Mahalle parklarına mekânsal erişilebilirliğin değerlendirilmesine yönelik Cbs tabanlı bir yaklaşım: yaşlı dostu kent kapsamında Bolu kent merkezi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 4, 632 - 640

K. Pınar Kırkık Aydemir , Gamze Kazancı , Nihat Karakuş

https://doi.org/10.35229/jaes.1563357

Öz

Kentte yaşayanların kentsel yaşam kalitesinin sağlanması ve kentsel yeşil sistemlerden yararlanabilmeleri, her yaş grubunu kapsayan uygun fiziksel ve sosyal ortamların oluşturulması ile mümkündür. Özellikle kentsel yaşam içerisinde savunmasız grubu oluşturan ve hareket kabiliyeti kısıtlı bireyler olarak yaşlıların yeşil alanlara erişilebilirliğinin sağlanmış olması, kamu/toplum yararını savunan yaşlı dostu kentlerin esas amaçlarındadır. Yaşlı dostu kentlerde yaşlıların mahalle ölçeğinde kentsel yeşil alanlara erişilebilirliğini değerlendirmede ana faktör ikamet alanları ile kentsel yeşil alanlar arasındaki yaya yürünebilirlik mesafesidir. Çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı network analizi kullanılarak yaşlıların kentsel yeşil alanlara erişilebilirliklerinin mahalle ölçeğinde değerlendirilmesi ve mahallelerin yaşlı dostu mahalle kapsamında sınıflandırılması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda ilk olarak yeşil alanların erişilebilirliğine dair literatür taramasıyla erişilebilirlik ölçütleri ortaya konulmuş ve kent merkezinde yer alan parklar CBS ortamında sayısallaştırılmıştır. ArcGIS Pro yazılımında yapılan network analizi sonucunda yaşlıların parklara erişilebilirlik düzeyleri mekânsal olarak tespit edilmiş ve önem düzeyine göre ağırlıklı puanlandırma yapılarak yaşlı dostu mahalle haritası üretilmiştir. Üretilen haritaya göre, Bolu kent merkezinde erişimi iyi düzeyde olan 20 mahallenin yaşlı dostu mahalle olduğu, 10 mahallenin erişiminin orta ve 13 mahallenin erişiminin zayıf düzeyde olması nedeniyle 23 mahallenin yaşlı dostu mahalle olmadığı sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Yaşlı dostu kent, mekânsal erişilebilirlik, park, yeşil alan, GIS, Bolu.

Mahalle parklarına mekânsal erişilebilirliğin değerlendirilmesine yönelik Cbs tabanlı bir yaklaşım: yaşlı dostu kent kapsamında Bolu kent merkezi

Öz

Kentte yaşayanların kentsel yaşam kalitesinin sağlanması ve kentsel yeşil sistemlerden yararlanabilmeleri, her yaş grubunu kapsayan uygun fiziksel ve sosyal ortamların oluşturulması ile mümkündür. Özellikle kentsel yaşam içerisinde savunmasız grubu oluşturan ve hareket kabiliyeti kısıtlı bireyler olarak yaşlıların yeşil alanlara erişilebilirliğinin sağlanmış olması, kamu/toplum yararını savunan yaşlı dostu kentlerin esas amaçlarındadır. Yaşlı dostu kentlerde yaşlıların mahalle ölçeğinde kentsel yeşil alanlara erişilebilirliğini değerlendirmede ana faktör ikamet alanları ile kentsel yeşil alanlar arasındaki yaya yürünebilirlik mesafesidir. Çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı network analizi kullanılarak yaşlıların kentsel yeşil alanlara erişilebilirliklerinin mahalle ölçeğinde değerlendirilmesi ve mahallelerin yaşlı dostu mahalle kapsamında sınıflandırılması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda ilk olarak yeşil alanların erişilebilirliğine dair literatür taramasıyla erişilebilirlik ölçütleri ortaya konulmuş ve kent merkezinde yer alan parklar CBS ortamında sayısallaştırılmıştır. ArcGIS Pro yazılımında yapılan network analizi sonucunda yaşlıların parklara erişilebilirlik düzeyleri mekânsal olarak tespit edilmiş ve önem düzeyine göre ağırlıklı puanlandırma yapılarak yaşlı dostu mahalle haritası üretilmiştir. Üretilen haritaya göre, Bolu kent merkezinde erişimi iyi düzeyde olan 20 mahallenin yaşlı dostu mahalle olduğu, 10 mahallenin erişiminin orta ve 13 mahallenin erişiminin zayıf düzeyde olması nedeniyle 23 mahallenin yaşlı dostu mahalle olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı dostu kent, mekânsal erişilebilirlik, park, yeşil alan, GIS, Bolu.

