Coins Found in the Early Byzantine Chapel of Zeytinliada

Year 2023, Issue: 20, 435 - 467, 31.07.2023

Mehmet Kayhan Murat

https://doi.org/10.26650/artsanat.2023.20.1255561

Abstract

Zeytinliada, which is located near the Erdek District of Balıkesir Province, covers an area of approximately 9 decares. It has been documented with archaeological evidence that there are many religious buildings in Zeytinliada, where excavations were carried out between 2006 and 2016, and that the earliest settlement on the island dates back to the 4th century AD. The data obtained from the archaeological studies carried out on the island, which was the scene of intense settlement in the Early Byzantine Period, indicate that the island was inhabited continuously until the 14th century. A total of 211 coins were found in 3 different structures/areas in Zeytinliada excavations. In this study, the coins unearthed in the octagonal chapel unearthed during the 2010 excavations in Zeytinliada were examined. Of the 108 coins found in the chapel, 57 were identified and the remaining 51 coins were dated by considering their metrological features. The catalog of the identified coins was created, and the unidentified coins were listed with their measurements. The coins, whose emperor and mint wereidentified, were minted in the name of 7 different emperors in 5 different mints. The earliest dated coins were minted in 498-518 AD, and the latest in 613-614 AD. Coins minted in bronze are in Follis, Half Follis, Decanummium and Pentanummium units. The coins found in the chapel were compared with the other finds in the area and the usage periods of the chapel were determined.

Keywords

Balıkesir, Zeytinliada, Early Byzantine Period, Monastery, Chapel, Coin

Zeytinliada Erken Bizans Şapeli’nde Bulunan Sikkeler

Abstract

Balıkesir İli Erdek İlçesi’nin yakınında bulunan Zeytinliada yaklaşık 9 dönümlük bir alanı kapsamaktadır. 2006-2016 yılları arasında kazı çalışmaları gerçekleştirilen Zeytinliada üzerinde birçok dinî yapının yer aldığı ve adadaki en erken yerleşimin MS 4. yüzyıla kadar indiği arkeolojik kanıtlarla belgelenmiştir. Erken Bizans Dönemi’nde yoğun bir yerleşime sahne olan adada gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalardan elde edilen veriler, adanın 14. yüzyıla kadar kesintisiz yerleşim gördüğünü işaret etmektedir. Zeytinliada kazılarında 3 farklı yapı/alanda toplam 211 sikke ele geçmiştir. Bu çalışmada Zeytinliada kazıları 2010 yılı çalışmalarında açığa çıkarılan sekizgen planlı şapelde ele geçen sikkeler incelenmiştir. Şapelde bulunan 108 adet sikkeden 57’si tanımlanmış, geri kalan 51 sikke ise metrolojik özellikleri göz önünde bulundurularak tarihlendirilmiştir. Tanımlanan sikkelerin kataloğu oluşturulmuş, tanımlanamayan sikkeler ise ölçüleriyle birlikte liste hâlinde verilmiştir. İmparator ve darphanesi tespit edilen sikkeler 7 farklı imparator adına 5 farklı darphanede basılmıştır. İncelenen sikkelerin en erken tarihlisi MS 498-518, en geç tarihlisi MS 613-614 yıllarında darp edilmiştir. Bronzdan darp edilen sikkeler Follis, Yarım Follis, Decanummium ve Pentanummium birimlerindedir. Şapelde ele geçen sikkeler alandaki seramik buluntularıyla dönem olarak karşılaştırılıp şapelin kullanım dönemleri tespit edilmiştir.

