Coins of Ghiyath al-Din Kaykhusraw II Period in Bursa Archeology Museum

Year 2024, Issue: 22, 507 - 549, 08.08.2024

Abdül Halim Varol

https://doi.org/10.26650/artsanat.2024.22.1447056

Abstract

Ghiyath al-Din Kaykhusraw II ascended to the throne of the Anatolian Seljuk State at a young age after the death of his father, Ala al-Din Kayqubad I. During this period, the state, at its peak, entered into a process of collapse due to the Baba Ishak Rebellion and the Battle of Köse Dağ. Des pite being a controversial figure in terms of state administration and personal life, Kaykhusraw II stands out for his activities in the field of art, especially architecture, during this period. This situation can also be observed in the coins minted by the Sultan. Within the scope of this study, aims to examine the coins belonging to the period of Ghiyath al-Din Kaykhusraw II in the Bursa Archaeological Museum and to indicate their place and importance in Turkish art. In this regard, 99 coins registered in the museum inventory were identified. In terms of general condition, the majority of the surviving artifacts that have reached the present day in intact condition were produced using the minting technique. The pieces date between 634 AH (AD 1237) and 644 AH (AD 1246–47). The majority of the pieces were made of silver but copper is also used. The coins were minted in Sivas, Konya and Ankara. Geometric, figurative, and botanical decorative elements were used to enliven the surface. While geometric elements are mostly used, the composition consisting of a lion and a sun-face appears as an important group in Turkish art. The analyzed artifacts are divided into 4 types in terms of ornamentation and writing arrangements, which provide important information on dating and minting location.

Keywords

Anatolian Seljuk art, Ghiyath al-Din Kaykhusraw II, Bursa Archaeology Museum, lion and sun-face, coin, metal art

Bursa Arkeoloji Müzesindeki II. Gıyâseddin Keyhusrev Dönemi Sikkeleri

Abstract

II. Gıyâseddin Keyhusrev, babası I. Alâeddin Keykubad’ın ölümü üzerine genç yaşta Anadolu Selçuklu Devleti’nin başına geçmiştir. Bu dönemde zirve noktasında olan devlet yaşanan Baba İshak İsyanı ve Kösedağ Savaşı neticesinde yıkılma sürecine girmiştir. Devlet idaresi ve özel yaşantısı ile tartışılan bir isim olmasına rağmen II. Keyhusrev’in bu dönemde gerçekleştirdiği sanat ve özellikle mimari alanındaki faaliyetler dikkat çekmektedir. Bu durum sultanın bastırdığı sikkelerde de gözlenmektedir. Çalışma kapsamında Bursa Arkeoloji Müzesindeki II. Gıyâseddin Keyhusrev Dönemi’ne ait sikkelerin incelenerek Türk sanatı içerisindeki yeri ve öneminin belirtilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda müze envanterine kayıtlı 99 adet sikke tespit edilmiştir. Genel durumları itibariyle çoğunluğu günümüze sağlam ulaşan sikkeler darp tekniğiyle üretilmiştir. H 634 [M 1237] ile H 644 [M 1246-1247] tarihleri arasına ait sikkelerin çoğunluğu gümüş malzemeyle üretilmiş ayrıca bakır malzeme de kullanılmıştır. Basım yerleri olarak Sivas, Konya ve Ankara yerleşimleri görülmektedir. Geometrik, figürlü ve bitkisel süsleme unsurları yüzeyi hareketlendirmede tercih edilmiştir. En çok geometrik unsurlar kullanılırken aslan ve güneş-yüzden oluşan kompozisyon Türk sanatı içerisinde önemli bir grup olarak belirmektedir. İncelenen eserler süsleme ve yazı düzenlemeleri itibarıyla tarihlendirme ve basım yeri tespiti konusunda önemli bilgiler sunan 4 tipe ayrılmaktadır.

Keywords

Anadolu Selçuklu Sanatı, II. Gıyâseddin Keyhusrev, Bursa Arkeoloji Müzesi, aslan ve güneş-yüz, sikke, maden sanatı

