Türk Romanının Arapçaya Çevirisinin Çeviri Teknikleri Işığında İncelenmesi - Orhan Pamuk’un “Kırmızı Saçlı Kadın” Romanı Örneği

Year 2025, Issue: 47, 181 - 200, 22.10.2025

Hüseyin Ölmez

https://doi.org/10.26650/jos.1708679

Abstract

Roman çevirisi, edebî çeviri uygulamaları arasında en yaygın olanlardan biridir. Bunun nedeni, romanın zengin anlam katmanlarına, simgesel yapıya, dilsel çeşitliliğe ve imgesel yoğunluğa sahip genişletilmiş bir edebî tür olmasıdır. Bu özellikler, roman çevirisinin karşılaştığı sorunların yalnızca dilsel düzlemle sınırlı kalmayıp, metadilsellik boyutuna da uzanmasına yol açar. Anlatının temel taşı olan kurgu, romanın yaratıcı ve estetik yapısına doğrudan bağlı olduğundan, çeviri kalitesinin değerlendirilmesinde dikkate alınması gereken önemli ölçütlerden biridir. Bu çalışmada, Türk yazar Orhan Pamuk’un Kırmızı Saçlı Kadın adlı romanının Celâl Fettâh Rif‘at tarafından Arapçaya yapılan çevirisinde kullanılan teknikler mercek altına alınacaktır. Ayrıca, kaynak metin ile çeviri arasındaki belirgin stilistik unsurların dikkate alınarak, Viney ve Darbelnet’in önerdiği karşılaştırmalı biçembilim çeviri tekniklerinin nasıl uygulandığı ele alınacaktır. Bu teknikler, çevirmenin anlatı ve kültürel-tarihsel bağlamlar doğrultusunda yaptığı tercihleri tespit etmeye olanak tanıyacaktır. İnceleme, kaynak metin ile çeviri arasındaki baskın üslup unsurları dikkate alınarak gerçekleştirilecektir. Buna ek olarak, yazarın Doğu dünyasından ve Batı dünyasından birer adet olmak üzere iki farklı efsanenin sembolizmini kullanarak, romanın kapsamlı tasarımını oluşturduğu metinlerarasılık boyutu da incelenecektir. Bu efsaneler, toplumsal gerçeklik üzerinde insanlık deneyimi çerçevesinde benlik arayışı yolculuğunu yansıtmaktadır. Çalışmanın temel amacı, çeviri tekniklerinin bilinçli bir şekilde uygulanmasının hedef dile ait kültürel bağlamda nasıl bir karşılık bulduğunu ortaya koymak ve roman çevirisine yönelik eleştirel yaklaşımın, çeviri sürecinin iyileştirilmesine ve dünya edebiyatının önemli eserlerinin hedef dilde değersizleşmesini önlemeye nasıl katkı sağlayabileceğini göstermektir.

Keywords

Roman çevirisi , Orhan Pamuk , çeviri teknikleri , metinlerarasılık , anlatım

Analytical Study of Turkish Novel Translation into Arabic in the Light of Translation Techniques: The case of “Kırmızı Saçlı Kadın” by Orhan Pamuk

Abstract

Novel translation is one of the most prevalent applications of literary translation. The novel is an expansive literary genre that encompasses rich layers of meaning, symbolic structures, linguistic diversity, and imagistic intensity. Such features generate translation challenges beyond the linguistic domain, with the plot—integral to the novel’s esthetic structure— serving as a principal criterion of quality. This study will closely examine the techniques employed in the Arabic translation of Orhan Pamuk’s The Red-Haired Woman by Jallal Fattah Rifat. It will also examine how Viney and Darbelnet’s stylistic techniques are applied to account for differences between source text and translation. These techniques will facilitate an understanding of the translator’s choices based on both narrative and cultural-historical contexts. The analysis will focus on the dominant stylistic features between the source text and its translation. Additionally, the intertextual dimension, in which the author uses the symbolism of two different myths-one from the East and one from the West-to form the novel’s comprehensive design, will also be explored. These myths reflect the self-discovery journey within the context of human experience and societal reality. The main objective of this study is to demonstrate how the conscious application of translation techniques finds an equivalent within the cultural context of the target language and to illustrate how a critical approach to novel translation can contribute to improving the translation process and preventing the devaluation of major works of world literature in the target language.

Keywords

Novel translation , Orhan Pamuk , translation processes , intertextuality , narration

في ضوء تقنيات الترجمة ّغة العربّي ّة إلى الّل ّة ترجمة الرواية التركّي تحليلّي ألورهان باموق أنموذ ًًجا "Kırmızı Saçlı Kadın"

