Üniversite Sınavı Hazırlık Sürecinde İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Başvurdukları Dinî Başa Çıkma Yöntemleri

Year 2025, Issue: 40, 79 - 94, 28.03.2025

Tuğrul Niyazibeyoğlu

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1596463

Abstract

Bu çalışma, üniversite sınavına hazırlanan imam hatip lisesi son sınıf öğrencilerinin sınav sürecinde başvurdukları dinî başa çıkma yöntemlerini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu, Ankara ili Keçiören ilçesindeki Atatürk Anadolu İmam Hatip Lisesi’nden 10 kız ve 10 erkek olmak üzere toplam 20 öğrenci oluşturmuştur. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak 30 dakikalık birebir görüşmelerle toplanmış ve içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Araştırma bulgularında, öğrencilerin sınav sürecinde ailelerinin emeklerini boşa çıkarma korkusu, çevre baskısı, başarısızlık endişesi, istedikleri bölüme yerleşememe korkusu ve tekrar sınava hazırlanma ihtimali gibi sebeplerle korku, kaygı ve stres yaşadıkları tespit edilmiştir. Bu olumsuz duygularla başa çıkabilmek için öğrencilerin namaz, dua, tevekkül ve sabır gibi dinî başa çıkma yöntemlerine başvurdukları tespit edilmiştir. Araştırma bulguları, namazın yalnızlık ve gerginlik gibi olumsuz duyguları hafifleterek öğrencilerin iç huzurunu artırdığını göstermektedir. Dua, öğrencilerin korku ve endişelerini azaltarak pozitif bir bakış açısı kazanmalarına katkıda bulunmuştur. Tevekkül, öğrencilerin kontrol edemedikleri durumlarla başa çıkmalarını kolaylaştırırken motivasyonlarını ve çalışma azimlerini artırmıştır. Sabır ise öğrencilerin süreci dengeli bir şekilde yönetmelerine ve sınavı hayatın geçici bir aşaması olarak görmelerine yardımcı olmuştur. Araştırma sonuçları, dinî başa çıkma yöntemlerinin öğrencilerin psikolojik dayanıklılıklarını artırdığı, olumsuz duyguları azalttığı ve sınav sürecini daha sağlıklı bir şekilde yönetmelerine katkıda bulunduğunu ortaya koymaktadır. Bu bulgular doğrultusunda, sınav sürecinde manevi bakım programlarının geliştirilerek uygulanması önerilmektedir.

Keywords

Din Psikolojisi, Dini Başa Çıkma, Üniversite Sınavı, Manevi Bakım, Ergenlik

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Religious Coping Strategies of Imam Hatip High School Students During Process of the University Entrance Exam Preparation

Abstract

This study was conducted to reveal the religious coping methods employed by senior students of Imam Hatip high schools during their preparation for the university entrance exam. The research was carried out through the phenomenological design, one of the qualitative research methods. The study sample consisted of 20 students (10 female and 10 male) from Atatürk Anatolian Imam Hatip High School in Keçiören district of Ankara, Türkiye. Data were collected through semi-structured interviews lasting 30 minutes and analyzed via content analysis method. The findings indicate that students experienced fear, anxiety, and stress due to factors such as fear of wasting their family's efforts, societal pressure, fear of failure, concern about not being admitted to their desired programs, and the possibility of having to prepare for the exam again. To cope with these negative emotions, students were found to rely on religious coping strategies such as prayer, supplication, trust in God (tawakkul), and patience. The findings revealed that prayer alleviated feelings of loneliness and tension, thereby increasing the students' inner peace. Supplication helped reduce fear and anxiety, contributing to a more positive outlook. Trust in God facilitated the management of uncontrollable situations, enhancing students' motivation and determination to study. Patience enabled students to manage the process in a balanced manner and view the exam as a temporary phase in life. The study demonstrates that religious coping methods enhanced the students' psychological resilience, reduced negative emotions, and helped them manage the exam preparation process more effectively. Based on these findings, it is recommended to develop and implement spiritual care programs to support students during the exam preparation process.

