenan Somer (Çev.) Ankara: Sol Yayınları
• Marx, K. (2014). Grundrisse: Ekonomi politiğin eleştirisi için ön çalışma. Sevan Nişanyan (Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları
• Marx, K. (2018). Kapital, Cilt: 1. Mehmet Selik, Nail Satlıgan (Çev.) İstanbul: Yordam Kitap
• Massumi, B. (2019). Duygu politikası. Hakan Erdoğan (Çev.) İstanbul: Otonom Yayıncılık
• McCreight, B. S. (2005). Perinatal grief and emotional labour: A study of nurses’ experiences in gynae wards. International Journal of Nursing Studies, 42(2), 439-448
• Mulholland, K. (2002). Gender, emotional labour and teamworking in a call centre. Personnel Review, 31(3), 283-303
• Ollman, B. (2015). Yabancılaşma: Marx’ın kapitalist toplumdaki insan anlayışı. Ayşegül Kars (Çev.) İstanbul: Yordam Kitap
• Oral, L., Köse, S. (2011). Hekimlerin duygusal emek kullanımı ile iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 463-492
• Peters, M. A., Bulut, E. (Ed.). (2014). Bilişsel kapitalizm. İstanbul: NotaBene Yayınları
• Polatkan, N. N. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin duygusal emek davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Yönetimi Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Anabilim Dalı, Aydın
• Savul, G. (2018). Sınıfın yeni görünümleri ve bilişim sektörü: Maddi, gayri-maddi emek. İstanbul: Notabene Yayınları
• Sohn-Rethel, A. (2011). Zihin emeği kol emeği. Ayşe Deniz Temiz (Çev.). İstanbul: Metis
• Spinoza. (2011). Etika. Hilmi Ziya Ülken (Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları
• Spiro, M. E. (1984). Some reflections on cultural determinism and relativism with special reference to emotion and reason. Richard A. Schweder ve Robert A. LeVine (haz.). Culture Theory: Essays on Mind, Self and Emotion içinde (s. 323-346). Cambridge: Cambridge University Press.
• Tabak, İ., Argon, T. (2018). Duygusal işçilik ve iş yaşamında yalnızlığa yönelik öğretmen görüşleri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1-13.
• Taylor, S., Tyler, M. (2000). Emotional labour and sexual difference in the airline industry. Work, Employment and Society, 14(1), 77-95
• Vercellone, C. (2015). Post-fordist dönemde bilgi ve finans: Bilişsel kapitalizm. Durdu Kundakçı (Çev). İstanbul: Otonom Yayıncılık
• Wainwright, J. (2011). “Critique of Hardt and Negri commonwealth” https://cpb-us-w2.wpmucdn.com/u.osu.edu/dist/4/45440/files/2017/04/Wainwright-2011-critique-of-Hardt-Negri-Commonwealth-20v6pls.pdf, (Erişim tarihi: 9 Mart 2020).
• Wong, J. Y., Wang, C. H. (2009). Emotional labor of the tour leaders: An exploratory study. Tourism Management, 30(2), 249-259
• Yang, F. H., Chang, C. C. (2008). Job satisfaction and organizational commitment amongst clinical nurses: A questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 45(6), 879-887
• Yıldız, F. Z. (2017). Duygusal emek ve yabancılaşma ilişkisi: Kabin memurları örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İnsan Kaynakları Yönetimi Anabilim Dalı, Sakarya
• Yin, H. B., Lee, J. C. K., & Zhang, Z. H. (2013). Exploring the relationship among teachers' emotional intelligence, emotional labor strategies and teaching satisfaction. Teaching And Teacher Education, 35, 137-145.
• Yücesan-Özdemir, G. (2014). İnatçı köstebek: Çağrı merkezlerinde gençlik, sınıf ve direniş. İstanbul: Yordam Kitap