Wolf Motif in the Social, Political and Military Life of the Steppe Tribe

Yıl 2022, , 1208 - 1221, 22.12.2022

Aslı Kahraman Çınar

https://doi.org/10.21551/jhf.1201593

Öz

The stepe geography, which covers a wide area from the Danube River to the Great Wall of China, brings with it diffucult climatic and terrain conditions for nomadic societies. Although the horse is at the center of life in hunter-nomadic societies. Although the horse is at the center of life in hunter-nomadic societies the wolf motif has taken its place in every aspect of the life of stepe people as a precious symbol of this geography, and it has almıost permeated into the social life but also in religious life. While the wolf motif was shaped in the sense that the wolf entered the herd and the herd was endangered, more importantly, it gained value as the holy savior and guide guiding the Turkish communities in their most difficult times. The most important factor in the wolf’s effect on Turkish socio-cultural life is that he is seen as an father/ancestor. The great mission undertaken by the concept of fahte/ancestor in Turkish family life, the existence of the patriarchal soial structure, triggered this imporance and caused the respect fort the wolf to reach the highest levels. The steppe communities, wyo hung yolf heads on the doors of their hauses, believed that with this tradition, the wolf had a holy spirit that protected the house and the hausehold, just as a father protects his family. They saw a rptective spirit as one of their important symbols not only in their social life, but also in their political, economic and military lives.

Anahtar Kelimeler

Steppe, Wolf, Motiv, Symbol, Cultur

Bozkır Kavimlerinin Sosyal, Siyasi ve Askeri Yaşamında Kurt Motifi

Öz

Tuna Nehrinden Çin Seddi’ne kadar geniş bir alanı içerisine alan Bozkır coğrafyası konar –göçer toplumlar için zorlu iklim ve arazi şartlarını da beraberinde getirmektedir. Avcı-göçebe bozkır toplumlarında hayatın merkezinde at olsa da kurt motifi bu coğrafyanın kıymetli bir sembolü olarak bozkır insanının yaşamının her alanında yerini almış, bozkır sosyal hayatının içerisine adeta sinmiştir. Sadece sosyal hayatın değil dini yaşamın içerisinde de başlı başına bir kültür olarak varlık göstermiştir. Hem sürüye kurdun girmesi ve sürünün tehlikeye girmesi anlamında Kurt motifi şekillenirken daha da önemli olarak Türk topluluklarının en zor anında yol gösteren kutsal kurtarıcı ve rehber olarak değer kazanmıştır. Kurdun Türk sosyo-kültürel yaşamına da bu kadar tesir etmesindeki en önemli etken onun ecdad/ata olarak görülmesidir. Türk aile yaşamında baba/ata kavramının üstlenmiş olduğu büyük misyon, ataerkil toplum yapısının varlığı, bu önemi tetiklemiş, kurda karşı duyulan saygının en üst düzeylere çıkmasına sebep olmuştur. Evlerinin kapılarına kurt başı asan bozkır toplulukları bu gelenek ile bir babanın ailesini koruduğu gibi kurdun da haneyi ve hane halkını koruyan kutsal bir ruha sahip olduğuna inanmaktaydı. Koruyan bir yüce ruhu sadece sosyal hayatlarında değil, siyasi, iktisadi ve askeri yaşamlarında da önemli sembollerinden biri olarak görmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

