Teknoloji Dili Olarak Türkçe

Year 2024, Volume: 34 Issue: 2, 755 - 785, 13.01.2025

Osman Özdemir

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1494388

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkçenin teknoloji dili olma durumunu geçmişten günümüze bir perspektifte ve teknoloji dili olma temel kavramları çerçevesinde incelemektir. Bu doğrultuda ilgili konu başlığı; teknoloji ile dil arasındaki ilişki, teknoloji, dil, düşünce ve bilim kavramları çerçevesinde tartışılmaktadır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmada veri toplama aracı olarak doküman analizi tercih edilmiştir. Alan yazınındaki ilgili çalışmalar ele alınarak tümevarımsal bir veri analizi ile Türkçenin bilim dili olması konusunun çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde dil ve teknoloji ile ilgili temel kavramlar, tarihsel bir perspektiften ele alınmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın ilk bölümünde dilin teknolojik araç olması durumu, dilin sahip olduğu kavram hazinesi ile düşünceyi ve dolayısıyla teknolojiyi etkilemesi, teknolojinin bir söylem biçimi olarak düşünceyi dolayısıyla dili şekillendirmesi, insan dili teknolojisi ve teknolojinin yeni kavramlar yaratılmasını sağlayarak dile olan katkısı ele alınmıştır. Çalışmanın bulgu ve yorumlar kısmında ise bir dilin teknoloji dili olması hususu üzerinden Türkçenin mevcut durumu değerlendirilmektedir. Buna göre ilk olarak Türkçe ve teknolojinin karşılıklı ilişkisi incelenmektedir. Bu kısımda Türkçenin teknolojiye katkıları ile teknolojinin Türkçeye olan etkisi iki yönlü ele alınmaktadır. Ardından Türkçenin geçmişten günümüze bilim ve teknolojiye yaptığı etkiye tarihsel perspektiften değinilmekte, son olarak Türkçenin gelecekte teknoloji dili olma imkânları tartışılmaktadır. Bu doğrultuda Türkçenin yapısı itibarıyla teknoloji dili olma potansiyeline ve bunun bilim dili olarak işlenmesi ile olan ilişkisine değinilmiştir.

Keywords

Teknoloji Dili, Teknoloji Dili Olarak Türkçe, Dil ve Teknoloji İlişkisi, İnsan Dili Teknolojisi

Turkish as a Technology Language

Abstract

The aim of this study is to examine the status of Turkish as a language of technology from the perspective of the past to the present and within the framework of the basic concepts of being a language of technology. Accordingly, the topic is discussed within the framework of technology, language, thought, science, and the relationship between technology and language. In this study, in which a basic qualitative research method was used, document analysis was preferred as a data collection tool. By considering relevant studies in the literature, an inductive data analysis was used to draw a framework for the issue of Turkish as a language of science. In the first part of the study, the basic concepts of language and technology were discussed from a historical perspective. Then, the status of language as a technology, the effect of language on thought and technology with its vocabulary set, technology shaping language and thought as a discourse, human language technology, and the contribution of technology to language by creating new concepts were discussed. In the findings section, the current situation of Turkish was analyzed through the issue of a language being a language of technology. Accordingly, the mutual relationship between Turkish and technology was discussed. In this section, the contributions of Turkish to technology and the effects of technology on Turkish were analyzed in two ways. Then, the impacts of Turkish on science and technology from past to present were mentioned from a historical perspective. Finally, the possibilities of Turkey as a future language of technology in the future were emphasized. In this direction, the potential of Turkish to be a language of technology in terms of its structure and its relationship with its processing as a language of science were mentioned.

