The Effect of the Tax Policy Applied in the Period of Atatürk on the Economic Sectors

Year 2020, Issue: 38, 189 - 218, 29.12.2020

Kader Akdağ Sarı

Abstract

The insufficient economic opportunities in the first years of the Republic and the crisis environment created by the 1929 World Depression affected the tax policy of the young state. Compensation for the effects of the current conditions was only possible by levying many new taxes or expanding the scope of existing taxes. The subject of this study is to examine the effects of the basic taxes on the economic sectors in the period from the beginning of the Turkish Republic to the mid-1930s. The development target, which was emphasized with the concept of “economic struggle”, was shaped by the influence of two contrary factors. While taxes were required to finance development, the negative impact of taxes was an obstacle toachieving this goal. It is hoped that this study, which is mostly based on periodicals and parliamentary minutes of the period, will contribute to the literature.

Keywords

Tax Policy, Early Years of the Republic, Economic Struggle, Trade Sector, Cost of Living

Atatürk Dönemi’nde Uygulanan Vergi Politikasının İktisadi Kesimler Üzerindeki Etkisi

Abstract

Cumhuriyet’in ilk yıllarında iktisadi olanakların yetersizliği ve 1929 Dünya Buhranı’nın yarattığı kriz ortamı; genç devletin vergi siyasetini etkilemiş, mevcut koşulların yarattığı etkilerin telafisi ancak birçok yeni verginin alınması ya da var olan vergilerin kapsamının genişletilmesiyle mümkün olmuştur. Cumhuriyet’in başlangıcından 1930’ların ortalarına kadar olan dönemde uygulanan temel vergilerin, iktisadi kesimler üzerindeki etkilerinin incelenmesi bu çalışmanın konusunu oluşturmuştur. “İktisadi Cidal” kavramıyla vurgulanan kalkınma hedefi birbirine muarız iki gelişmenin etkisiyle şekillenmiştir. Kalkınmanın finansmanı için vergiler ihdas edilirken vergilerin yarattığı olumsuz etki ise bu amacın gerçekleşmesinin önünde bir engel idi. Çoğunlukla dönemin süreli yayınlarına ve meclis tutanaklarına dayanan bu çalışmanın, literatüre katkı sağlayacağı umulmaktadır.

Keywords

Vergi Politikası, Cumhuriyet'in ilk yılları,, Hayat Pahalılığı,, İktisadi Cidal, Ticari Hayat