Keywords

Psychology of Religion, Religious Coping, University Entrance Exam, Spiritual Care, Adolescence

Ethical Statement

It is declared that scientific and ethical principals were adhered to during the preparation of this study and that all referenced works are cited in the bibliography.

References

• Ağılkaya Şahin, Zuhal. Psikoloji ve Psikoterapide Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2020.
• Alyaprak, İpek. Üniversite Sınavına Hazırlanan Öğrencilerde Sınav Kaygısını Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Argyle, Michael. Din ve Psikoloji. çev. H. Büşra Gök. İstanbul: İz Yayınları, 2022.
• Ateş, Nesibe Esen. "Dua ve Dinî Başa Çıkma: Şehit Aileleri, Gaziler ve Gazi Aileleri Örneği". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (2019), 35-64.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Bakırtaş, Tuğba – İmamoğlu, Abdulvahit. "Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Ebeveynlerde Suçluluk Duygusu ve Dinî Başa Çıkma". Bilimname 47 (2022), 1-40.
• Başar, Serpil. “Hastane Manevi Danışmanlığına Teolojik Bir Kaynak Önerisi: Buhari’nin Kitabu’l-Merda Rivayetleri”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 17 (2024), 105-130.
• Baynal, Fatma. "Boşanma Sonrası Başa Çıkmada Dinî ve Manevi Etkilerin İncelenmesi". Bilimname 35 (2018), 253-282
• Bayrakdar, Mehmet. İslam İbadet Fenomenolojisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1987.
• Coşkunsever, Asude. "Yetiştirme Yurdunda Kalan Ergenlerin Yaşadıkları Sorunlar Ve Dinî Başa Çıkma: Bursa Ve Şanlıurfa Yetiştirme Yurtları Örneği”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25/2 (2016), 96-124.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi, 3. Baskı, 2016.
• Çınar Özdemir, Sibel. Üniversite Giriş Sınavının Üniversite Sınavına Giren Öğrenciler Üzerindeki Etkileri. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Çınar, Mehmet. "Dinî Tutum ile Psikolojik Sağlamlık Arasındaki İlişkide Tevekkülün Aracılık Rolünün İncelenmesi". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/2 (2022), 1183-1208.
• Çolak, Nevin. Eğitim Sosyolojisi Bakımından Dershaneler ve Eğitim: Üniversite Sınavına Hazırlanan Lise Son Sınıf Öğrencilerinin Sosyo-Kültürel Durum Analizleri; Bursa örneği. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Çurğatay, Veysi. Üniversite Sınavına Girecek Öğrencilerin Meslek Seçimini Etkileyen Sosyo-Kültürel Faktörler: Malatya'daki Lise Son Sınıf Öğrencileri Uygulaması. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Folkman, Suzan - Tedlie Moskowitz, Judith. "Coping: Pitfalls and Promise". Annu. Rev. Psychol. 55 (2004), 745-774.
• Gashi, Feim. "Koronavirüse Yakalanmış Kişilerde Tedavi Döneminde Dinî Başa Çıkmanın Etkisi". Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2020), 511-535.
• Genç, Yusuf. "Üniversite Sınavına Hazırlanan Öğrencilerin Sınav Kaygılarını Etkileyen Faktörler". ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies) 1 (2016), 219-239.
• Göcen, Gülüşan – Genç, Merve. "Ebeveyn Kaybı Yaşamış Bireylerde Otobiyografik Bellek, Allah Tasavvuru ve Dinî Başa Çıkma". Bilimname 40 (2019), 313-349.
• Kalgı, Mehmet Emin. "Covid-19 Salgınına Yakalanan Kişilerde Dindarlık ve Dinî Başa Çıkma". Marife Dinî Araştırmalar Dergisi 21/1 (2021), 131-150.
