Kur’an’da Olumsuz Duyguların Kontrolü

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 150 - 176, 15.04.2021

Büşra Kara

https://doi.org/10.46595/jad.874067

Abstract

İlk başlarda üzerinde fazla durulmayan duygu kavramı zamanla bir ivme kazanarak araştırılmaya ve hakkında konuşulmaya başlanan bir ifade haline gelmiştir. Çünkü hayatın merkezinde bulunan insanın duygularından soyutlanması ve onlar yokmuş gibi yaşaması mümkün değildir. Kişi duygularını bastırmaya ya da denetim altında tutmaya çalışsa da duygular ilk fırsatını bulduğu zaman ortaya çıkabilir ve bu ortaya çıkış yön değiştirerek de olabilir. Bu sebeple kişilerin duygularından kaçması veya duyguları yokmuş gibi davranması yerine onları tanıyarak onlarla beraber yaşamayı ve onları kontrol altına almayı öğrenmesi gerekir. Kur’an’ın duyguların kontrolü bağlamında inanlardan istediği bazı şeyler vardır. Kur’an, bu isteklerinde bazen doğrudan duyguların kontrolünü hedef alırken bazen de davranışlarla kişilerin duygularını kontrol etmelerini istemiştir. Bu çalışma, Kur’an’ın olumsuz duyguları kontrolü bağlamındaki mesajlarını; kişinin yaratıcıyla arasında kurduğu bağlılık, kişinin ibadetlerine etkisi ve kişinin toplumda kendini doğru ifade edebilmesi bağlamında tarihsel dokümantasyon tekniği ile psikolojik ve sosyolojik olarak açıklamaktadır. Sonuç olarak, Kur’an’ın kişilerde doğuştan var olan güvenme isteğinin Allah’a yönelmesi sonucunda kurulan bağlılık ve bu bağlılığın getirileri olan kişilerin sergiledikleri ibadetler ve topluma karşı davranışları gibi pek çok konuda olumsuz duyguları kontrol edebildiği görülmüştür.

Keywords

Din Psikolojisi, Duygu Kontrolü, Duygu Yönetimi, Olumsuz Duygular, Kur'an

Control of Negative Emotions in the Qur’an

Abstract

The concept of emotion, which was not emphasized too much at first, gained momentum over time and became a concept that began to be explored and talked about. Because it is not possible for people who are in the center of life to be isolated from their emotions and live as if they do not exist. Even if the person suppresses their emotions or tries to keep them under control, after a while, emotions will emerge when they find the first opportunity, and there is a possibility to make this emergence by changing direction. For this reason, people should learn to live with and control them by getting to know them, rather than running away from their emotions or pretending they don’t exist. There are some things the Quran wants from believers in the context of controlling emotions. In these requests, the Quran sometimes aimed directly at the control of emotions, and sometimes wanted people to control their emotions with behavior. This study explains the Quran’s messages about the control of negative emotions psychologically and sociologically with the historical documentation technique in the context of the commitment that the person establishes with the creator, the effect on the person’s worship, and the person’s ability to express himself correctly in the society. As a result, it has been found that the Qur’an can control people’s negative feelings in many issues such as the devotion that is established as a result of the innate desire to trust in people, and the prayers and behaviors of people who have the benefits of this devotion.

Keywords

Psychology of Religion, Emotion Control, Emotion Management, Negative Emotions, Qur’an