References

• “935 Yılında Ticari Hareketler”, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, Şubat 1936, C.52, S.2.
• “1936 Ticari Hareketler”, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, Kanunisani 1937, C.53, S.1.
• Ahmad, Feroz: İttihatçılıktan Kemalizme, çev. Fatmagül Berktay, İstanbul, Kaynak Yayınları, 1999.
• Akalın, Güneri: Cumhuriyet Dönemi Ekonomi-Politik Tarihin Liberal Yorumu, Ankara, Orion Kitabevi, 2010.
• Atay, Falih Rıfkı: Çankaya, İstanbul, Pozitif Yayınları, 2010.
• Avcıoğlu, Doğan: Türkiye’nin Düzeni (Dün, Bugün, Yarın), 2. baskı, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1969.
• Avni, H.: İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası 1926, 1927, 1928 Seneleri Faaliyet ve Muamelâtına Ait Umumi Rapor, İstanbul, Sinan Matbaası, 1935.
• Aydemir, Şevket Süreyya: Cihan İktisadiyatında Türkiye, Ankara, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, 1931.
• Aydemir, Şevket Süreyya: Suyu Arayan Adam, 15. baskı, İstanbul, Remzi Kitabevi, 2004.
• Başar, Ahmet Hamdi: “Gazi bana çok kızmış…”: Ahmet Hamdi Başar’ın Hatıraları Meşrutiyet, Cumhuriyet ve Tek Parti Dönemi C.I., yay. haz. Murat. Koraltürk, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
• Boratav, Korkut: Türkiye’de Devletçilik, 2. baskı, Ankara, İmge Kitabevi, 2006. Bostancı, M. Naci: Cumhuriyetin Başlangıç Yıllarında Ekonomi ve Siyaset, İstanbul, Ötüken, 1996.
• Buğra, Ayşe: Devlet ve İşadamları, çev. Fikret Adaman, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010.
• Duru, Cihan: “Atatürk Döneminde Olağanüstü Vergiler”, Maliye Dergisi Maliye Tetkik Kurulu Atatürk Özel Sayısı, 1981, s. 259-288.
• Feridun Osman: “On Senelik icraat bilançosu”, Cumhuriyet, 4 Mart 1935, s. 11. Kaymakçı, Özgün Burak: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tarihi- Düşünsel Bir Deneme: Türkiye Ekonomisi, İstanbul, Ötüken, 2015.
• Kazgan, Gülten: “Türk Ekonomisinde 1927-35 Depresyonu, Kapital Birikimi ve Örgütleşmeler”, Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları 1923-1938. İstanbul, İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Derneği Yayını, 1977, s. 231-274.
• Kazgan, Gülten: Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, 4. baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Keyder, Çağlar: Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, 16. baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010.
• Kirmanoğlu, Hülya: “Türkiye’de Vergi Reformları, Siyasal İktidarlar ve İktisat Politikaları”, İstanbul Üniversitesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları Dergisi, C.0, S.36, 1994, s. 55-82.
• Kuruç, Bilsay: Belgelerle Türkiye İktisat Politikası 1929-1932 C.I, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1988.
• Ökçün, Ahmet Gündüz: Türkiye İktisat Kongresi 1923, İzmir Haberler, Belgeler, Yorumlar, 2. baskı, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1971.
• Özer, Mehmet Halis: “Serbest Cumhuriyet Fırkası’nda İktisadi Düşünce”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, C.13, S.51, s. 77-92.
• Pamuk, Şevket: “20. Yüzyıl Türkiye’sinde İktisadi Değişim: Bardağın Yarısından Fazlası Dolu Mu?”, Türkiye Tarihi 1839-2010: Modern Dünyada Türkiye, ed. Reşat Kasaba, çev. Zuhal Bilgin, C.IV, İstanbul, Kitap Yayınevi, 2004, s. 275-311.
• Reşat Hereke Fabrikası Müdürü: “Sanayiimizin inkışafında ehemmiyetle nazarı dikkata alınması icabeden noktalar”, 1933 Oda Kongresi Rapor ve Kararları, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası 1933 Kongresi Neşriyatı, İstanbul Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim Şirketi, 1933, s. 1-11.
• Sakarya, Kemal: “Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Maliyesi (1919-1938)”, Maliye Dergisi Maliye Tetkik Kurulu Atatürk Özel Sayısı, 1981, s. 7-24.
• Şirin, Funda Selçuk: “1930 Türkiyesinde Bir Muhalefet Örneği: Hür Adam Gazetesi”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2020, S.23, s. 99-140.
• Tezel, Yahya Sezai: Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), İstanbul, Türkiye İşbankası Kültür Yayınları, 2015.
• “Ticari Faaliyet Mizanı”, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası, Şubat 1934, C.50, S.2.
• Toynbee, Arnold J.: Türkiye Bir Devletin Yeniden Doğuşu III, çev. Kasım Yargıcı, İstanbul, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş., 2000.
• Tunçay, Mete: T.C’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), 3. baskı, İstanbul, Cem Yayınevi, 1992.
• Turan, Kemal: “Atatürk Dönemi Maliye Politikasında Tarım Kesiminin Yeri”, Maliye Dergisi Maliye Tetkik Kurulu Atatürk Özel Sayısı, 1981, s. 289-319.
• Türkiye Ekonomisinin 50 Yılı Semineri. İstanbul, Bursa İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayını Sermet Matbaası, 1973.
• Türkiye’de Ticaretin Öncü Kuruluşu İstanbul Ticaret Odası 1923- 1960, ed. Ufuk Gülsoy ve Bayram Nazır, İstanbul, İstanbul Ticaret Odası, 2012.
• Yılmazer, Cemil Adar-Yüksel, Cihan, “Türkiye’de Tek Parti Dönemi Vergi Politikaları”, Milli Kültür Araştırmaları Dergisi (MİKAD), C.III, S.1, 2019, s. 82-93.
• Yunus Nadi: “Açık konuşalım Koca İstanbul’da bir liman yoktur”, Cumhuriyet, 21 Haziran 1929, s. 2. Yunus Nadi: “Vergi Düzeltmesine Nereden Başlamalı?”, Cumhuriyet, 16 Şubat 1935, s. 1.