KUR’ÂN VE HADİSLERDE TEMSİLİ ANLATIM ÖRNEKLERİ–İnsani, İlahi ve Uhrevi Hakikatlerin Sunumu Bağlamında Semantik ve Pedagojik Bir Deneme-

Year 2010, Volume: 1 Issue: 9, 11 - 40, 30.03.2010

Sadık Kılıç

Abstract

Bir dünya içine doğan insan, kendisine öğretilen manaları olduğu gibi; dün
ya hakkında doğrudan kendisini edindiği fikir, duygu, hatta hayalleri bile
dil, bir başka ifadeyle ‘söz’ ve ‘yazı’ üzerinden ortaya koyar. En etkin ileti
şim aracı olan söz ve yazının kullanıldığı alanlardan birisi de, dini metinler
ve onun tefsirleridir. Bu açıdan bakıldığında Kur’ân ve hadisler, genel dil
olgusunda yer alan kimi üslup özeliklerini taşımalarıyla dikkat çekerler; ki
bu üslup özelliklerinden birisi de, ‘örneklemeli (temsili) anlatım’dır.
Kur’ân, soyut manevi ve ruhî bir takım hakikatleri daha vazıh ve hissedilir
bir hale getirmek amacıyla ‘örneklemeli (temsili) üslûbu’ yer yer kullanmıştır.
Bu üslûbun söz konusu olduğu yerlerde anahtar terim ise, ‘mesel, emsal’
sözcüğüdür. ‘Aklî olanın hissî bir suret altında sunumu’ diye formülleştirilen
örneklemeli anlatımın en bariz amacı olarak ise, ‘soyut ve ruha, akla uzak
manaları ‘anlayışa yaklaştırmak, kavratmak’ (takrîb) tanımına vurgu yapılır.
Diğer yandan, kendi beşeri üslûbunun yanı sıra, Kur’ân’ın üslûbundan da
etkilenmiş olması yadsınamaz bir hakikat olan Hz. Muhammed’in hadisle
rinde de örneklemeli (temsili) anlatım çokça yer almaktadır. Bu üslûp özelli
ğinin hadislerde yer almasının başlıca sebebi olarak da, bu üslûp özelliğinin
içerdiği, ‘öğreticilik’, yani ‘didaktiklik’ dikkat çekmektedir.

Keywords

Dil, Kur’ân ve hadis, örneklemeli (temsili) anlatım, akla ve hayâle yaklaştırma (takrîb), betimleme, öğreticilik, Nebevi üslûp.

IllUSTrATE ExPrESSİon ExAMPlES İn THE QUrAn AnD HADİTH ABSTrACT

Abstract

The man who born into a world, put forward the meanings that have been
taught and to get acquire of one’s own opinion, emotion, even imagination
from perspective of ‘word’ and ‘writing’ directly. One of the fields where
have been used word and writing as means of the most effective commu
nication is religious texts and their interpretations. From this perspective,
Qur’an and hadiths have got various features of style. One of the style fea
tures is expression with illustrate (temsil).
Quran has used the illustrate style from time to time some abstract moral
and spiritual truths for the purpose of more obvious and more concrete.
The key term of this illustrate style is the word of ‘parable’ (mesel, emsal).
This illustrate expression style has been formulated such as: ‘presentation
of the rational into the emotional form’ and the most obvious aim of this style
is that definition: ‘to get comprehend to understanding the abstract and far
meanings to reason’ (taqrib).
On the other hand, in the hadiths of Prophet Muhammed takes part greatly the
illustrate expression style. The Prophet Muhammed has been influenced from
Qur’anic expression style. The main reason of this style feature in the hadiths
of Prophet Muhammed is didactic quality and ‘didactic’ feature of this style.

Keywords

Language, Qur’an and hadiths, illustrative expression, adduct to reason and imagination (taqrib), description, didactic quality, expression style of Prophet.

References

• Ez-Zerkeşî (ö. 744-745/1392), Bedruddin, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’an, thk., Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut-Lübnan, 1391/1972.