Turkish-French Mixed Arbitral Tribunal Created After the Lausanne Peace Treaty and Example Cases

Year 2025, Issue: 47, 157 - 176, 26.06.2025

Fatma Emek

https://doi.org/10.26650/YTA2025-1523482

Abstract

Mixed arbitral tribunals were established according to articles 92 and 98 of the Lausanne Peace Treaty, which are included in the economic decisions. Unresolved bilateral disputes on contracts, immovable property and debts that could not be enforced due to war between the parties were referred to the mixed arbitral tribunals established after the treaty. TurkishFrench Mixed Arbitration Court was the first court to be opened and the last to be closed, and it handled a large number of cases. Among them are the Çukurova land, the Pera Palace, the Augustin Norman Construction Marine Company, the Périer and Bauer Marchal Banks and the lawsuits brought against France by the heirs of Abdulhamid II. In the research, the events that are the subject of litigation in court, the decisions made, the way the court works and its representatives are included. Therefore, documents in the State Archive of the Presidency, news in the press of the period, and second-hand sources on the Lausanne Peace Treaty and the mixed arbitration tribunals were used in this study.

Keywords

Lausanne Peace Treaty , Mixed Arbitral Tribunals , Ottoman Empire , Türkiye , France

Lozan Barış Antlaşması Sonrasında Kurulan Türk-Fransız Karma Hakem Mahkemesi ve Örnek Davalar

Abstract

Lozan Barış Antlaşması’nın iktisadi kararlarında yer alan 92 ve 98. maddelerine göre karma hakem mahkemeleri kurulmuştur. Taraf ülkeler arasında savaş sebebiyle uygulanamayan sözleşmeler, taşınmaz mallar ve borçlar konusundaki çözülemeyen ikili anlaşmazlıklar antlaşma sonrasında oluşturulan karma hakem mahkemelerine gönderilmiştir. Türk-Fransız Karma Hakem Mahkemesi, ilk açılan ve son kapanan mahkeme olmuş, çok sayıda davaya bakmıştır. Bunlar arasında Çukurova arazisi, Pera Palas, Augustin Norman İnşaat-ı Bahriye Şirketi, Périer ve Bauer Marchal Bankaları ile II. Abdülhamid mirasçılarının Fransa aleyhine açtığı davalar mevcuttur. Araştırmada, mahkemede dava konusu olan olaylara, verilen kararlara, mahkemenin çalışma şekline ve temsilcilerine yer verilmiştir. Dolayısıyla çalışmada, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivi’nde yer alan belgeler, dönemin basınında bulunan haberler, Lozan Barış Antlaşması ve karma hakem mahkemeleri hakkında yazılan ikinci el kaynaklar kullanılmıştır.

Keywords

Lozan Barış Antlaşması , Karma Hakem Mahkemeleri , Osmanlı Devleti , Türkiye , Fransa