Keywords

Technology Language, Tukish as a Technology Language, Language and Tehnology Relations, Human Language Technology

References

• Abdoullaye, Issa Baban Chawai. Türkçe Metinlerde Sözlük Tabanlı Yaklaşımla Duygu Analizi ve Görselleştirme. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2019. google scholar
• Alyılmaz, Cengiz. “Teknoloji ve Dil” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 8 (1997): 33-36. google scholar
• Aksan, Doğan. Türkçenin Gücü. 12. Basım. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2009. google scholar
• Aktaş, Elif ve Leyla Şentürk. “Sosyal Medyada Türkçenin Kullanımı Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Türkçe Eğitiminde Kuramsal ve Uygulamalı Çalışmalar içinde, 415-430. Ankara: Pegem Akademi, 2014. google scholar
• Arthur, William Brian. The Nature of Technology: What It Is and How It Evolves. Newyork: Simon and Schuster, 2009. google scholar
• Aydın, Kenan Enes ve Sefer Baday. “Machine Learning for Web Content Classification” Innovations in Intelligent Systems and Applications Conference (ASYU) içinde, İstanbul: IEEE 2020, 1-7. google scholar
• Beydoğan, Hacı Ömer. “Bilimsel Düşünme Sürecinde Türkçenin Durumu” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 8 (1997): 37-43. google scholar
• Baş, Türker ve Ulun Akturan. Nitel araştırma yöntemleri, Nvivo ile nitel veri analizi, örnekleme, analiz, yorum. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2013. google scholar
• Chun, Dorothy, Richard Kern and Bryan Smith. “Technology in Language Use, Language Teaching, and Language Learning”, The Modern Language Journal 100/1 (2016): 64-80. google scholar
• Cook, Susan E. “New Technologies and Language Change: Toward an Anthropology of Linguistic Frontiers”, Annual Review of Anthropology 33 (2004): 103-115. google scholar
• Crystal, David. Language and The Internet. Cambridge: Cambridge University, 2006. google scholar
• Çetinkaya, Gökhan, Rahime Şentürk ve Ayhan Dikici. “Özetleme Stratejilerinin Kullanımı ile Özetleme Başarımı Arasındaki Ilişki”, Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi 6/2 (2020): 583-600. google scholar
• Derewianka, Beverly ve Pauline Jones. Teaching Language in Context. New York: Oxford University Press, 2016. google scholar
• Ertuğrul, İrfan ve Nuray Keskin. “İnternetin Türkçenin Kullanımında ve Toplum-Birey Yapısının Değişimindeki Rolü”, İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi 3/2 (2012): 79-88. google scholar
• Fisher, Eran. “Contemporary Technology Discourse and the Legitimation of Capitalism”. European Journal of Social Theory 13/2 (2010): 229-252. google scholar
• Falck, Marlene Johansson. Technology, Language and Thought: Extensions of Meaning in The English Lexicon. Doktora tezi, Luleâ Teknik Üniversitesi, 2005. google scholar
• Gemalmaz, Efrasiyap. “Türkçenin Dünü, Bugünü ve Yarını”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 1 (1994): 79-88. google scholar
• Gezgin, Deniz ve Emel Silahsızoğlu. “Bilişim Teknolojileri Kullanımının Türkçeye Etkileri”, Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry 7/1 (2016): 28-46. google scholar
• Grier, David Alan. “The Lingua Franca of Technology” Computer 50/08 (2017): 104. google scholar
• Gülsevin, Gürer (2006). “Dil Kirliliği Sorunu” Türkçenin Çağdaş Sorunları içinde, Editör. Gürer Gülsevin ve Erdoğan Boz, (Ankara: Gazi Kitabevi, 2006), 135-164. google scholar
• Güncel Türkçe Sözlük. “Teknoloji”. Erişim 20 Kasım 2023. https://sozluk.gov.tr/ google scholar
• Gündoğan, Ali Osman. “Bilim Dili Olarak Türkçe” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 8 (1997): 7-12 google scholar