Abstract

تعّدّ ترجمة الرواية من أكثر تطبيقات الترجمة األدبّيّة رواجا على اإلطالق ذلك أنها ٌ جنٌس أدبي ّ موّسع ُعد اللغوي إلى ما يتض ّّمن غنى دالليا ورمزيا ولغويا وإيحائيا مما يجعل مشكالت ترجمة الرواية تتعدى الُب هو ميتا لغو ّّي. وإذ كانت الحبكة ّ الّسردّيّة حجر األساس في الرواية، فإنه من الضرور ّّي اتخاذها معيارا من َين اإلبداع ّّي والجمال ّّي لنسقّيّة الرواية. سنحاول في هذه الّدّراسة ُعَد معايير تقييم جودة الترجمة القترانها بالُب ّاح رفعت“ لرواية Kadın Saçlı Kırmızı للكاتب تسليط ال ّّضوء على التقنيات ال ُُمعتمدة في ترجمة ”جالل فّت التركي ”أورهان باموق“ إلى اللغة العربية مع اعتبار العناصر األسلوبّيّة الطاغية في الم ّدّونة ما بين األصل ّية عن األسلوبية ال ِِمقارنة التي اقترحها فيناي وداربنلي& Viney والترجمة وتطبيق تقنيات الترجمة المتأّت Darbenlet، والتي يمكن من خاللها رصد الخيارات التي أجراها المترجم بالنظر إلى كل من السياقين ّ ّ ناّص ال ُُمش ّّكل للتصّّور الشامل للرواية السردي والثقافي-التاريخي. كما سنعكف على التركيز في جزئّيّة الّت من خالل توظيف الكاتب لرمزّيّة أسطورتين تنتمي إحداهما إلى عالم الشرق بينما تنبثق األخرى من عالم َفاتهما على الواقع االجتماعي رحلة البحث عن الذات ضمن التجربة الغرب، واللتين عكس من خالل مخَّل اإلنسانية. أما الهدف الذي تصبو إليه الدراسة فيتجلى في إدراك جدوى تطبيق تقنيات الترجمة تطبيقا واعيا ّقافة المنقول إليها مع بيان أهمية المقاربة وبيان أثر ِِحسن استخدامها في تجلي المعنى ضمن أفق تلقي الّث ّقزيم ّقدّيّة لترجمة الرواية في فتح آفاق جديدة لتحسين عملّيّة الترجمة وحماية روائع األدب العالم ّّي من الّت الّن في فضاء اللغة المنقول إليها

Keywords

السرد , لتناص , تقنيات الترجمة , أورهان باموق , ترجمة الرواية

References

• Ateş, Ahmet. ”Şâh-Nâme’nin Yazılış Tarihi ve Firdevsî’nin Sultan Mahmud’a Yazdığı Hicviye Meselesi Hakkında“. Belleten 70, 18 (1954): 159168-. google scholar
• Bâmûk, Orhân. Zâtu’ş-Şa'ri’l-Ahmer. Tercemetu Celâl Fettâh Rif'at. Bağdâd: Dâru’l-Medâ, 2019. google scholar
• Barthes, Roland. Sur Racine. Paris: Editions Du Seuil, 1963. google scholar
• Burhanoğlu, Simay. ”Orhan Pamuk’un Romanlarında Arayış ve Yolculuk“. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, 2022. google scholar
• Dinay, J.-P and J. Darbelnet. Stylistique Comparee Du Français Et De L’anglais. Paris: Ed. Didier, 1972. google scholar
• Eco, Umberto. Mouse or Rat? Translation as Negotiation. London: Phoenix, 2004. google scholar
• Enginün, İnci. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005. google scholar
• ez-Zagul, 'Ârif Ahmed. “Me’sâtu Rustem ve Suhrâb / Dirâse Tetebbu'iyye Vaşfiyye”. Mecelletu Îttihâdi’l-Câmi'âti’l-'Arabiyye li’l-Âdâb 10, 1 (2013): 905933-. google scholar
• Forster, Edward Morgan. Roman Sanatı. Çeviren Ünal Aytür. İstanbul: Adam Yayınları, 1985. google scholar
• İyûkî, 'Alî Necefî ve Fâtima Semî'î. “Ustûratu Ûdîb fi’ş-Şi'ri’l-'Irâkî el-Mu'âşır”. Mecelletu’l-Luğati’l-Arabiyye veÂdâbihâ 1, (1436 H.): 109124-. google scholar
• Kubbealtı Lugatı. “Çevirme”. Erişim 23.04.2025, https://lugatim.com/s/ÇEVİRME. google scholar
• Kundera, Milan. L’Art du Roman. Paris: Gallimard, 1995. google scholar
• Lederer, Marianne. “Traduire le Culturel: la Problematique de L’explicitation”. Revue de Traduction Palimpsestes 11, (1998): 161171-. google scholar
• Mustegânmî, Ahlâm. Fevda’l-Havâs. Lubnân: Dâru Nevfel, 2013. google scholar
• Odacıoğlu, Cem ve Evren Barut. “Çeviri Usul, Strateji ve Yöntemleri Üzerine Bir Derleme”. Tarih Okulu Dergisi 11, XXXIV (2018): 13631392-. google scholar
• Pamuk, Orhan. Kırmızı Saçlı Kadın. İstanbul : Yapı Kredi Yayınları, 2016. google scholar
• Tompkins, Jane. Nakdu Îsticâbeti’l-Kâri’ fi’ş-Şeklâniyyeti’r-Rûsiyye ilâ mâ bade’l-Bunyeviyye. Tercemetu Hasen Nâzim ve 'Alî Hâkim. el-Meclisu’l-A'lâ li’s-Sekâfe, 1999. google scholar
• Webster, Jean. Şâhibu’z-Zılli’t-Tavîl. Tercemetu Buseyne el-İbrâhîm. Bağdâd: Menşûrâtu Tekvîn, 2018. google scholar
• Xinmu, Zhang. “Les signes sociaux et leur traduction”. Meta 44, 1 (1999): 110120-. google scholar