Yeni Evrimsel Sosyoloji Perspektifinden Lévi-Strauss’a Bakmak: Doğa-Kültür İkiliği

Year 2025, Volume: 45 Issue: 1, 97 - 128, 30.06.2025

Gözde Geçimli

https://doi.org/10.26650/SJ.2025.45.1.0758

Abstract

Bu çalışma, 21. yüzyılda ön plana çıkan yeni evrimsel sosyolojinin, biyoloji ve sosyolojiyi sentezleyen multidisipliner yaklaşımından hareketle, Claude Lévi-Strauss’un ana akım antropolojiyi eleştiren ve mevcut kabulleri tersine çeviren metodolojisini ele almaktadır. Yeni evrimsel sosyolojinin doğa-insan arasındaki ilişkiyi geçmiş determinist tutumların aksine bir arada ve etkileşimli bir şekilde inceleme gayesinin, Lévi-Strauss’un doğa-kültür ikiliğindeki ayrışmaların yapaylığına dair vurgusuyla anlamlı bir şekilde örtüştüğü görülmektedir. Lévi-Strauss’un 20. yüzyılın ikinci yarısıyla birlikte Batılı gözle inşa edilmiş olan modern-ilkel ve doğa-kültür ikiliklerindeki katılığın gerçekliği ne kadar yansıttığına yönelik sorgulamaları, yeni evrimsel sosyolojinin söz konusu sentez anlayışına katkı sağlaya bilecek değerlendirmeler içerir. Bu nedenle çalışma iki metodolojinin ortaklıklarına odaklanarak, günümüzde sosyoloji yapma biçimleri üzerine yeni bir teorik tartışma ve perspektif imkânı oluşturma niyetindedir. Bu amaç, güncel metodolojiler içerisinde sosyolojinin geçmişten bugüne uzanan doğa-insan ve doğa-kültür tartışmaları kapsamındaki değişim süreçlerini, bugünden bakarak eleştirel bir şekilde analiz edebilmeye olanak sağlayacaktır. Bu olanak ise sosyolojinin güncel kuramsal tartışmalarında biyoloji, sosyoloji ve antropoloji üçgeni içerisinde multidisipliner bir yaklaşımın, insan ve toplumları yorumlayabilmekte sağlayacağı avantaj ve dezavantaj üzerine yeni tartışmalar geliştirebilmek için somut ve gerekli bir zemin oluşturacaktır. Üstelik bu zeminin gerekliliği, yalnızca bu alanda düşünmeyi kişisel bir tercih haline getirmiş sosyologları ilgilendiren metodolojik bir eğilim değildir. 21. yüzyılda, çağdaş bilim paradigması içerisinde, sosyolojinin mevcut toplumsal gerçeklikleri yakalama potansiyelini artırabilmesi için geliştirilmesi neredeyse zorunlu bir tartışma alanıdır.

Keywords

Evrim, Yeni Evrimsel Sosyoloji, Determinizm, Sosyal Teori, Doğa-Kültür, Claude Lévi-Strauss

Examining Lévi-Strauss from the Perspective of Neo-Evolutionary Sociology: The Nature-Culture Dichotomy