• Gündoğdu, Özlem Evrim ve Nevcihan Duru. “Türkçe Metin Özetlemede Kullanılan Yöntemler.” 18. Akademik Bilişim Konferansı’nda sunulan bildiri, Aydın, 30 Ocak -5 Şubat 2016. google scholar
• Güneş, Firdevs. “Türkçenin Öğretim Üstünlükleri ve Zenginlikleri” Milli Eğitim Dergisi 45/210 (2016): 93-113. google scholar
• Harari, Yuval Noah. Sapiens: Hayvanlardan Tanrılara. 20. Baskı, İstanbul: Kolektif Kitap, 2016. google scholar
• Hubey, H. M. ve Osman Nedim Tuna. “Sumerian Evidence: Turkic-Sumerian Cognates from Dr. Osman Nedim Tuna”, (2003), Erişim 2 Mayıs 2024. https://www.scribd.com/document/15113045/Sumerian-Tuna google scholar
• Kabadayı, Osman. “Ağ Ortamındaki Türkçeye Genel Bir Bakış” Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi 91/652 (2006): 298-314. google scholar
• Karaman, Burcu İlkay. “Dilin Kökeni”, Akademik-Der 1 (2017): 21-34. google scholar
• Kahraman, Mehmet. “Türk Dilinin Cumhuriyet Devri Terimsel Gelişim Sürecine Tarihi Bakış (II)” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/2 (2017): 1289-1312. google scholar
• Kaplan, Mehmet. Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2002. google scholar
• Kerimoğlu, Caner. Genel Dilbilime Giriş: Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim Göstergebilim ve Türkoloji. 4. Baskı, Ankara: Pegem Yayınları, 2014. google scholar
• Kızılkaya, Emre. “Türkçeye Övgü: Sanki Gazetecilik İçin Tasarlanmış Bir Dil” 26 Eylül 2020. Erişim 3 Mayıs 2024. https://journo.com.tr/turkce-ovgu-haber-dil google scholar
• Kocacık, Faruk. “Bilgi Toplumu ve Türkiye” CÜ Sosyal Bilimler Dergisi 27/1 (2003): 1-10. google scholar
• Lakoff, George ve Mark Johnson. Metaphors We Live By. London: The University of Chicago Press, 2003. google scholar
• Maxwell, Joseph A. “Understanding and Using Validity in Qualitative Research”, Harvard Educational Review 62/3 (1992): 279-301. google scholar
• Merriam, Sharan B. Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. Çeviri Editörü Selahattin Turan. Ankara: Nobel Yayınevi, 2013. google scholar
• Merriam-Webster Dicitionary. Erişim 15 Ağustos 2024, https://www.merriam-webster.com/ google scholar
• Mengü, Güven. “Dil-Kültür İlişkisine Antropolojik Bir Bakış” Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde, 15-28. Ankara: Hacettepe Üniversitesi AİİT Enstitüsü Yayınları, 2003. google scholar
• Mufwene, Salikoko S. “Language as Technology Some Questions That Evolutionary”, In Search of Universal Grammar: From Old Norse to Zoque içinde, 327-358. John Benjamins Publishing, 2013. google scholar
• Neustupny, Jifı Vaclav. “Sociolinguistic Aspects of Social Modernization”, Sociolinguistics: An International Handbook of The Science of Language and Society-3 içinde, 2209-2224. Berlin: Walter de Gruyter GmbH & Co., 2006. google scholar
• Ong, Walter Jackson. Orality and Literacy. New York: Routledge, 2002. google scholar
• Özçelik, Saadettin. “Türkçenin Bilim Dili Olma Sorunu” Türkçenin Çağdaş Sorunları içinde, Editör Gürer Gülsevin ve Erdoğan Boz, (Ankara: Gazi Kitabevi, 2006), 237-247. google scholar
• Özdemir, Osman. “Dijital Okuryazarlık”, Etkinliklerle Türkçe Öğretimi içinde, 587-604. Ankara: Nobel Yayınları, 2019. google scholar
• Özdoğan, Ogan. Endüstri 4.0: Dördüncü Sanayi Devrimi ve Endüstriyel Dönüşümün Anahtarları. İstanbul: Pusula Yayıncılık, 2017. google scholar
• Özsoylu, Ahmet Fazıl. “Endüstri 4.0” Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21/1 (2017): 41-64. google scholar
• Pilav, Salim. “Terim Sorunu ve Eğitim Öğretimde Terimlerin Yeri ve Önemi” Kastamonu Eğitim Dergisi 16/1 (2008): 267-276. google scholar
• Proszeky, Gabor. “The (Hopefully Near) Future of Language Technologies”, Procedia Computer Science 7 (2011): 14-15. google scholar