References

• Anadolu Selçuki Devleti Tarihi İbni Bibi’nin Farsça Muhtasar Selçuknamesinden. Çev. M. Nuri Gençosman. Ankara: Uzluk Basımevi, 1941. google scholar
• Artuk, İbrahim ve Cevriye Artuk. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1970. google scholar
• Artuk, İbrahim. “Anadolu Selçuklu Hükümdarı II. Gıyaseddin Keyhüsrev Adına Kesilmiş Olan Değerli Bir Dinar.” Türk Tarih Arkeologya ve Etnografya Dergisi V (1949): 103-110. google scholar
• Aydoğmuşoğlu, Cihat. “Safevî, Kaçar ve Babür Bayrakları Üzerine Bir Değerlendirme.” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 13/2 (2013): 55-57. google scholar
• British Museum. “Babür İmparatorluğu sikkesi.” Erişim 11 Ocak 2024. www.britishmuseum.org/ collection/object/C_RPK-p206-8-Zod google scholar
• British Museum. “Eski Yunan Dönemi sikkesi.” Erişim 05 Ocak 2024. https://www.britishmuseum. org/collection/object/C_1896-0601-105 google scholar
• Çaycı, Ahmet. “Anadolu Selçuklu Sanatında Gezegen ve Burç Tasvirleri.” Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2000. google scholar
• Çetin, Yusuf ve Özaydın Mesut. “Kars Müzesinde Bulunan II. Gıyaseddin Keyhüsrev Sikkeleri.” International Social Sciences Studies Journal 4 (23) (2018): 4607-4614. google scholar
• David Museum. “İlhanlı Devleti sikkesi.” Erişim 11 Ocak 2024. www.davidmus.dk/islamic-art/ the-il-khanids-and-the-golden-horde/coin/171?culture=en-us google scholar
• Erkiletlioğlu Halit ve Oğuz Güler. Türkiye Selçuklu Sultanları ve Sikkeleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1996. google scholar
• Eser, Erdal. “Anadolu Selçuklu Dönemi’nde Sultani Pul: Sikke II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi Figürlü Sikkeleri,” IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Erzurum: Erzurum Valiliği Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2005, 239-248. google scholar
• Galib, İsmail. Takvîm-i Meskûkât-i Selçûkiyye. Ankara: Başnur Matbaası, 1971. google scholar
• Grenet, Frantz. “Mary Boyce’s Legacy for the Archaeologists.” Bulletin of the Asia Institute 22 (2008): 29-46. google scholar
• Gülhan, Tuğçe. “Başlangıcından XIV. Yüzyıla Kadar Türk Sikkelerinde Hayvan Figürleri.” Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015. google scholar
• İbn Bibi. El-Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçukname). C. I-II. Çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014. google scholar
• İzmirlier, Yılmaz. Anadolu Selçuklu Paraları. İstanbul: Mas Matbaacılık, 2010. google scholar
• Kaymaz, Nejat. Anadolu Selçuklu Sultanlarından II. Gıyaseddin Keyhüsrev ve Devri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2009. google scholar
• Merçil, Erdoğan. “Türkiye Selçukluları,” Türkler. 7. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002, 863-906. google scholar
• Mongolian Coins. “Altın Orda Devleti sikkesi.” Erişim 11 Ocak 2024. mongoliancoins.com/coins_ of_mongol_empire_golden_horde.html google scholar
• Mülayim, Selçuk. “Selçuklu Sikkelerin Yazı - Dışı Unsurlar.” Antalya Selçuklu Semineri Bildiriler/ Seçkiler. Antalya: Antalya İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, 1998, 12. google scholar
• Naskali, Esko. “İran: Tarih.” TDV İslam Ansiklopedisi. 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002, 394-395. google scholar
• Olcar, İbrahim Can. “Alanya Arkeoloji Müzesi’ndeki Anadolu Selçuklu Sikkeleri.” Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, 2023. google scholar
• Palaz Yıldırım, Semra. “II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi Mimari Eserleri.” Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, 2017. google scholar
• Parlar, Gündegül. Anadolu Selçuklu Sikkelerinde Yazı Dışı Figüratif Ögeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001. google scholar
• Sevim, Ali. “Keyküsrev II.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002, 348-350. google scholar
• Şahin, Reyhan. “Türkiye Selçuklu Devletinde Para Basım Faaliyetleri (1075-1318).” Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, 2019. google scholar
• Şen, Zühal. “Türkiye Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Keyhusrev’in Karakter İncelemesi.” USAD Bahar 14 (2021): 258-259. google scholar
• Şentürk Şennur ve Oğuz Tekin. Sikkeler Ne Anlatır? Ortaçağ Anadolu Sikkelerinde Simgeler ve Çokkültürlülük. ed. Ersel Topraktepe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009. google scholar
• Teoman, Betül. “Figural Coins of the Seljuqs of Rum.” İkinci Uluslararası Akdeniz Dünyasında Para Tarihi ve Numismatik Kongresi 5-8 Ocak 2017. Antalya: Koç Üniversitesi Yayınları, 2018, 525-548. google scholar
• Teoman, Betül. “Konya Darplı Anadolu Selçuklu Sikkeleri.” Konya Kitabı XVI Konya Ticaret Tarihi. Konya: Konya Ticaret Odası, 2018, 147-165. google scholar
• Turan, Hayrunnisa. “Şîr ü Hûrşîd Tasvirinin Kökeni ve İçeriğine Dair Düşünceler.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 51 (2017): 445-475. google scholar
• Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1993. google scholar
• Yıldırım, Nimet. “Zerdüşt ve Öğretisi.” Doğu Araştırmaları 3 (2009): 5-24. google scholar