Fırtına Havzası Doğal Kaynak Sorunları ve Çözüme İlişkin Değerlendirmeler

Yıl 2017, , 1 - 6, 03.04.2017

Turan Yüksek , Filiz Yüksek Oğuz Kurdoğlu

https://doi.org/10.35229/jaes.303750

Öz

Kırsal alanda yaşanan en önemli sosyo-ekonomik sorunlardan birisi gelir dağılımdaki eşitsizlik ve yoksulluktur ki bu durum doğrudan kaynak

kullanımındaki çatışmaların da nedenidir. Şüphesiz yoksullukla mücadele, yalnız başına gelirleri arttırmaya yönelik yürütülebilecek bir çaba da değildir. Konu

elbette doğal kaynakların kullanılması kadar korunmasını da içeren entegre ve uzun erimli uygulamaları içeren bir planlamayı gerektirmektedir. Diğer deyişle

özellikle doğal kaynak yönetimleri, havza bazlı bütünleşik planları sürdürülebilir uygulamaları içermiyorsa, kaynaklar hızla yok olma sürecine girmektedir. Kırsal

alanda yoksullukla mücadele ve kırsal refahın arttırılması, doğal ve kültürel kaynakları kullanmayı elbette zorunlu kılmaktadır. Öte yandan bu kullanım talebinin

kaynakların varlığını tehlikeye düşürmeyecek düzeyde tutulması ve doğal kaynak yönetiminin, korumayı önceleyen bir anlayış üzerine oturtulması gerekliliği,

kaynak yönetiminin çözmesi gereken en temel sorundur. Eğer doğal kaynaklar bir alanda iş ve gelir olanakları sağlayacak şekilde kullanılacaksa, bu iş ve

gelirlerin sürdürülebilirliği elbette kaynakları koruyabilme gücü ile sınırlı olacaktır. Günümüzdeki kaynak yönetim planlarındaki en önemli açmazın korumakullanma

zıtlığı/çatışması olduğu ve çatışma yönetiminin her türlü kaynak kullanımında dikkatlerden uzak tutulmaması gereği açıktır. Çatışmalar; bir yörede

yaşayan halkın aşırı kaynak kullanımından kaynaklı çıkabildiği gibi, bazen de kalkınma amaçlı yatırımlara karşı yerel halkın karşı çıkışları yani kaynak koruma

motivasyonu ile de olabilmektedir. Bu değerlendirmeler ışığında çalışmada iki amaç belirlenmiştir: Bunlar; Fırtına Havzası doğal kaynak yönetim sorunlarının

ortaya konulması ve bu sorunların çözümüne yönelik stratejiler oluşturmak ve değerlendirmeler yapmaktır. Çalışmada kullanılan veriler Fırtına Havzasında uzun

süreden beri yapılan arazi çalışmaları; yerel halk, kamu ve özel sektör temsilcileri ile yapılan yüz yüze görüşmeler; uygulanan anketlerden elde edilen bilgiler ve

Fırtına Havzası ile ilgili farklı araştırmacılar tarafından yapılmış olan çalışmalardan elde edilmiştir. Yapılan bu çalışmaya göre: Yapılmakta olan önemli

yatırımların varlığına rağmen, Fırtına Havzası sahip olduğu doğal ve kültürel kaynakların kırsal kalkınmayı yeterli şekilde destekleyecek planlama ve

stratejilerden yoksun olduğu; Fırtına vadisi orman ve mera kaynaklarından çok yönlü faydalanmayı sağlayacak AR-GE çalışmalarının yetersiz olduğu ve derhal

başlanması gerekliliği; Turizm için çok büyük bir potansiyel ortaya koyan ve Fırtına havzası içinde bulunan Kaçkar Dağları Milli Parkı kaynaklarını koruyacak

yeterli sayı ve nitelikte personelin bulunmadığı; Fırtına havzasında yönetimsel faaliyetlerde bulunan kurumların yetersiz veya eksik olan kapasitelerinin

geliştirilme gereği gibi sonuçlar ortaya çıkmış ve bu sorunların çözümüne ilişkin stratejiler ve değerlendirmeler ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fırtına vadisi, kırsal kalkınma, çay tarımı, hatalı gübreleme, yanlış arazi kullanımı

Natural Resource Problems and Suggestions for resolving these problems in Fırtına Watershed

Öz

One of the most important socio-economic problems in rural areas is inequality in income distribution and poverty, which is also the cause of

conflicts in direct resourceuse. There is no doubt that struggling with poverty is not an effort to increase incomes alone. The fight against poverty, of course,

including protection of natural resources as well as the use of natural resources, requires planning with integrated and longrange applications. In other words,

especially if natural resource management does not include sustainable implementations of basin-based integrated plans, resources are entering the process of

extinction. Fighting poverty and raising rural prosperity in the rural area, of course, it is necessary to use natural and cultural resources. On the other hand, it is the

most basic problem that resource management needs to solve the use of natural resources should be kept at a level that does not jeopardize the existence of

resources and the natural resource management should be based on an approach which emphasizes protection. If natural resources are to be used to provide job and

income opportunities in an area, the sustainability of these jobs and revenues will, of course, be limited to the power of resources protection. The most important

dilemma in today's resource management plans is the conflict between use and protection of natural resources. Conflicts; It may be due to the excessive use of

natural resource by the people living in a region and some times by the opposition of the local people against the investments for development, that is their

motivation of resource conservation. Two goals have been identified in working with these assessments. These are; To identify of natural resource management

problems and to create strategies and solutions to solve these problems in Fırtına Watershed. Data used in the study were obtained from field studies carried out

since the long run in the Fırtına watershed; face to face interviews with local residents, public and private sectore presentatives; information obtained from the

applied surveys and studies conducted by different researchers related to the Fırtına Basin. According to this study: Despite the significant investments being

made, the planning and strategies of natural resources management to support the rural development is not well enough; The necessity for the innovative research

works to provide multiple use of forest and pasture resources in Fırtına valley is inadequate and should be initiated immediately; Kaçkar Mountains National Park,

which has a great potential for tourism and which is located in the Fırtına basin, does not have sufficient number and quality stuff to protect it sresources; The

consequences of developing inadequate or inadequate capacities of institutions in administrative activities in the Fırtına basin have emerged, and the strategies and

evaluations for resolving these problems have been put forward.