bozkır, Motif, kurt, Sembol, Kültür

Kaynakça

• Akcan, Ayten, Bozkır Kavimlerinde Din, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2012.
• Akcan, Ayten, “Bozkır Türk Kavimlerinde Ordunun Temel Unsurları”, Tarih ve Gelecek Dergisi, Aralık,2021, c.7, s.711-726.
• Akcan, Ayten, “Eski Türk Kültür ve Medeniyetine Dair: Bozkırda Varolmak”, Tarih ve Gelecek Dergisi,2022, c.8, S.3, s.896-909.
• Ayten Akcan, “Legacy of theSteppe: Traces of theScythianHorse”, Journal of SocialSciencesandEducation, 2021, c 4, S 2, s. 263-275.
• Aslan, Namın, “Kurt Motifinin Türk Menşe Efsanelerindeki Anlamı Üzerine”, Milli Folklor, 2010, 22 (87), s.72-77. Ayyılmaz, Cengiz, İpek Yolu Kavşağının Ölümsüzlük Eserleri, Cem Veb Ofset, Ankara,2015.
• Azap, Samet, “Kurtlar ve Mankurtlar”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür ve Eğitim Dergisi,Türkiye, 2013, s.279-287.
• Bayat, Fuzuli, Oğuz Destan Dünyası, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2007
• Bittel, Kurt,Frozentombs, thecultreand art of theancienttribes of Siberian, British Museum,1978.
• Çoruhlu, Yaşar, Türk Mitolojisinin ABC’si, Kabalcı Yayınevi,İstanbul, 1999.
• Çoruhlu, Yaşar, Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2002.
• Çoruhlu, Yaşar, Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi,Kömen Yayınları,İstanbul 2014.
• Demir, Necati, Kurt Dede ve Tarihi Bağlantısı, Derleme Sözlüğü, Ankara,1975.
• Demirkent, Işın, MikhailPsellos’unKhronographia’sı, TTK Basımevi, Ankara, 1992,
• Duman, Mustafa,“Bozkurttan Hızır’a Türk Halk Anlatmalarında Kılavuz”, Milli Folklor, 24 (96), Ankara, 2014, s.190-201.
• Durmuş, İlhami, “Arkeolojik Kalıntı, Buluntu ve Yazılı Belgelere Göre KölTigin-Bilge Kağan Anıtlıkları ve Bu Anıtlıklardaki Türk Kültür Unsurları”, Gazi Türkiyat, C 1, Ankara, 2007, s.35-57.
• Durmuş, İlhami, Destan, Efsane ve Rivayetlere Göre Türk Kültür Çevresinde Kurt, Dede Korkut ve Geçmişten Geleceğe Türk Destanları Uluslararası SempozyumuBildiriler Kitabı, 2011, s.65-76.
• Durmuş, İlhami,Bilge Kağan KölTigin ve Bilge Tonyukuk,Akçağ Yayınları,Ankara,2012.
• Erdemir, Hatice Palaz, Yabancı Yazarlara Göre Türklerde Savaş ve Taktik, Türkler II,Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, s.938-943.
• Ergin, Mehmet, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, Ankara,2000.
• Esin, Emel, Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınevi,İstanbul,1979a.
• Esin, Emel, Türk Kozmolojisi (İlk Devir Üzerine Araştırmalar) , Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1979b. Eunkyung, Oh,ileMamatkul, Jorayev, “Alpamış Destanında Baysın Kelimesinden Görünen Kurt Totemi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 2011 Güz, s.149-157.
• Gökalp, Ziya, Barak Adı ve Barakların Kökeni, Makaleler III, Ankara, 1977.
• Gömeç, Saadettin,Türk-Hun Tarihi, Berikan Yayınevi, Ankara,2012.
• Güler, Engin, Bozkır Kavimlerinde Liderlik Anlayışı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2009.
• Haskins, John F, Thehero, aq-zhunus: thebeautiful, andPeter’sSiberian Gold, ArtsOrientalis, 4, 1961, s.153-169.
• Haskins, John F,ThePazyrykChanfrons, theT’ao-t’ieh, andLateChouChina, Archives of theChinese Art Society of America, 16, s.92-97.
• Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü,Ötüken Neşriyat, İstanbul,1997.
• Kahraman Çınar, Aslı, “Bozkır Kültür Çevrresinde Kurt ve Adlandırması”CappadociaJournal of HistoryandSocialSciences”, Volume 6, 2016, s.1-11.
• Kahraman Çınar, Aslı, “Bozkır Kültür Çevresinde Geyik İnancı ve Geyik Kurbanı”, Tarih ve Gelecek Dergisi, C 2, S 1,2016, s.178-189.
• Kalafat, Yaşar,“Türk Halklarında Kurt Ağzı Bağlama İnancı”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006,s.264-280.
• Kalafat, Yaşar, Türk Kültürlü Halklarda Halk İnançları, Türk Halk İrfanında Kurt, Lalezar Yayınları,Ankara, 2007.
• Kalafat, Yaşar, “Yaşayan Eski Türk İnançları İtibariyle Türk Mitolojisi ve Prof. Dr. Bahaeddin Ögel”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 2/8, 2009, s.212-220.
• Kalafat, Yaşar, Türk Kültürlü Halklarda Mitler, Berikan Yayınları, Ankara,2012a.
• Kalafat, Yaşar, “Dedem Korkut’un Kurdu”, HacettepeTürkiyat Araştırmaları Dergisi, (3).2012b, s.309-324.
• Kaşgarlı Mahmut, Divan-ı Lügat’it Türk Tercümesi, Cilt I. Türk Dil Kurumu, Ankara, 1985.
• Kaya, Kerim Köksal, “Anadolu Türk Beyliklerinin Devlet Teşkilatında Ortak Kurumlar(XIV. ve XV. Yüzyıllar)”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2022.
• Ögel, Bahaddin, Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara, 1995.
• Ögel, Bahaddin, Türk Mitolojisi II, Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara, 1995.
• Ögel, Bahaddin, Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları,Ankara, 1998.
• Ögel, Bahaddin, Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.1998.
• Murat Öztürk, “Asya Hunlarında Vergi”, Rifat Özdemir’e Armağan, Hiperyayın, İstanbul, 2018, s.59-65.
• Roux, Jean Paul, Orta Asya’da Kutsal Bitkiler Ve Hayvanlar, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2000
• Roux, Jean Paul, Orta Asya Tarih Ve Uygarlık,Kabalcı Yayınevi,İstanbul, 2014.
• Rudenko, S. J. “Themythologicaleagle, thegryphon, thewingedlion, andthewolf in the art of NorthernNomads”, ArtibusAsiae, 1958, 21 (2), s.101-122.
• Sarıca, Bedri, “Kutadgu Bilig’de Komutan Ve Ordunun Nitelikleri”, A.Ü Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, 2008/37, s.87-105.
• Şencan, Yusuf Cem, “İslamiyet Öncesi Türk Devlet Geleneği”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya, 2007.
• Şirin User, Hatice, “Eski Türk Çağında Hayvan Tözlerinden Devlet Sembollerine”, Belleten, 2007, s.843-856.
• Tanyu, Hikmet, İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara,1980