Kaynakça

• Aldas, D., Reyes, J., Morales, L., Pazmiño, P., Núñez, J. & Toaza, B. (2018). Impacts Analysis towards a Sustainable Urban Public Transport System. In ICORES, 38-46.
• Amaya, V., Moulaert, T., Gwiazdzinski, L. & Vuillerme, N. (2022). Assessing and qualifying neighborhood walkability for older adults: construction and initial testing of a multivariate spatial accessibility model. International journal of environmental research and public health, 19(3), 1808.
• Annerstedt van den Bosch, M., Mudu, P., Uscila, V., Barrdahl, M., Kulinkina, A., Staatsen, B. & Egorov, A.I. (2016). Development of an urban green space indicator and the public health rationale. Scandinavian journal of public health, 44(2), 159-167.
• Apparicio, P., Abdelmajid, M., Riva, M. & Shearmur, R. (2008). Comparing alternative approaches to measuring the geographical accessibility of urban health services: Distance types and aggregation- error issues. International journal of health geographics, 7(1), 1-14.
• Arslan, M. ve Ekren, E. (2017). Yaşlı Kişilerin Sağlığı ve Etkinlikleri için Terapi Bahçeleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(2), 361-373
• Artmann, M., Kohler, M., Meinel, G., Gan, J. & Ioja, I. C. (2019). How smart growth and green infrastructure can mutually support each other-A conceptual framework for compact and green cities. Ecological Indicators, 96, 10-22.fmich
• Azzopardi, J. (2018). Effect of distance measures and feature representations on distance-based accessibility measures. Master Thesis in Geographical Information Science.
• Bilgili B. C., Gökyer E., Özyavuz M., Çorbacı, Ö.L., (2018). Peyzaj tasarımında coğrafi bilgi sistemleri kullanımının değerlendirilmesi: Çankırı Karatekin Üniversite yerleşkesi örneği. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 14, 1-17.
• Bolu Belediyesi.( 2021). Bolu Kenti 1/25000 Nazım İmar Planı ve Park Alanları, (Erişim tarihi: 22.05.2021).
• Boone, C., Geoffrey B., Morgan G. & Chona S. (2009). Parks and People: An Environmental Justice Inquiry in Baltimore, Maryland. Annals of the Association of American Geographers, 99, (4), 767-787.
• Bostancı, S. (2021). “Yerel Gündem 21'den Yerel Gündem 2030'a Geçiş Ne Tür Yenilikler Getiriyor?” What kind of innovations brings from Local Agenda 21 to 2030? Journal of Emerging Economies and Policy, 6(1), 114-123.
• Caner, Ö.C., Gözün, G., Hilwah, A., Gökçek, M., Arslan, D. & Basan, N.M. (2013). Yaşlı dostu şehirler: Kavramsal çerçeve ve örneklerle değerlendirmeler. Güneş Tıp Kitabevleri, Ankara.
• Comber, A., Chris B. & Edmunf, G. (2008). Using a GIS-based network analysis to determine urban greenspace accessibility for different ethnic and religious groups. Landscape and Urban Planning, 86, 103-114.
• Cook, E. (2005). SLIDES: The Trust for Public Land: Conserving Land for People.
• Cutts, B.B., Darby, K.J., Boone, C.G. & Brewis, A. (2009). City structure, obesity, and environmental justice: An integrated analysis of physical and social barriers to walkable streets and park access. Social science & medicine, 69(9), 1314-1322.
• Du, M. & Zhang, X. (2020). Urban Greening: A new paradox of economic or social sustainability? Land Use Policy, 92, 104487.
• Dursun, D. & Güller, C. (2019). Çocuk ve Kentsel Mekan İlişkisi: Erzurum’da Çocuk Oyun Alanlarının Erişilebilirlik ve Alansal Yeterlilik Analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(1), 11-27.
• Forsyth, T. (2004). Critical political ecology: the politics of environmental science. Routledge. Giles-Corti, B., Broomhall, M.H., Knuiman, M., Collins, C., Douglas, K., Ng, K. & Donovan, R.J. (2005). Increasing walking: How important is distance to, attractiveness, and size of public open space? American Journal of Preventive Medicine, 28(2), 169-176.
• Gong, F., Zheng, Z. C. & Ng, E. (2016). Modeling elders accessibility to urban green space in high density cities: A case study of Hong Kong. Procedia Environmental Sciences, 36, 90-97.
• Grahn, P. ve Stigsdotter, U. A. (2003). Landscape planning and stress. Urban Forestry & Urban Greening, 2(1), 1-18.
• Handley, J., Pauleıt, S., Slinn,P., Barber, A. & Jones, C. (2003). “Providing Accessible Natural Greenspace in Towns and Cities: A Practical Guıde to Assessing the Resource and İmplementing Local Standarts for Provision. http://www.english nature.org.uk/pubs/publication/pdf/Accessgreens pace.pdf
• Higgs, G., Fry, R. & Langford, M. (2012). Investigating the implications of using alternative GIS-based techniques to measure accessibility to green space. Environment and Planning B: Planning and Design, 39(2), 326-343.