Abstract

This study examines Claude Lévi-Strauss’s methodology, which critiques mainstream anthropology and reverses existing assumptions, through the multidisciplinary approach of neo-evolutionary sociology, a framework that has gained prominence in the 21st century by synthesizing biology and sociology. It is observed that neo-evolutionary sociology’s aim of analyzing the nature-human relationship in an integrated and interactive manner -contrary to past deterministic attitudes- meaningfully aligns with Lévi-Strauss’s emphasis on the artificiality of divisions within the nature-culture dichotomy. Lévi-Strauss’s inquiries into the extent to which the rigidity of modern-primitive and nature-culture dualisms -constructed through a Western gaze in the second half of the 20th century-reflects reality offer insights that can contribute to neo-evolutionary sociology’s synthetic perspective. Therefore, by focusing on the commonalities between these two methodologies, this study seeks to establish a theoretical discussion and a new perspective on contemporary ways of practicing sociology. This objective will enable a critical analysis of the historical transformation of nature-human and nature-culture debates within sociology by examining them from a contemporary standpoint. In turn, this opportunity will provide a concrete foundation for developing new discussions on the advantages and disadvantages of a multidisciplinary approach -situated at the intersection of biology, sociology, and anthropology- in interpreting humans and societies within contemporary theoretical debates in sociology. Moreover, the necessity of this foundation is not merely a methodological inclination concerning sociologists who have personally chosen to engage in thinking within this field. In the 21st century, within the contemporary scientific paradigm, it has become an almost indispensable field of debate that must be developed for sociology to enhance its potential to capture existing social realities.

Keywords

Evolution, Neo-Evolutionary Sociology, Determinism, Social Theory, Nature-Culture, Claude Lévi-Strauss

References

• Benton, T. (1991). Biology and social science: Why the return of the repressed should be given a (cautious) welcome. Sociology (25)1, 1-29. https://doi.org/10.1177/0038038591025001002 google scholar
• Blackmore, S. (2011). Mem makinesi: Genetik evrimin devamı olarak kültürel evrim. (N. Şimşek, Çev.). Alfa Yayınları. google scholar
• Blute, M. (2010). Darwinian sociocultural evolution solutions to dilemmas in cultural and social theory. Cambridge University Press. google scholar
• Blute, M. ve Jordan, F. M. (2018). The evolutionary approach to history sociocultural phylogenetics. İçinde R. L. Hopcroft (Ed.), The Oxford Handbook of Evolution, Biology and Society, (ss. 621-643). Oxford University Press. google scholar
• Boas, F. (1912). Changes in the bodily form of descendants of immigrants. İçinde American Anthropologist, New Series, 14(3), 530-562. google scholar
• Boas, F. (1944). The mind of primitive man. The Macmillan Company. google scholar
• Crippen, T. (2018). Evolutionary behavioral science core principles, common misconceptions, and a troubling tendency. İçinde R. L. Hopcroft (Ed.), The Oxford Handbook of Evolution, Biology and Society, (ss. 423-451). Oxford University Press. google scholar
• Degler, C. N. (1991). In search of human nature: The decline and revival of darwinism in American social thought. Oxford University Press. google scholar
• Descola, P. (2013a). Doğa ve kültürün ötesinde. (İ. Yerguz, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Descola, P. (2013b). The ecology of others. Prickly Paradigm Press. google scholar
• Descola, P. (2009). The two nature of Lévi-Strauss. İçinde B. Wiseman (Ed.) The Cambridge Companion to Lévi-Strauss, (ss. 103-117). Cambridge University Press. google scholar
• Dietz, T., Burns, T. R., & Buttel, F. H. (1990). Evolutionary theory in sociology: An examination of current thinking. Sociological Forum, (5)2, 155-171. google scholar
• Doja, A. (2008a). From Neolithic Naturalness to Tristes Tropiques: The Emergence of Lévi-Strauss’s New Humanism. Theory, Culture & Society, 25(1), 77-100. https://doi.org/10.1177/0263276407090015 google scholar
• Doja, A. (2008b). Claude Lévi-Strauss at his centennial: Toward a future anthropology. Theory, Culture & Society, 25(7-8), 321-340. https:// doi.org/10.1177/0263276408097810 google scholar
• Douglas, M. (2008). Doğal semboller: Kozmoloji keşifleri. (Y. Alogan, Çev.). İthaki Yayınları. google scholar
• Douglas, M. (2017). Saflık ve tehlike. (E. Ayhan, Çev.). Metis Yayınları. google scholar
• Duralı, T. (1992). Biyoloji felsefesi. Akçağ Yayınları. google scholar
• Duralı, T. (2011). Canlılar bilimi ve evrim sorunun teşrihi. Sosyoloji Dergisi, 3(22), 455-471. google scholar
• Elias, N. (2004a). Uygarlık süreci (I). (E. Ateşman, Çev.). İletişim Yayınları. google scholar
• Elias, N. (2004b). Uygarlık süreci (II). (E. Özbek, Çev.). İletişim Yayınları. google scholar
• Geçimli, G. (2023). Yeni-Evrimcilik ve Örgütler: Endüstri Sonrası Döneme Geçilirken Örgütlenme Modellerinde Yaşanan Değişimler (Doktora Tezi). İstanbul Medeniyet Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Gould, S. J. & Eldredge N. (1977). Punctuated equilibria: The tempo and mode of evolution reconsidered. Paleobiology, 3(2), 115-151. google scholar
• Gould, S. J. (2002). The structure of evolutionary theory. The Belknap Press of Harvard University Press. google scholar
• Hofstadter, R. (1983). Social darwinism in American thought. Beacon Press. google scholar
• Hopcroft, R. L. (Ed.) (2018). The Oxford Handbook of Evolution, Biology and Society. Oxford University Press. google scholar
• Hopcroft, R. L. (2019). Sociology a biosocial introduction. New York: Routledge. google scholar
• Johnson, C. (2003). Claude Lévi-Strauss: The Formative Years. Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511803802 google scholar
• Kambouchner, D. (2009). Lévi-Strauss and the question of humanism followed by a letter from Claude Lévi-Strauss. İçinde B. Wiseman (Ed.) The Cambridge Companion to Lévi-Strauss, (ss. 19-38). Cambridge University Press. google scholar
• Keck, F. (2009). The limits of classification: Claude Lévi-Strauss and Mary Douglas. İçinde B. Wiseman (Ed.) The Cambridge Companion to Lévi-Strauss, (ss. 139-156). Cambridge University Press. google scholar
• Kegel, B. (2022). Epigenetik: Deneyimler kalıtımla nasıl aktarılır. (S. Özgün, Çev.). İstanbul: Say Yayınları. google scholar
• Lenski, G. (2005). Ecological evolutionary theory. London: Paradigma google scholar
• Lévi-Strauss, C. (2014). Hepimiz yamyamız. (H. Bayrı, Çev.). Metis Yayınları. google scholar
• Lévi-Strauss, C. (2018b). Günümüzde totemizm. (K. Akbaş, Çev.). Nora Yayınları. google scholar
• Lévi-Strauss, C. (2013). Mit ve anlam. (G. Y. Demir, Çev.). İthaki Yayınları. google scholar
• Lévi-Strauss, C. (2018a). Modern dünyanın sorunları karşısında antropoloji. (A. Terzi, Çev). Metis Yayınları. google scholar
• Lévi-Strauss, C. (2007). Reflexion. İçinde 60 ans d'histoire de l'UNESCO: actes du colloque international, Paris, 16-18 Novembre. UNESCO: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000154122 google scholar
• Lévi-Strauss, C. (1973). Structuralism and ecology. Social Science Information, 12(1), 7-23. DOI: https://doi.org/10.1177/053901847301200101 google scholar
• Lévi-Strauss, C. (1969). The elementary structures of kinship. Beacon Press. google scholar
• Lévi-Strauss, C. (1994). Yaban düşünce. (T. Yücel, Çev.). Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Lévi-Strauss, C. (2012). Yapısal antropoloji. (A. Kahiloğulları, Çev.). İmge Yayınları. google scholar
• Lewontin, R. C., Rose, S. ve Kamin, L. J. (2019). Genlerimizden ibaret değiliz: Biyoloji, ideoloji ve insan doğası. (G. K. Gevinç, Çev.). Yordam Kitap. google scholar
• Lopreato, J. ve Crippen, T. (2017). Crisis in sociology: The need for Darwin. Routledge. google scholar
• Luhmann, N. (1995). Social systems. (J. Bednarz ve D. Baecker, Çev.). Stanford University Press. google scholar
• Luhmann, N. (2012). Theory of society (I). (R. Barrett, Çev.). Stanford University Press. google scholar
• Luhmann, N. (2013). Theory of society (II). (R. Barrett, Çev.). Stanford University Press. google scholar
• Machalek, R., Martin, M. W. (2010). Evolution, biology, and society: A conversation for the 21st-century sociology classroom. Teaching Sociology, 38(1), 35-45. google scholar
• Marshall, D. A. (2018). Sociology’s contentious courtship with biology a ballad. İçinde R. L. Hopcroft (Ed.), The Oxford Handbook of Evolution, Biology and Society, (ss. 33-63). Oxford University Press. google scholar
• Marx, K. (2016). Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’i, (E. Özalp, Çev.). Yordam Kitap. google scholar
• Meloni, M. (2014). How biology became social and what it means for social theory. The Sociological Review 62(3), 593-614. https://doi.org/10.1111/1467-954X.12151 google scholar
• Müller-Wille, S. (2010). Claude Lévi-Strauss on race, history and genetics. BioSocieties 5, 330-347. DOI: https://doi.org/10.1057/biosoc. 2010.17 google scholar
• Nisbet, R. A. (1969). Social change and history. New York: Oxford University Press. google scholar
• Quilley, S. (2010). Integrative levels and “The Great Evolution”: Organicist biology and the sociology of Norbert Elias. Journal of Classical Sociology, 10(4), 391-419. https://doi.org/10.1177/1468795X10385179 google scholar
• Parsons, T. (1966). Societies: Evolutionary and comparative perspectives. Prentice Hall. google scholar
• Parsons, T. (1971). Social systems and the evolution of action theory. Free Press. google scholar
• Parsons, T. (1991). The social system. Routledge. google scholar
• Sahlins, M. D. & Service, E. R. (Ed.). (1970). Evolution and culture. The University of Michigan Press. google scholar
• Sanchez-Villagra, M. R. (2022). Claude Lévi-Strauss as a humanist forerunner of cultural macroevolution studies. Evolutionary Human Sciences, 4, e31. DOI: https://doi.org/10.1017/ehs.2022.30 google scholar
• Sanderson, S. K. (2016). Evolutionism and its critics. New York: Routledge. google scholar
• Schwartz, T. ve Mead, M. (1961). Micro- and macro-cultural models for cultural evolution. Anthropological Linguistics, 3(1), 1-7. http:// www.jstor.org/stable/30022288 google scholar
• Sober, E. (2016). Biyoloji felsefesi. (A. Sol, Çev. Ed.). Ankara: İmge Yayınları. google scholar
• Soysal, E. K. (2020). Gen Ötesi-İnsan Sonrası. Ketebe Yayınları. google scholar
• Stanley, A. (2007). Encyclopedia of evolution. Facts on File. google scholar
• Sunar, L. ve Geçimli, G. (2023). The effects of the modern evolutionary synthesis on the new organizational paradigm. Phil. Trans. R. Soc. A.38120230017. http://doi.org/10.1098/rsta.2023.0017 google scholar
• Turner, J. H. & Machalek, R. S. (2018). The new evolutionary sociology: Recent and revitalized theoretical approaches. Routledge. google scholar
• Turner, J. H., Machalek, R. ve Maryanski, A. (Ed.) (2015). Handbook on Evolution and Society Toward an Evolutionary Social Science. London: Paradigm Publishers. google scholar
• Westermarck, E. (1971). The origin and development of the moral ideas. Books For Libraries Press. google scholar
• Wilson, E. O. (1978). Sociobiology: The new synthesis. London: Belknap Press. google scholar
• Woolgar, S. (1999). Bilim: Bilim idesi üzerine sosyolojik bir deneme. (H. Arslan, Çev.). Paradigma Yayınları. google scholar