References

• Abdullah, Che Haslina vd. “Emotional Management Skill at Work Place: A Study at Government Department in Seberang Perai Tengah”. International Journal of Social Science and Humanity 3/4 (2013), 365-368.
• Acar, Ergül. İşletme Yönetiminde Duygusal Zekânın Yeri ve Önemi Üzerine Bir Araştırma. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Akça Erdoğan, Bahar. Okul psikolojik Danışmanlarının (Rehber Öğretmenlerinin) Kullandıkları Mizah Tarzlarına Göre Duygu Yönetimi Becerilerinin ve Psikolojik İyi Oluşlarının İncelenmesi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Allen, R. E. (ed.). The Concise Oxford Dictionary of Current English. 383. America: Oxford Universty Press, 1990.
• Altıntaş, Hayrani. “Din Psikolojisi ve Tasavvuf”. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi 4 (1980), 171-197.
• Altıntaş, Hayrani. “İslam’da Mesuliyet Duygusu”. Diyanet Dergisi 19/2 (1983), 14-20.
• Armaner, Neda. Din Psikolojisine Giriş. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1980.
• Atay, Hüseyin. Kur’an’a Göre İman Esasları. Ankara: Ajans-Türk Matbaası, 1961.
• Atış, Naciye. “Spinoza Felsefesinde Beden ile Zorunlu Birlik İçerisindeki Ruhun Gücü”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 20 (2015), 143-160.
• Avcı, Nevin. Okul Müdürlerinin Duygu Yönetimi Yeterliklerinin Çeşitli Değişkenlerle İncelenmesi ve Kişilik Özellikleri ile İlişkisi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Aybatan, Kemal. Çalışanların Proaktif Kişilik Özellikleri ile Duygu Yönetimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Babanzade, Ahmed Naim. İslam Ahlakının Esasları. İstanbul: Bedir Yayınevi, 2004.
• Baltaş, Zuhal. İnsanın Dünyasını Aydınlatan ve İşine Yansıyan Işık Duygusal Zeka. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2006.
• Bekman, Müge. Duygu Yönetimi Açısından Uçuş Personeli ve Yolcu İletişimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Bergson, Henri. Ahlak ile Dinin İki Kaynağı. çev. Mehmet Karasan. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1962.
• Beyhan Mayda, Melek. Genel Psikolojik Sağlığın Yordayıcıları Olarak Duyguları Yönetme Becerileri ve Çocukluk Çağı Örselenme Yaşantıları. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Bolay, Hayri Süleyman. “Kişide Güven Duygusu ve İslam”. Kutlu Doğum Haftası Konferansları. 159-161. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1989.
• Bovet, Pierre. Din Duygusu ve Çocuk Psikolojisi. çev. Selahattin Odabaş. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1958.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1997.
• Cürcani, Seyyid Şerif. Kitâbu’t-Ta’rifât. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2003.
• Çakar, Ulaş - Arbak, Yasemin. “Modern Yaklaşımlar Işığında Değişen Duygu-Zeka İlişkisi ve Duygusal Zeka”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/3 (2004), 23-48.
• Çeşitçioğlu, Mustafa. Kaliteli İnsan. İstanbul: Alfa Yayınları, 2003.
• Çetinkaya, Bayram. Türkiye Türkçesinde Mutluluk ve Üzüntü Göstergeleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Çoruk, Adil. Yönetim Süreçleri Açısından Yöneticilerin Duygu Yönetimi Davranışları. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Demirci, Muhsin. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• Dodurgalı, Abdurrahman. Eğitim Sosyolojisi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1995.
• Durmuşoğlu Saltalı, Neslihan. Duygu Eğitiminin Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Duygusal Becerilerine Etkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• el-Isfehani, Ragıb. Müfredatu elfazi’l-Kur’an. 456. Dımaşk: Daru’l Kalem, 1997.
• Erten, Mevlüt. “Kur’an’da Murâkabe ve Münafıklar”. Turkısh Studıes International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 207-231.
• Fichter, Joseph H. Sosyoloji Nedir. çev. Nilgün Çelebi. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
• Frijda, Nico H. - Mesquita, Batja. “Beliefs Through Emotions”. Emotions and Beliefs: How Emotions Influence Thought. 45-77. Cambridge University Press, 2000.
• Gençoglu, Cem - Yılmaz, Müge. “Duygusal Farkındalık Eğitim Programının Duygu Kontrol Düzeyine Etkisi”. International Journal of Social Science 6/5 (2013), 961-980.
• Goleman, Daniel. Duygusal Zeka Neden IQ’dan Daha Önemlidir? çev. Banu Seçkin Yüksel. İstanbul: Varlık Yayınları, 2016.
• Gözütok, Şakir. “Çocukta Dini ve Ahlâki Duyguların Eğitimi”. Çocuk Sorunları ve İslâm Sempozyumu. 797-807. İstanbul: Nesil Matbaacılık, 2010.
• Günay, İlhami. “Kur’ân-ı Kerîm’de Gençlerin Duygu Gelişimi ve Eğitimi”. Turkısh Studıes International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10/2 (2015), 435-460.
• Güney, Salih. “Duygu, Çekicilik, Sevgi, Yakınlaşma, Aşk, Öfke ve Saldırganlık”. Sosyal Psikoloji. 104-141. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, 2021.
• Güngör, Erol. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2000.
• Güngör, Özcan. “1.5 ve 2. Nesil Türk Gençlerinin Ailede Dini Sosyalleşmeleri: New Jersey, USA Örneği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/2 (2012), 85-119.