Ethical Statement

hayır

Supporting Institution

hayır

Thanks

hayır

References

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
• BabıâLi Evrak Odası (BEO) google scholar
• DâhiLiye Nezâreti İdare Evrakı, (DH.İD..) google scholar
• Hariciye Nezâreti İstanbul Murahhaslığı (HR. İM..) google scholar
• Hariciye Nezâreti İstişare Odası (HR. HMŞ.İŞO.) google scholar
• İrade Dosya Usulü (İ.. DUİT) google scholar
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV.) google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Bakanlıklararası Tayin Daire Başkanlığı google scholar
• Kararlar Daire Başkanlığı (1920-1928) google scholar
• Kararlar Daire Başkanlığı (1928-) google scholar
• Muamelat Genel Müdürlüğü google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi google scholar
• Fransa (525) google scholar
• Akşam google scholar
• Correspondance D’orient google scholar
• Cumhuriyet google scholar
• Haber-Akşam Postası google scholar
• Hizmet google scholar
• Hukuki Bilgiler Mecmuası google scholar
• İstanbul google scholar
• Journal des Debats google scholar
• Journal Offıciel de La Republıque Francaise google scholar
• Kurun google scholar
• L’express du Midi google scholar
• La Lıberte google scholar
• La Petite Gironde google scholar
• Le Figaro google scholar
• Le Journal google scholar
• Le JournaL du Midi google scholar
• Le Matin google scholar
• Le Memorial google scholar
• Le Petit Havre google scholar
• Le Petit Havre google scholar
• Le Petit Parisien google scholar
• Le TeLegramme google scholar
• Le TeLegramme des Vosges google scholar
• Le Temps google scholar
• Les Dernieres Nouvelles de Strasbourg google scholar
• Milliyet google scholar
• Navigazette google scholar
• Revue Commercial edu Levant google scholar
• Son Posta google scholar
• Stamboul google scholar
• Tan google scholar
• The Swiss and Nice Times google scholar
• Vakit google scholar
• Yarın google scholar
• Yeni Adan google scholar
• Resmi Yayınlar google scholar
• Resmî Gazete “Suriyede Türklere Ait Emlak iLe Türkiyede Suriyelilere Ait Emlak Hakkında Fransa Hükümetile Ankarada Aktedilen İtilafname Hakkında Kanun”dur. S: 2308, 19 Kanunusani 1933, s. 2159-2162. google scholar
• Düstur Tertip: 3, Cilt: 5, İstanbul: Necmi İstikbal Matbaası 1931, s. 92-95. google scholar
• Journal Offıciel de La Republıque Francaise “Ministree des Affaires Etrangeres”, No: 281, Yıl: 57, 1 Aralık 1925, s. 11491-11493. google scholar
• Resmî Ceride “24 Temmuz 1923 TârîhLi Lozan Ahdnâmesinin 92 iLe 96 ncı MaddeLerine Tevfîkan TeşkîLi KıLınan Türk-Fransız MuhteLit Hüküm Mahkemesine Âid Usûl-i Muhâkeme Nizamnâmesi”, No: 229, Sene: 3, 26 Kasım 1925, s. 688-689. google scholar
• Resmî Ceride ” 24 Temmuz 1923 Târîhli Ahdnâmesinin 92 ile 96 ncı Maddelerine Tevfîkan Teşkîli Kılınan Türk-Fransız Muhtelit Hüküm Mahkemesine Âid Usûl-i Muhâkeme Nizamnâmesi (229 uncu Nüshadan Mâ Ba’d)”, No: 233, Sene: 3, 1 Aralık 1925, s. 703-705. google scholar
• Bulletin Officiel du Comite France-Orient “Turquie d’Europe et d’Asie”, No: 29, Ekim-Kasım 1922, s. 12. google scholar
• Cavid Bey: Meşrutiyet Ruznâmesi Haz. Hasan Babacan, Servet Avşar, c. 2, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2015. google scholar
• H. Hollaender, “S.E. le General Djemal Pacha au Havre”, Le Petit Havre (15 Temmuz 1914), 1-2. google scholar
• Cookridge, E. H.: Orient Express, The Life and Times of the World’s most Famous Train Random House, New York, 1978. google scholar
• Correspondance D’orient “La Succession D'Abdul-Hamid “, No: 389, Yıl: 22, Mayıs 1930, s. 231. google scholar
• Correspondance d’Orient “Faits et Documents”, No: 107, Yıl: 6, 1 Mart 1913, s. 208-240. google scholar
• Correspondance d’Orient “Notes Econominues et Financiere”, No: 88, Yıl: 5, 15 Mayıs 1912, s. 476-480. google scholar
• Çilli, Özgü: Tanzimat Sonrası Osmanlı Otel Mimarisi ve Pera Palas Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Ankara, 2009. google scholar
• Emek, Fatma: İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hayvancılık (1908-1938) Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2023. google scholar
• Emin Ali: “Lozan Ahidnamesine Göre: Muhtelit Hakem Mahkemeleri”, Hukuki Bilgiler Mecmuası C. 1, S. 4, Kanunuevvel/Aralık 1926, s. 189-198. google scholar
• Erpelding, Michel: “Appendix:Alphabetical List of the Mixed Arbitral Tribunals and their Members”, The Mixed Arbitral Tribunals 1919-1939 Editör Burkhard Hess, Helene Ruiz Fabri, Nomos Verlagsgesellschaft mbH & Co. KG, Baden, 2023, s. 547-581. google scholar
• Esirgen, Seda Örsten: “Lozan’ın Ardından Başlayan Bir Hukuki Mücadele: Karma Hakem Mahkemeleri” Avrasya İncelemeleri Dergisi VIII/ II, 2019, s. 309-338. google scholar
• Godefroy, M. Georges: “Recherche du Bois Pour La Construction NavaLe Sous Le Second Empire” RecueiL de L’association des Amis du Vieux Havre No: 29, Imprimerie Micaux S.A., Le Havre, 1972, s. 29-37. google scholar
• Hatıralar Cemal Paşa Haz. Alpay Kabacalı, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2001. google scholar
• Les Dernieres Nouvelles de Strasbourg “Les Heritiers d'Abdul-Hamid İntenten un Proces au Gouvernement Syrien”, 27 Ekim 1926, s. 2. google scholar
• Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler C. 8, Çev. Seha L. Meray, Yapı Kredi Yayınları, İstanbuL, 2001. google scholar
• Lozan Sulh Muahedenamesi: MukaveLât ve Senedât- Saire Ahmed İhsan ve Şürekâsı, İstanbul, 1339 (1923). google scholar
• MoreL, Julian: PuLLman, The PuLLman Car Company its Services, Cars and Traditions David&Charles, Londra, 1983. google scholar
• Navigazette “L’inauguration du Monument ELeve â La memoire d’Augustin Normand”, No: 1165, 24 Ağustos 1911, s. 6. google scholar
• Navigazette “Turquie”, No: 1307, 14 Mayıs 1914, s. 6. google scholar
• Navigazette “Turquie”, No: 1308, 21 Mayıs 1914, s. 5. google scholar
• Revue Commercial edu Levant “Reglement de Procedure du TribunaL Arbitral Mixte Franco-Turc”, No: 387, YıL: XXXVI, 1 Şubat 1926, s. 41-42. google scholar
• https://www.persee.fr/doc/etnor 0014-2158 1980 num 29 3 2467 Erişim Tarihi: 16 Temmuz 2024. google scholar