• İçli, G. (2017). Yavaşlayan Kentler ve Yaşlilar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(2), 67-75.
• Karakaş, N., Deniz, S., Bentli, R. & Erten, B. (2023). Quality of life and associated factors among oldest-old in Turkey. Activities, Adaptation & Aging, 47(4), 446-460.
• Koppen, G., Sang, Å.O. & Tveit, M.S. (2014). Managing the potential for outdoor recreation: Adequate mapping and measuring of accessibility to urban recreational landscapes. Urban forestry & Urban greening, 13(1), 71-83.
• Kordon, S. &Miller, P. (2023). People’s Reasıns not to Participate in Communıty Gardens in Disadvantaged Neıghborhoos of Roanoke, Vırgınıa.Artgrıd- Journal of Architecture Engineering and Fine Arts, 5(2), 110-125.
• La Rosa, D. (2014). Accessibility to greenspaces: GIS based indicators for sustainable planning in a dense urban context. Ecological Indicators, 42, 122-134.
• Lindsey, G., Maraj, M., & Kuan, S. (2001). Access, equity, and urban greenways: An exploratory investigation. The Professional Geographer, 53(3), 332-346.
• Mueller, C., Beyel, S. & Klein, U. (2017). Barrier-free accessibility of facilities of the local general interest and space attractiveness for seniors. GIS- based demographic impact analysis and cartographic representations to gain insight. Kartogr, 67, 202-209.
• Neuvonen, M., Sievänen, T., Tönnes, S. & Koskela, T. (2007). Access to green areas and the frequency of visits–A case study in Helsinki. Urban Forestry & Urban Greening, 6(4), 235-247.
• Nicholls, S. (2001). Measuring the accessibility and equity of public parks: A case study using GIS. Managing leisure, 6(4), 201-219.
• Nielsen, T.S. & Hansen, K.B. (2007). Do green areas affect health? Results from a Danish survey on the use of green areas and health indicators. Health & place, 13(4), 839-850. Norwegian Institute of Public Health. (2009). Miljø og helse - en forskningsbasert kunnskapsbase (Environmentand Health - A Research-based Knowledge Base).
• Pan, H., Liu, Y. & Chen, Y. (2021). The health effect of perceived built environment on depression of elders people in rural China: Moderation by income. Health & Social Care in the Community, 29(1), 185-193.
• Resmi Gazete. (2014). Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği, Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/ 20140614-2.htm (Erişim tarihi:22.08.2024 )
• So, S.W. (2016). Urban green space accessibility and environmental justice: A gis-based analysis in the city of Phoenix. Doctoral Dissertation, Arizona University of Southern California.
• Tuğluer, M. & Ekren, E. (2022). Kentsel açık yeşil alanların engelliler için evrensel standartlar kılavuzu kapsamında değerlendirilmesi: Kahramanmaraş Engelliler Sevgi Parkı Örneği, Turkısh Journal of Forest Science, 6(2), 588-603.
• TÜİK. (2023). Dünyadaki Yaşlı Nüfusu, Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistikl erle-Yaslilar-2022- 49667#:~:text=Birle%C5%9Fmi%C5%9F%20M illetler%20d%C3%BCnya%20n%C3%BCfus%2 0tahminlerine,8'ini%20ya%C5%9Fl%C4%B1%2 0n%C3%BCfus%20olu%C5%9Fturdu. (Erişim tarihi: 25.09.2024).
• TÜİK. (2024). Türkiye’deki Yaşlı Nüfusu, Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistikl erle-Yaslilar-2023- 53710#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kuru msal&text=Ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3% BCfus%20olarak%20kabul%20edilen,10%2C2'y e%20y%C3%BCkseldi. (Erişim tarihi: 21.08.2024 )
• TÜİK. (2021). Türkiye İstatistik Kurumu Bolu İli Demografik verileri. (Erişim tarihi: 22.05.2021) URL 1: https://www.cumhuriyet.com.tr/amp/turkiye/bolu- en-mutlu-2nci-il-oldu-1977088 (Erişim tarihi: 21.08.2024)
• Ünal, M., Uslu, C. & Cilek, A. (2016). GIS-based accessibility analysis for neighbourhood parks: the case of Cukurova district. Journal of Digital Landscape Architecture, 1, 46-56.
• WHO. (2010). Parma declaration on environment and health. In: Fifth Ministerial Conference on Environment and Health, Parma, Italy, 10-12 March 2010. Copenhagen.
• WHO. (2015). Measuring the agefriendliness of cities: a guide to using core indicators. WHO, Geneva Wolch, J., Wilson, J.P. & Fehrenbach, J. (2005). Parks and park funding in Los Angeles: An equity- mapping analysis. Urban geography, 26(1), 4-35.
• Wu, Y.T., Prina, A.M., Jones, A., Matthews, F.E., Brayne, C. & Cfas, M. (2015). Older people, the natural environment and common mental disorders: cross-sectional results from the Cognitive Function and Ageing Study. BMJ open, 5(9), Article e007936.
• Yenice, M.S. (2012). Kentsel yeşil alanlar için mekânsal yeterlilik ve erişebilirlik analizi; Burdur örneği, Türkiye. Turkish Journal of Forestry, 13(1), 41- 47.