• Güngör, Özcan. “Kur’an’da Sosyal Bütünleşme”. Diyanet İlim Dergi 43/2 (2007), 173-190.
• Han, Tekin. Kur’an ışığında Duyguların Eğitimi. Iğdır: Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Isfehani, Ragıb el-. Müfredatu elfazi’l-Kur’an. 456. Dımaşk: Daru’l Kalem, 1997.
• İşeri, Büşra. Üniversite Öğretim Elemanlarının Duygu Yönetimi Yeterlikleri. Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2015.
• Karaca, Faruk. “İnsanın Bazı Güdü ve Duygularının İslâmî Açıdan Değerlendirilmesi”. Ekev Akademi Dergisi 1/1 (1997), 159-172.
• Karakaş, Ayhan. “Duygusal Emek, Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki: Otel İşletmesi Çalışanları Üzerine Bir Araştırma”. İşletme Araştırmaları Dergisi 9/1 (2017), 80-112.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. V Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’a Göre Dinin Toplumsal Bütünleşmedeki Rolü”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 9/17 (2016), 21-116.
• Kayıklık, Hasan. Din Psikolojisi Bireysel Dindarlık Üzerine. Adana: Karahan Kitabevi, 2014.
• Kervancı, Ferda. Büro Çalışanlarının Duygu Yönetimi Yeterlilik Düzeylerinin Geliştirilmesinde Duygu Yönetimi Eğitimi Programının Etkisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Kirkpatrick, Lee A. “Din Psikolojisinde Bağlanma Teorisi”. çev. Mustafa Koç. Bilimname Dergisi 10/1 (2006), 133-172.
• Koçak, Ali. Duygular ve Din Duygusu. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Konrad, Stefan vd. Duygularla Güçlenmek. İstanbul: Hayat Yayıncılık, 2003.
• Kuşeyri, Abdulkerim. Kuşeyri Risalesi. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Emek Matbaacılık, 1999.
• Mehmedoğlu, Yurdagül. Ahlâkî ve Dinî Gelişim. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları, 2005.
• Özdemi̇r, Emine. Duygu Yönetimi Eğitim Programının AVM Çalışanlarının Duygularını Yönetme Beceri Düzeylerine Etkisi. Mersin: Toros Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Özdemir Yaylacı, Gaye. Kariyer Yaşamında Duygusal Zeka ve İletişim Yeteneği. İstanbul: Hayat Yayıncılık, 2006.
• Özer, Zuhal. “Üniversite Sınavına Doğru Sınav Kaygısıyla Başederken”. Bilim ve Teknik Dergisi, 76-77.
• Pak, Süleyman. “Kur’an’ın Duyguları Eğitmesi Bağlamında Öfkenin Kontrolü Meselesi”. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2012), 69-103.
• Payot, Jules. İrade Terbiyesi. çev. Hakan Alp. İstanbul: Ediz Yayınevi, 2019.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.
• Pelit, Elbeyi vd. “Duygusal Zekânın İletişim Becerilerine Etkisi: Turizm Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 85-107.
• Ribot, Théodule. “Dini Duygu”. ed. Figen Kasapoğlu - Mustafa Şekip Tunç. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 7/13 (2014), 303-321.
• Robbins, Stephen P. - Judge, Timothy A. “Duygular ve Duygu Durumlar”. çev. Hayat Ebru Erdost Çolak. Örgütsel Davranış. 98-131. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2012.
• Sert, Hüseyin Emin. “Kur’an-ı Kerim Işığında Güven Duygusunun Kaynağı Olarak Müslümanlık Bilinci”. İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2008), 197-225.
• Şimşek, M. Sait. Kur’an’ın Ana Konuları. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Tarhan, Nevzat. Duyguların Dili. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• TDK. Türkçe Sözlük. 580-581. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005.
• Tuna, Yavuz. “Duygular”. Birey ve Davranışı. 20-40. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2018.
• Türk, Esra. “Çocukluk Döneminde Duygusal Gelişim ve Din Eğitimi”. Marifet Divanı Araştırmalar Dergisi 14/3 (2014), 143-158.
• Uludağ, Süleyman. İslâm Düşüncesinin Yapısı. İstanbul: Dergah Yayınları, 1985.
• Ülken, Hilmi Ziya. Sosyoloji Sözlüğü. 88. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
• Voltan Acar, Nilüfer. İnsan İlişkileri İletişim. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2013.
• Vural, Faruk. “Yusuf Suresi Bağlamında Kıskançlık Haset Duygularına Psikolojik Bir Yaklaşım”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2011), 127-152.
• Yalçın, S Barbaros. Üniversite Öğrencilerinin Duygularını İfade Edebilmelerinin Aleksitimi ve Psikolojik İhtiyaçlarına Göre İncelenmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Yapıcı, Asım. “Fiziksel ve Sosyal Hadiselere Sebep Atfetmede Dinin Rolü”. Ç.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2003), 127-165.
• Yapıcı, Asım. İslam’da Tövbe ve Dinî Yaşayıştaki Rolü. İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2013.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1983.
• Yavuz, Yusuf Şevki. Kur’ân-ı Kerîm’de Tefekkür ve Tartışma Metodu. İstanbul: İlim ve Kültür Yayınları, 1983.
• Yazıcı, Aslı. “William James’in Descartes’ın Duygu Kuramına Eleştirisi”. Araştırma Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 1-17.
• Yeğin, Hüseyin İ. “Öfke Duygusu ve Dinî Açıdan Baş Edebilme Yolları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/2 (2010), 235-258.
• Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2019.