Keywords

Balıkesir, Zeytinliada, Erken Bizans Dönemi, Manastır, Şapel, Sikke

References

• Canuyar Ünal, Ceren. “İzmir İli ve İlçeleri (Bergama, Efes, Ödemiş, Tire Müzeleri) Örnekleri İle I. Dönem Bizans Sikkeleri (5. Yüzyıl Sonu – 8. Yüzyıl Ortası).” Bilim Eşiği 2, Sanat Tarihinde Gençler 2004 Semineri. Ed. Nezih Başgelen. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 155-168. google scholar
• Demirel Gökalp, Zeliha ve Serkan Kılıç. “Heraclius’un Follisleri; Bolu Arkeoloji Müzesi Örnekleri.” Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim, Dr. A. Mine Kadıoğlu’na Armağan. Ed. Ayşe Ceren Erel, Bülent İşler, Nilüfer Peker, Güner Sağır. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011, 251-263. google scholar
• Demirel Gökalp, Zeliha. “Bilecik Müzesindeki Bizans Bronz Sikkeleri.” TÜBA-KED 12 (2014):11-28. Demirel Gökalp, Zeliha. Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 2017. google scholar
• Demirel Gökalp, Zeliha. “Anadolu’nun Ege Kıyılarında Erken Bizans Dönemi Sikke Dolaşımı.” Ege Dünyası Liman Kentleri Sikke, Mühür ve Ağırlıkları. Ed. Ceren Ünal, Akın Ersoy, Cengiz Gürbıyık ve Başak Katrancı Kasalı. Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi Yayınları, 2018, 83-98. google scholar
• DOC I. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection Volume I Anastasius to Maurice 491-602. Ed. Alfred R. Bellinger ve Philip Grierson. Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 1966. google scholar
• DOC II/I. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection Volume II Phocas to Theodosius III 602-717 Part 1 Phocas and Heraclius (602-641). Ed. Alfred R. Bellinger ve Philip Grierson. Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 1966. google scholar
• Ertüzün, Reşit Mazhar. Kapıdağı Yarımadası ve Çevresindeki Adalar. İstanbul: Ozan Sanatevi, 1999. google scholar
• Hasluck, Frederick William. Cyzicus. Cambridge: Harvard Üniversitesi Yayınları, 1910. google scholar
• Karanfil, Serhan. “Kocaeli Müzesi’ndeki Bizans Sikkeleri.” Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 2019. google scholar
• Kavaz Kındığılı, Berna. “Zeytinliada Geç Roma ve Bizans Seramikleri.” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2017. google scholar
• Kavaz Kındığılı, Berna. “Zeytinliada Kırmızı Astarlı Seramikleri.” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24 (Aralık 2020): 239-264. google scholar
• Keleş, Vedat, Alper Yılmaz ve Kasım Oyarçin. “Parion Roma Hamamı 2013 Kazıları ve Sikke Buluntuları.” Arkeoloji ve Sanat 147 (2014): 21-36. google scholar
• Keleş, Vedat, Alper Yılmaz ve Kasım Oyarçin. “Parion Roma Hamamı 2014 Kazıları ve Sikke Buluntuları”. Arkeoloji ve Sanat 150 (2015): 53-68. google scholar
• Keleş, Vedat ve Kasım Oyarçin. “Akropol Doğu (İç) Sur Yangın Tabakasında Bulunan Sikkeler Işığında Parion’da Tahribat İzleri Üzerine Bir Ön Değerlendirme.” TÜBA-KED 22 (2020): 51-66. google scholar
• Kılıç, Serkan. “Bolu Arkeoloji Müzesi’ndeki Bizans Bronz Sikkeleri.” XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu. Eskişehir, 19-21 Ekim 2011. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012, 503-510. google scholar
• Lucas, Paul. Voyage du Sieur Paul Lucas Fait Par Ordre du Roy Dans la Grèce, l’Asie Mineure, le Macedonie et l’Afrique. C. I, 1712. google scholar
• Mercanoğlu, Fevzi. “Bursa Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Herakleios Dönemi Sikkesi.” Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi 6/16 (2022), 178-194. google scholar
• Mottraye, Aubry De La. Voyages du Sr. A.de La Mottraye en Europe, en Asie et en Afrique I. La Haye: Thomas Johnson ve Johannes Van Duren, 1727. google scholar
• Oyarçin, Kasım. “Parion Tiyatrosu Sikkeleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme.” Parion Roma Tiyatrosu. Ed. Cevat Başaran ve Hasan Ertuğ Ergürer. İstanbul: Pozitif Matbaa, 2016, 181-191. google scholar
