Russian Translations of Orhan Pamuk’s Beyaz Kale in The Context of the Paratext–translation Relation

Year 2023, Issue: 19, 15 - 26, 15.12.2023

Nuray Dönmez

https://doi.org/10.26650/iujts.2023.1373585

Abstract

Paratexts are the elements that play an integral role in creating the framework of a text and making it a work of art. They have an important function in the perception of the text and are located around and connect with it. In translation, paratext elements accompany the translator’s journey during translation and integrate with the translated text. This study explores the work of Orhan Pamuk, entitled White Castle using the framestory technique. White Castle is examined in terms of paratextuality through its translations into Russian. Peritext elements are specifically discussed. The aim of the study is to observe how Orhan Pamuk is perceived as a Turkish novelist in the literary world of the Russian target culture via peritext elements. The descriptive method has been used to discuss these elements. The findings reveal that the Ottoman period is sometimes highlighted, and the historical background is focused on. Moreover, the mystical aspect of the work is touched upon, and the twin-similar theme and the emphasis on the mystery that we encounter in almost every work of the author are carried to the covers. Based on the translators’ notes and the analysis of both translations, we can deduce that the translators generally apply foreignization in the translation of the work. Both translators produce a translation that adheres to Russian language standards. M. Sharov decided to re-translate the work after V. B. Fyonova’s translation because of the generation gap between the two translators and the transition from an aesthetic translation language to a simple translation language.

Keywords

translation studies, paratextuality in translation, Orhan Pamuk, White Castle, frame story

Yanmetin-Çeviri İlişkisi Bağlamında Orhan Pamuk’un Beyaz Kale Eserinin Rusça Çevirileri

Abstract

Yanmetinler, bir metnin çerçevesini oluşturarak sanat eseri olmasında bütünleyici rol oynayan, okurun metne yönelik algı oluşturmasında önemli bir işleve sahip olan, metnin çevresinde yer alan ve onunla bağlantı kuran ögelerdir. Çeviride ise yanmetin unsurları çeviri esnasında çevirmenin yolculuğuna eşlik eder ve çeviri metinle bütünleşir. Araştırmanın inceleme nesnesi Orhan Pamuk’un çerçeve hikâye tekniğiyle kaleme aldığı Beyaz Kale eseridir. Eser Rusçaya yapılan çevirileri üzerinden yanmetinsellik açısından incelenecektir. Söz konusu inceleme çevremetin unsurları özelinde ele alınacaktır. Çalışmanın amacı; Orhan Pamuk’un Rus erek kültürün edebiyat dünyasında Türkçe roman yazarı olarak çevremetin unsurları aracılığıyla edindiği yeri göstermektir. Bu unsurlar betimleyici yöntem kullanılarak ele alınmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda; çeviri eser kapaklarında kimi zaman Osmanlı döneminin ön plana çıkarıldığı ve tarihsel zemine odaklanıldığı, kimi zaman ise eserin mistik yönüne değinilerek ikiz- benzer teması ve yazarın hemen hemen her eserinde karşılaştığımız gizem ve esrar vurgusunun kapaklara taşındığı görülmektedir. Çevirmen notlarından ve çevirilerin tümünden yapılan incelemeden yola çıkarak eser özelinde çevirmenlerin genel olarak yabancılaştırma stratejisine başvurduğunu söylemek olasıdır. Her iki çevirmen de Rusça dil normlarını karşılayan bir çeviri ortaya koymuştur. V. B. Fyonova’dan sonra M. Şarov’un eserin yeniden çevirisine ihtiyaç duymasına, iki çevirmen arasındaki kuşak farkı da göz önünde bulundurulduğunda, estetik bir çeviri dilinden sade bir çeviri diline geçiş olması gerekçe olarak gösterilebilir.