• Karaçor, Melike. Üniversite Sınavına Hazırlanan Öğrenciler Arasında Duygu Düzenleme, Anne-Baba Tutumu ve Sınav Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Karadeniz, Eylem. Üniversite Giriş Sınavına Hazırlanan Lise Son Sınıf Öğrencileri ve Velilerinin Kaygı Düzeyleri, Başetme Yolları ve Denetim Odağı Arasındaki İlişki. İstanbul: Marmara Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Karataş, Kasım – Baloğlu, Mustafa. "Tevekkülün Psikolojik Yansımaları". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 19/1 (2019), 110-118.
• Kayacı, Eyyüp. "İşitme Engelli Öğrencilerin Sorunları ve Dinî Başa Çıkma Yöntemleri". Tasavvur/Tekirdağ İlahiyat Dergisi 9/1 (2023), 731-761.
• Köse, Ali – Küçükcan, Talip. Deprem ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme. İstanbul: Emre Yayınları, 2006.
• Kula, Naci. "Deprem ve Dinî Başa Çıkma". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2002), 234-255.
• Küçükcan, Talip – Köse, Ali. Doğal Afetler ve Din. İstanbul: TDV, 2000.
• Kwilecki, Susan. "Religion and Coping: A Contribution From Religious Studies". Journal for the Scientific Study of Religion 43/4 (2004), 477-489.
• Lazarus, Richard S. – Folkman, Suzan. Stress, appraisal, and coping. New York: Springer publishing company, 1984.
• Öğretir, Handan – Türker, Perim F. "Sınava Hazırlanan Öğrencilerde Sınav Kaygısı ile Antropometrik Ölçümler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi". Beslenme ve Diyet Dergisi 49/3 (2021), 58-66.
• Pargament, Kenneth I. The Psychology Of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York: Guilford press, 1997.
• Pargament, Kenneth I. vd. "Patterns Of Positive and Negative Religious Coping with Major Life Stressors". Journal for the scientific study of religion 37/4 (1998), 710-724.
• Pargament, Kenneth I. vd. "The Religious Dimension Of Coping". Handbook Of The Psychology Of Religion And Spirituality (2005), 479-495.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Peker, Hüseyin. Ruh Sağlığı ve Dinî İnanç. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
• Polat, Mehmet Vehbi. “Dindarlık ve İyimserlik İlişkisinin Psikolojik Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Social Sciences Studies Journal 104 (2022), 3895-3905.
• Sami, Said. "Covid-19 Nedeniyle Yakınlarını Kaybeden Bireylerde Yas Süreci ve Dinî Başa Çıkma". İlahiyat Tetkikleri Dergisi 55 (2021), 421-444.
• Sayar, Kemal. Sufi Psikolojisi. İstanbul: Kapı Yayınları, 2016.
• Selçuk, Ayşe Bilge. Psikolojik Sağlamlık. İstanbul: Kronik, 2023.
• Soykan, Nurdan Yağlı. “Doğal Afet Sonrası Travma, Yas ve Dini Başa Çıkma: Kahramanmaraş Depremi Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/26 (2024), 511-552.
• Soylu, Özlem. Üniversite Sınavına Hazırlanan Öğrencilerin Ailelerinden Sosyal Destek Algılayıp Algılamama Durumlarına Göre Psikolojik Belirtiler Yönünden İncelenmesi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Şahin, Meryem. Dinî Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Şentürk, Habil. Din Psikolojisi. İstanbul: Esra Yayınları, 1997.
• Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
• Tenik, Ali. "Sosyo-Psikolojik Açıdan Zikir ve Şanlıurfa Dergâh Camii Örneği". Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 3/8 (2002), 97-116.
• Tokur, Behlül. Stres ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2017.
• Yelkenci, İnci. Üniversite Sınavına Hazırlanan Öğrencilerin Depresyon ile Anksiyete Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Baskı, 2018.
• Zakaria, Mohd Zaliridzal vd. "Coping Mechanism Towards Academic Stress Among Students: An Analysis from İslamic Perspective". Ulum Islamiyyah 33/1 (2021), 31-53.