Anahtar Kelimeler

Fırtına watershed, rural development, misuse of land, use of natural resources ecologically based

Kaynakça

• Anonim, (1993). Rize İli Arazi Varlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Rapor No: 53.
• Anonim, (2016). http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index. php/Municipal_waste_statistics (Erişim: 01/12/2016).
• Aşçı Z. Ve Demiryürek K., (2008). Kırsal yoksullukla mücadelede yeniadım: mikrokredi, HR.Ü.Z.F. Dergisi,.12, (4), 73-79.
• Ellis F. and Biggs S., (2001). Evolvingthemes in ruraldevelopment 1950s-2000s. Development PolicyReview, 19,(4), 437-448.
• Güner A., Vural M. ve Sorkun K., (1987). RizeFlorası, Vejetasyonu ve Yöre Ballarının Polen Analizi. TUBİTAK, Matematik, Fizik ve Biyolojik Bilimler Araştırma Gurubu, Ankara, Proje No: T.B.A.G-650, 269s.
• Kurdoğlu O., (2002). Kaçkar Dağları Milli Parkı ve yakın çevresinin doğal kaynak yönetimi açısından incelenmesi, Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kurdoğlu O., (2007). Fırtına Bütünleşik Havza Yönetimi Projesi, Sürdürülebilir Turizm Yönetimi, WWF.
• Özçağlar A., Özgür EM., Somuncu M., Bayar R., Yılmaz M., Yüceşahin MM., Yavan N., Akpınar N. ve Karadeniz N., (2006). Çamlıhemşin ilçesinde doğal ve beşeri kaynak tespitine bağlı olarak geliştirilen arazi kullanım kararları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4,(1), 1-27.
• Sütlü E., (2009). Fırtına havzasında yaylaların ve yaylacılığın zaman içerisindeki değişimi ve ortaya çıkan bazı çevresel sorunlar. AÇÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği ABD Yüksek Lisans Tezi, Artvin, 28s.
• Turan F., (2002). Çevre krizi ve az gelişmişlik. Kırsal Çevre Yıllığı, ISBN: 975-97075-2-7.s.7- 19.
• Uçar M., Pekizoğlu F. ve Kahraman KA., 2013. Türkiye'de kivi yetiştiriciliği konusunda yapılan Ar-Ge çalışmalarının etki değerlemesi sonuç raporu. Bahçe Bitkileri Araştırmalar Etki Değerleme Çerçeve Projesi. Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü–Yalova. http://xa.yimg.com/kq /groups /21632987/035715095/name/Kivi+Etki+SONU%C3%87.pdf. (Erişim Tarihi: 2 Mart, 2013).
• Yüksek T., Yüksek F. and Sütlü E., (2007). The past and present day of kiwi fruit (Actinidia deliciosa Planch.) breeding in Pazar Watershed, Turkey. Pakistan Journal of Biological Sciences, 10, (8), 1180–1184.
• Yüksek T. ve Yüksek F., (2003). Pazar ilçesinde kivi yetiştiriciliğine uygun bazı arazilerin tespiti üzerine bir çalışma. Ulusal Kivi ve Üzümsü Meyveler Sempozyumu, Ekim, Ordu, Bildiriler Kitabı, 146-153, 23-25.
• Yüksek T., (2009). Effect of visitor activities on surfaces oil environmental conditions and above ground herbaceous biomass in Ayder Natural Park. CLEAN- Soil, Air, Water, 37,(2), 170–175.
• Yüksek T., Kurdoğlu O. and Yüksek F., (2010a). The effects of landuse changes and management types on surfaces oil properties in Kafkasör Protected Area in Artvin, Turkey. Land Degradation & Development 21, (6) 582–590.
• Yüksek T., Eyüpreisoğlu M., Yüksek F. and Atamov V., (2010b). Determination of some environment a impacts of touris mactivities in Ayder Protected Area. 1st International Turkey & Japan Environment and Forestry Symposium, 04-06 November, Trabzon, Turkey, pp: 139-155.
• Yüksek T., Yüksek F., Eyüpreisoğlu M., Erdoğan Yüksel E. and Sütlü E., (2010c). Effect of visitor activities on top soil hydrophysical properties in two protected areas in Northern Blacksea Region. 1st International Turkey & Japan Environment and Forestry Symposium, 04-06 November, Trabzon, Turkey, pp: 264-280.
• Yüksek T., Yüksek F., Çilli M. and Dinçer D., (2012). Determination of land use problems in two protected areas (Ayder and Kafkasör) in northeast of Turkey.8th International Soil Science Congress on Land Degradation and Challenges in Sustainable Soil Management, (Editors: S, Kapur, S; Esetlili, T; Özen, F) May 15-17, İzmir/Turkey, Vol I, pp: 131-137.
• Yüksek, T., Yüksek, F., Sütlü, E., (2013). Çay tarımında gübreleme sorunları sürdürülebilir çay tarımı için yeni stratejiler. II. Rize Kalkınma Sempozyumu, 3-4 Mayıs 2013, Rize, Bildiri Özetleri Kitabı, s: 89-100.