• Oyarçin, Kasım. “Parion’da 2005-2014 Yılları Arasında Ele Geçen Geç Roma ve Erken Bizans Dönemi Sikkeleri (MS 3.-7. YY).” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2017. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Asena Kızılarslanoğlu. “Zeytinliada 2007 Yılı Kazı Çalışmaları.” 30. Kazı Sonuçları Toplantısı II. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2009, 1-12. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Berna Kavaz. “Zeytinliada 2008 Yılı Kazı Çalışmaları.” 31. Kazı Sonuçları Toplantısı I. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2010, 493-510. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Berna Kavaz. “Zeytinliada 2008 Yılı Kazı Çalışmaları.” 31. Kazı Sonuçları Toplantısı I. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2010, 493-510. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Berna Kavaz. Erdek Zeytinliada Meryemana Manastırı. Bandırma: Banmat Matbaacılık, 2012. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Berna Kavaz. “Zeytinliada 2010 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi.” 33. Kazı Sonuçları Toplantısı I. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2012, 53-68. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Berna Kavaz. “Zeytinliada 2011 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi.” 34. Kazı Sonuçları Toplantısı II. Çorum: Pegasus Görsel İletişim Hizmetleri, 2013, 365-374. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Berna Kavaz. “Zeytinliada 2011 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi.” 34. Kazı Sonuçları Toplantısı II. Çorum: Pegasus Görsel İletişim Hizmetleri, 2013, 365-374. google scholar
• Öztürk, Nurettin ve Berna Kavaz. “Zeytinliada 2013 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi.” 36. Kazı Sonuçları Toplantısı I. Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2014, 223-233. google scholar
• Öztürk, Nurettin, Murat Çekilmez, Berna Kavaz Kındığılı, Gencay Güloğlu, Mehmet Kayhan Murat, İsmail Özcihan ve Büşra Takunyacıoğlu. “Zeytinliada 2016 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi.” 39. Kazı Sonuçları Toplantısı I. Bursa: Star Matbaacılık, 2018, 453-465. google scholar
• Plinius. Naturalis Historia I-X. Çev. Harris Rackham, William Henry Samuel Jones, David Edward Eichholz. London: Harvard University Press, 1971. google scholar
• Sear, David R. Byzantine Coins and Their Values. Londra: Seaby, 1974. google scholar
• Strabon. Geographica: Antik Anadolu Coğrafyası, (Kitap: XII, XIII, XVI). Çev. Adnan Pekman. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2015. google scholar
• Tek, Ahmet Tolga. “Side Sikke Buluntuları Işığında MS 622/3’de Pamphylia’ya “Olası” Bir Sasani Saldırısı.” Colloquium Anatolicum 14 (2015), 116-129. google scholar
• Tekin, Oğuz ve Aliye Erol Özdizbay. “Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 1998.” CollAn. XI, (2012): 347-401. google scholar
• Tekin, Oğuz ve Aliye Erol Özdizbay. “Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 1999.” CollAn. XII, (2013): 299-331. google scholar
• Tekin, Oğuz ve Aliye Erol Özdizbay. “Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 2000.” CollAn. XIII, (2014): 293-336. google scholar
• Tekin, Oğuz ve Aliye Erol Özdizbay. “Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 2001.” Anatolia Antiqua XXIII, (2016): 117-146. google scholar
• Ünal, Ceren. “Ödemiş Müzesinden Bir Grup I. Iustinianus ve II. Iustinos Dönemi Sikkesi.” Sanat Tarihi Dergisi XIII/2 (2004): 119-137. google scholar
• Ünal, Ceren. Manisa Müzesi Bizans Sikkeleri. Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi Yayınları, 2012. google scholar
• Ünal, Ceren, Ömer Tatar ve Merve Toy. Tunay Demran Koleksiyonu. Manisa: Şehzadeler Belediyesi Kültür Yayınları, 2017. google scholar