Painted Decoration On the Wooden Trıbune Of Erzurum’s Narmanlı Mosque

Year 2018, Issue: 10, 63 - 80, 30.07.2018

Selma Gül

Abstract

The Narmanlı Mosque is in the Narmanlı neighborhood of Erzurum, and it is located to the east of the Twin Minaret Madrasah. The last line of the four-line marble epigraph, prepared by Veysi Efendi and found at the entrance gate of the mosque, shows the year H.1111/C.1738 for its construction according to the abjad calculation. The mosque was built by Narmanlı Hacı Yusuf Efendi during the reign of Sultan Mahmud I (1730–1754). Its foundation was registered in H.1189/C.1775, long after the construction of the mosque. The foundation's owner is his father Salih. He took his grandfather's name.Istanbul, the capital of the Ottoman Empire, has been a pioneer not only of artistic innovationsbut also of many other areas. Over time, these innovations were also reflected in the architecture and decorations of the buildings built by the elders of Anatolia, in terms of being a symbol of their relationship with the capital having surpassed the limits of the "payitaht." In addition to the Westernization of art in the Ahmed III period, researchers have stated many times that it had also inspired Hindi-Iranian art. These Eastern inspirations continued until the end of the Mahmud I period. In this article, an evaluation is made on eastern inspirations found in the composition applied to the ornaments in the wooden tribune of the Narmanlı Mosque, which was built in Erzurum under the influence of Istanbul, and its interpretation in Ottoman art.

Keywords

Erzurum, Narmanlı Mosque, Painted Decoration, Wooden, Ornament

Erzurum Narmanlı Camii Ahşap Mahfilindeki Kalemişi Süslemeler

Abstract

Narmanlı Camii Erzurum’un Narmanlı mahallesinde olup Çifte Minareli Medresenin hemen doğusunda yer almaktadır. Caminin giriş kapısında yer alan Veysi Efendi’nin hazırladığı dört satırlık mermer kitabenin son mısrası yapım yılı olarak ebcet hesabına göre H.1111 / M. 1738 yılını gösterir. Camii Sultan I. Mahmud (1730-1754) Dönemi’nde Narmanlı Hacı Yusuf Efendi tarafından yaptırılmıştır. Vakfiyesi caminin inşasından çok sonra H.1189 / M.1775 yılında tescil ettirilmiştir. Vakfın sahibi babası Salih’tir. Kendisi dedesinin adını almıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul pek çok alanda olduğu gibi sanatsal alanda da yeniliklerin öncülüğünü yapmıştır. Bu yenilikler zamanla payitaht sınırlarını aşarak başkentle bağlarının bir sembolü olması açısından Anadolu’daki ileri gelenlerin inşa ettirdiği yapıların mimarisine ve dekorasyonuna da yansımıştır. III. Ahmed dönemi sanatının Batılılaşma etkilerinin yanı sıra, Hint-İran esintileri taşıdığı araştırmacılar tarafından pek çok kez dile getirilmiştir. Bu doğu esintileri I. Mahmud döneminin sonuna kadar da devam etmiştir. Bu makale de İstanbul etkisi altında Erzurum’da inşa ettirilen Narmanlı Camii’nin ahşap mahfilindeki süslemelere uygulanan kompozsiyonun doğu esintileri taşıdığı ve Osmanlı sanatındaki yorumu üzerinde bir değerlendirme yapılmıştır.

Keywords

Erzurum, Narmanlı Camii, Kalemişi, Ahşap, Süsleme

References

• ATAK, Erkan, Anadolu’da Lale Devri Mimarisi, (İstanbul Dışı Örnekler Üzerine Bir Araştırma, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, Çanakkale, 2014.
• BEYAZ, Erdal, BOZAL, Miraç, Erzurum Vakıflar Bölge Müdürlüğü Narmanlı Camii Teknik Raporu, Erzurum Rölöve Anıtlar Müdürlüğü. BEYAZIT, İsmail, Divan-ı Muhibbi, Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul, 2005.
• EROĞLU, Süreyya, “Gaziantep Ahmet Çelebi Camisi Kadınlar Mahfilinin Kalemişi Süslemeleri”, Sanat Tarihi Defterleri, 16, Ege Yayınları, 2014, s.72.
• GÜL, Selma, İstanbul Sur İçi Osmanlı Mezar Taşları Bezemelerinde Üslup Analizi (1703-1861), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, 2017.
• GÜNDOĞDU, Hamza, Baysan, Ahmet Ali, Aslan, Muhammet, Sanat Tarihi Açısından Erzurum, Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayını, Erzurum, 2010.
• GÜNDOĞDU, Hamza, Erzurum Tarih ve Medeniyet Erzurum Tarihi Eserler Albümü, Türkiye Yazarla Birliği Vakfı, Ankara, 2010.
• HANOĞLU, Canan, Erzurum Merkezde Camii Hazirelerinde Bulunan XVIII.-XIX. Yüzyıl Mezar Taşları, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Erzurum, 2006.
• KOCH, Ebba, Mughal Architecture An Outline Of Its History An Development (1526-1858), Prestel Verlag, Münih, 1991.
• KONUKÇU, Enver, Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Yardım, Araştırma ve Geliştirme Vakfı, Ankara, 1992.
• KONYALI, İbrahim Hakkı, Abideleri ve Kitabeleri İle Erzurum Tarihi, Erzurum Tarihini Araştırma ve Tanıtma Derneği Yayınları:2, Ercan Matbaası, İstanbul, 1960.
• LEİSTEN, Thomas, “İslam Dünyasının Bahçeleri”, (Çev. Mustafa Tüzel), Sanat Dünyamız, 58, 1995, s.59.
• OKÇUOĞLU, Tarkan, Hayalle Gerçek Arasında Osmanlı Resminde İstanbul İmgesi (XVIII.-XIX.) Yüzyıllar, Ofset Yapımevi Yayınları, İstanbul, 2017.
• Osmanlı Mimarisi-Usûl-i Mi’mârî-i Osmanî, (Haz: Ovalıoğlu, İlhan, Gündoğdu, Raşit, vd.), (Ed. Selman Soydemir), 2. Basım., Çamlıca Yayınları, İstanbul, 2011.
• PARODİ, Lauro, “Portreler ve Albümler”, (Çev. Ayda Arel, Ayal Otaç vd.), Ağa Han Müzesi Hazineleri, Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul, 2010, s.316-345
• RUGGLES, D. Fairchild, İslami Bahçeler ve Peyzajlar, (Çev. Nurcan Başdurmaz), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014.
• SANER, Turgut, “Lale Devri Mimarlığında Hint-Moğol Esintileri: Çinihane”, Sanat Tarihi Defterleri, 3, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi Yayınları, İstanbul, 1999, s.36.
• SANER, Turgut, “18. Yüzyıl Osmanlı Mimarlığının Doğulu Yönü”, Osmanlının Dış Dünyaya Bakışı, 3 Aralık 1999 Seminer Bildirileri, Sanat Tarihi Derneği Yayınları:6, İstanbul, 2003, s.18.
• Şehr-i Mübarek Erzurum, (Haz: Kara, Ayhan), Erzurum Belediyesi Kültür Yayınları, Ankara
• TAMER, Cahide, Amcazade Yalısı ve Manzumesi Onarımları, Türkiye Turing Otomobil Kurumu, İstanbul, 2001.
• ULUÇ, Lale, Türkmen Valiler Şirazlı Ustalar, Osmanlı Okurlar: XVI. Yüzyıl Şiraz El Yazmaları, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2006.