• Sarıtosun, Nadiye. “Türkiye Türkçesinde Bilim Dili ve Terim Sorunu” VIII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri içinde, 141-154. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, 1994. google scholar
• Savaş, Serkan, Nurettin Topaloğlu, ve Mithat Yılmaz. “Veri Madenciliği ve Türkiye’deki Uygulama Örnekleri” İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 11/21 (2012): 1-23. google scholar
• Sayılı, Aydın. Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1996. google scholar
• SCIMAGO. “Country Rankings.” Erişim 5 Mayıs 2024. https://www.scimagojr.com/countryrank.php google scholar
• SCIMAGO. “Journal & Country Rank,” Erişim 5 Mayıs 2024. https://www.scimagojr.com/journalrank. php?country=TR&order=sjr&ord=desc google scholar
• Selvi, Özgür. “Bilgi Toplumu, Bilgi Yönetimi ve Halkla Ilişkiler”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 1/3 (2012): 191-214. google scholar
• Somer, Güler ve Ahmet Yaşar. Kimya Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. google scholar
• Stahl, Norman A. ve James R. King. “Expanding Approaches for Research: Understanding and Using Trustworthiness in Qualitative Research”, Journal of Developmental Education 44/1 (2020): 26-28 google scholar
• Şeker, Şadi Evren. “Sosyal Ağlarda Veri Madenciliği (Data Mining on Social Networks)” Ybs Ansiklopedi 2/2 (2015): 30-39. google scholar
• Tantuğ, Ahmet Cüneyt. “Metin Sınıflandırma”, Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Dergisi 5/2 (2016): 1-12. google scholar
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük. 11. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu, 2010. google scholar
• Türk Dil Kurumu. “Güncel Türkçe Sözlük.” Erişim 20 Kasım 2023. https://sozluk.gov.tr/. google scholar
• Temur, Turan ve Nurdan Vuruş. “İnternet Genel Ağ Ortamında Türkçenin Kullanımına İlişkin Bir Çözümleme”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12/22 (2009): 232-244. google scholar
• Terzi, Âdem. “Mucit İnsanlar Fotoğrafhanesi Yahut Emrullah Âli’nin “Selfie” Makinesi”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi CX/775 (2016): 6-13. google scholar
• Tuna, Osman Nedim. Sümer ve Türk Dillerinin Târihî İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997. google scholar
• Türk, Vahit. “Dil Politikası Sorunu”, Türkçenin Çağdaş Sorunlarî içinde, Editör Gürer Gülsevin ve Erdoğan Boz, (Ankara: Gazi Kitabevi, 2006), 306-342. google scholar
• ULAKBİM. “Ulusal Hakemli Dergi Listesi.” Erişim 05 Mayıs 2024. https://search.trdizin.gov.tr/tr/dergi/ ara?q=&searchName=&order=title-ASC&page=1&limit=20 google scholar
• Ural, Şafak. “Dil ve Düşünce İlişkisinin Mantıkla Olan Bağıntısına Kısa Bir Bakış”, Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma Dergisi (2003): 29-37. google scholar
• Uszkoreit, Hans. Language Technology: A First Overview. Saarbrücken: German Research Center for Artificial Intelligence, 2000. google scholar
• Ünal, Yenal. “Bilgi Toplumunun Tarihçesi”, Tarih Okulu 5 (2009):123-144. google scholar
• W3-tech. “Usage Statics of Content Languages for Websites.” Erişim 3 Mayıs 2024. https://w3techs.com/ technologies/overview/content_language google scholar
• Yıldırım, Ali ve Hasan Şimşek. Nitel Araştîrma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Kitabevi, 2011. google scholar
• Yıldız, Aytaç. “Endüstri 4.0 ve Akıllı Fabrikalar”, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 22/2 (2018): 546-556. google scholar
• Youtube. “Google Duplex: A.I. Assistant Calls Local Businesses to Make Appointments.” Erişim 3 Mayıs 2024. https://www.youtube.com/watch?v=D5VN56jQMWM google scholar
• Youtube, “Kanal Arama.” Erişim 22 Ağustos 2024. https://www.youtube.com/results?search_query=crazy+biraders; https://www.youtube.com/results?search_query=ahmet%E2%80%99s+garage google scholar