Malatya Arkeoloji Müzesi’ndeki Metal Haçların Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 26, 62 - 85, 02.01.2023

Fatma Yaşar , Selim Yavuz

https://doi.org/10.16950/iujad.1200730

Öz

Hıristiyanlar için önemli objelerden biri olan ve Bizans Dönemi’nde çeşitli şekillerde kullanılan madeni haçlar arasında röliker, takdis, tören, pandantif ve polykandilion haçlar sayılabilir. Bu makalede Malatya Arkeoloji Müzesi deposunda pandantif ve polykandilion haçı olarak kullanılan 27 eser incelenmiştir. Satın alma ve bağış yoluyla müzeye kazandırılan bu haçların tümü günümüze sağlam bir şekilde ulaşmıştır. Söz konusu eserlerin ölçüleri alınmış ve fotoğraflanmıştır. Ardından bilimsel değerlendirme için ayrıntılı olarak incelenmiş ve benzer örneklerle karşılaştırma yapılmıştır. Müze koleksiyonlarında karşımıza en sık çıkan haç grubu pandantif haçlardır. Eserler; Latin ve Yunan haçı biçimindedir. Bronz, gümüş ve bakır malzemeli haçların tümü döküm tekniğinde üretilmiştir. Haçların yüzeyinde geometrik ve figürlü süsmeler kazıma ve kabartma teknikleriyle yapılmıştır. Bazı haçlar ise bezemesiz bırakılmıştır. Eserlerin tümü günümüze sağlam bir şekilde ulaşmıştır. Makalede; Malatya Arkeoloji müzesinin deposunda korunan Erken ve Orta Bizans dönemine tarihlendirilen madeni haçlardan bir grubu incelenerek Malatya ili özelinde bölgede kullanılmış madeni haçların özellikleri ve haç formları bilim dünyasına tanıtılmaya çalışılmıştır. Makalemize konu olan eserlerin daha önce herhangi bir çalışmaya konu olmaması bu eserlerin bilim dünyasına tanıtılması bakımından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bizans, Haç, Maden, Malatya Arkeoloji Müzesi

Kaynakça

• Acara, E., M. (2010a). Hıristiyanlıkta Haç Kültü ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Koleksiyonunda Bulunan Bir Grup Haç, S. Doğan Ve M. Kadiroğlu (Ed.). Bizans Ve Çevre Kültürler, Prof. Dr. S. Yıldız Ötüken’e Armağan, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat, 27-73.
• Acara E., M. (2010b). 12.-13. Yüzyıl Bizans Liturjisi ve Liturjik Eserlerinde Değişimin Tanıkları, A. Ödekan, Akyürek, E. ve Necipoğlu (Ed.). 1. Uluslararası Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Vehbi Koç Vakfı, 465-475. Altun, F. İ. & Erginer, G. E. (2020). İzmir Arkeoloji Müzesi Envanterine Kayıtlı Bir Grup Bronz Eser . Sanat Tarihi Dergisi , 29 (2) , 541-565 . DOI: 10.29135/std.690800
• Altun, F. İ. (2020). Bandırma Arkeoloji Müzesi’nde Yer Alan Bizans Dönemine Ait Bronz Haçlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7, 133-151.
• Ateş, Y. B. (2021). İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Dönemi Liturjik Eserler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Gökalp, Z.D, Erken Bizans Dönemine Ait Dört Bronz Polykandilion, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2004, Cilt: 2, Sayı: 1-2, s.54
• Koçyiğit, O. (2018). “Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi Bizans Dönemi Maden Haçları.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi.
• Köroğlu, G. (2004) Anadolu Uygarlıklarında Takı, İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
• Pülz, Andrea M. (2020). Byzantinische Kleinfunde aus Ephesos: Ausgewählte Artefakte aus Metall, Bein und Glas. Wien: Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Özdemir, H., Öztaşkın, G. K. (2010) Denizli Arkeoloji Müzesi’nde Yer Alan Bizans Dönemi Maden Haçlarından Bir Grup, XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Biltur Yayıncılık, 490-499.
• Кутасов, С. Н., & Селезнев, А. Б. (2010). Нательные кресты, крестовключенные и крестовидные подвески.
• Taş, T., Özcan, F. (2015). MS. 4.-7. Yüzyıllar Arasında Haç Motiflerinin Gelişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 247-275.
• Ünlüler, Y. (2019). Kapadokya Bölgesi Müzelerindeki Bizans Dönemine Ait Madeni Haçlar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.