Keywords

çeviribilim, çeviride yanmetinselllik, Orhan Pamuk, Beyaz Kale, çerçeve hikâye

References

• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi. google scholar
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık // Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları. google scholar
• Balcıoğlu, D. N. (2020). Türk edebiyatında ve Orhan Pamuk romanlarında doğu-batı sorunu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul. google scholar
• Baturlar, Ş. S. ve Yaylagül, L. (2019). Kültürel süreklilik bağlamında Türk halk kültüründe mavi/turkuaz mavisi ve nazar boncuğu. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi (AKİL), (31), 665-688. google scholar
• Borbotko, L. A. (2011). O razgraniçenii ponyatiy “metatekst”, “paratekst”, “intertekst” i “sverhtekst”. Vestnik MGOU. Seriya «Lingvistika»,(2), 19-23. google scholar
• Cihan, F. I. (2016). Intertextuality as strategy in Orhan Pamuk’s fiction: testing the limits of international recognition (Yayımlanmamış doktora tezi). King’s College, London. google scholar
• Çelik, Ö. (2008). Kuramsal metinlerin çevirisinde yanmetinler ve işlevleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul. google scholar
• Çialaşvili Gordeyeva, Ye. Ş. (2021). Sravnitelnıy analiz dvuh russkih perevodov romana Orhana Pamuka “Benim Adım Kırmızı” ( Minya Zovut Krasnıy / İmya Mne Krasnıy). Aktualnıye Voprosı Perevodovedeniya i Praktiki Perevoda. Mejdunarodnıy Sbornik Nauçnıh Statey, (11) 171-180. Nijniy Novgorod: İzdatelstvo OOO “ALBA”. google scholar
• Fidan, G. G. (2012). Sindbâdnâmelerden hareketle çerçeve hikâye geleneğinde metinlerarasılık: Tûtî hikâyesi örneği. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (8), 67-88. google scholar
• Genette, G. (1997). Paratexts: Thresholds of interpretation. (J. E. Lewin, Çev.). Cambridge University Press. Gruzdeva, Y. (2017). Vzaimodeystvie kulturı vostoka i zapada v romane Orhana Pamuka “Belaya Krepost”. Vestnik Kazguki, (2), 76-79. google scholar
• Kansu Yetkiner, N., Duman, D. ve Avşaroğlu, M. (2018). Çevirmen neredesin? Çocuk edebiyatı yanmetinlerinde çevirmenin kılıcı rolü. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 17-34. google scholar
• Kunduracı, G. ve Dayanç, M. (2021). Orhan Pamuk romanları temelinde metinsel-aşkınlık ilişkileri terminolojisine bir katkı: Özgönderge-metin, özgöndergeleştirim, özalıntı, içalıntı kavramları. Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA), (24), 169-192. google scholar
• Laboratoriya fantastiki. (t.y.). Orhan Pamuk Belaya Krepost. Erişim adresi: https://fantlab.ru/edition213075. google scholar
• Lotman, Yu. M. (1992). Kultura i vzrıv. Moskva: Gnozis. google scholar
• Mohnaçeva, O. V. (2017). Sposobı realizatsii paratekstualnıh otnoşeniy v sovremennom romane («Taynaya istoriya» i «Şçegol» Donnı Tartt). KDPU, 123-145. google scholar
• Olgun, G. M. ve Pınarbaşı, D. (2022). Çeviri eşikleri: Yan metinsel unsurlarda çeviri süreçleri ve çevirmenin sesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (31), 1748-1779. google scholar
• Olizko, N. S. (2008). Semiotiko-sinergetiçeskaya traktovka parateksta (na materiale tvorçestva C. Barta). Vestnik ÇelGU, (3), 71-75. google scholar
• Olizko, N. S. (2010). Paratekst Viktora Pelevina. Vestnik Nijnevartovskogo Universiteta, (3), 61-66. google scholar
• Özlem Berk, Ö. (2005). Kuramlar ışığında açıklamalı çeviribilim terimcesi. İstanbul: Multilingual. google scholar
• Pamuk, O. (1994). Beyaz kale. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Pamuk, O. (1995). Sessiz ev. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Pamuk, O. (2003). Kara kitap. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar