In this study, the conjunction belki ~ belkim, whose main semantic function in Old Anatolian and Ottoman Turkish texts is idrāb, i.e., that cancels the preceding statement or leaves it as it is and indicates the transition to a more important statement, will be analyzed semantically and syntactically. Given the long centuries of Turkish–Persian relations, the course of this conjunction in the Arabic–Persian–Turkish triangle is very interesting, illustrating both the structural influence of Persian on Turkish and its function as a mediating language in incorporating even some Arabic elements into Turkish. Indeed, the coexistence in Arabic preposition bel, which is the starting point of this borrowing, and adverbs such as belki, berki, and belkit borrowed from Ottoman Turkish in some Arabic dialects, shows the point reached in the centuries-old journey of a grammatical unit. First, this study discusses the semantic and syntactic functions of bel in Arabic and bel/belkė in Persian as a mediating language. The study then highlights the use of this conjunction, borrowed from Persian into Turkish and appearing in the forms belki and belkim, in Old Anatolian and Ottoman Turkish prose composed and translated in different centuries. Finally, the study shows how the conjunction belki ~ belkim, which has meanings such as “on the contrary, rather; even, even moreover, even though, etc.’, unlike the adversative conjunctions such as ama, fakat, and lakin, is subjected to anachronistic interpretations in Old Anatolian and Ottoman Turkish texts by confusing with the adverb belki, which expresses possibility and doubt in Turkish.
Turkish–Persian relations Turkish–Arabic relations belki ~ belkim conjunction borrowing semantics
Bu çalışmada, Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçesi metinlerinde temel semantik fonksiyonu ıdrâb olan yani kendinden önceki hükmü iptal ederek yahut olduğu gibi bırakarak daha mühim bir hükme intikal bildiren belki ~ belkim bağlacı, semantik ve sentaktik bir incelemeye tabi tutulmaktadır. Türkçe-Farsça münasebetlerinin çok uzun yüzyıllara dayanmasının bir neticesi olarak Farsçanın, gerek yapısal açıdan Türkçeye tesirine gerek Arapça unsurların bile Türkçeye alıntılanmasında aracı bir dil vazifesinde oluşuna numûne-i imtisâl teşkil eden bu bağlacın Arapça-Farsça-Türkçe üçgenindeki seyri hayli ilginçtir. Nitekim, bu alıntılama hadisesinin çıkış noktası olan Arapça bel edatı ile Osmanlı Türkçesinden alıntılanan belki, berki, belkit vb. zarfların Arapçanın bazı diyalektlerinde bir arada bulunması, bir gramer biriminin asırlar süren yolculuğunda geldiği noktayı göstermektedir. Çalışmamızda öncelikle, menşe dil Arapçadaki bel ile aracı dil Farsçadaki bel/belkė unsurlarının semantik ve sentaktik görevlerine değinilecek, akabinde Farsçadan Türkçeye alıntılanıp belki ve belkim şekillerinde görülen bağlacın, Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçesinin muhtelif yüzyıllarda telif/tercüme edilmiş mensur metinlerindeki kullanımı üzerinde durulacaktır. Bu çalışmayla ama, fakat, lakin vb. zıtlık bağlaçlarından farklı olarak ‘bilakis, aksine; hatta, üstelik, oysa ki vb.’ semantik fikirleri barındıran belki ~ belkim bağlacının, Türkiye Türkçesindeki ihtimal ve şüphe bildiren belki zarfıyla karıştırılarak Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçesi metin neşirlerinde nasıl anakronik yorumlamalara maruz kaldığı da gösterilecektir.
Türkçe-Farsça ilişkisi Türkçe-Arapça ilişkisi belki ~ belkim bağlacı alıntılama anlam bilimi
Bu çalışma 2023-2024 döneminde, TÜBİTAK 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı tarafından desteklenmiştir.
“2219-Doktora Sonrası Yurt Dışı Araştırma Bursu” kapsamında bu çalışmanın yapılmasını mümkün kılan TÜBİTAK’a teşekkür ederim.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Turkish Language and Literature (Other) |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | August 28, 2024 |
Submission Date | March 8, 2024 |
Acceptance Date | July 13, 2024 |
Published in Issue | Year 2024 Volume: 64 Issue: 2 |