I. Dünya Savaşı Öncesi Doğuda Kürt-Ermeni Mücadelesi, Hükümetin Uygulamaları ve Kürtlerin Hükümete Tepkisi

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 24 - 56, 24.04.2017

Ersin Kırca

https://doi.org/10.21551/jhf.294937

Öz

II. Meşrutiyet döneminde Arazi meselesi, şahsî davalar ve eşkıyalık faaliyetleri neticesinde Kürtler ile Ermeniler arasında öldürme, yaralama ve gasp gibi olaylar yaşandı. Ermeniler yaşanan bu olayları yayın organları vasıtasıyla doğuda Kürtler tarafından Ermenilere sistemli bir şekilde katliam yapılıyormuş gibi göstermeye çalıştılar. Ermeni Patrikhanesi vasıtasıyla yapılan abartılı ve asılsız şikâyetlerle hükümeti baskı altında tuttular. Ermenilerin yayın organları vasıtasıyla ufak çaplı çatışmaları Kürtler Ermeni katliamı yapıyormuş gibi göstermeleri ve bu yönde hükümete Kürtleri sürekli şikayet etmeleri üzerine bu ithamlara ve hükümet tarafından eşkıya takibi amacıyla Kürtlere yapılan haksız muamelelere cevap olmak üzere 4 Ekim 1912 tarihinde Van-Gevaş’tan Sadaret’e ve Dahiliye Nezareti’ne bir telgraf gönderildi. Bu telgrafta özetle Kürtlerden Ermenilere saldıran ancak 4-5 kişi olup bu saldırıların Kürtlerin rızasıyla olmayıp şahsi teşebbüsler olduğu, oysa Ermenilerin komitacılık fikriyle hareket ettiğinden cinayet bir şahısta kalmadığı, Ermeni mültecilerinin tekrar faaliyete başlaması ve silahlı dolaşmalarının Kürtleri tedirgin ettiği bildirilmektedir. Telgrafta ayrıca bir iki senedir hükümetin Ermenilerin yalan haberlerine fazla ehemmiyet vermesi ve bir iki suçlu yüzünden birçok masuma sıkıntı vermesi Kürt unsurunu hükümetten soğuttuğu ve kendilerinde bir suçsuzluk hissi uyandırdığı belirtilmiştir. Bu makalenin amacı I. Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde Ermenilerle Kürtler arasındaki mücadele, Osmanlı’nın hükümetinin meselenin çözümü için başvurduğu tedbirler ve Kürt halkının hükûmete bakış açısını orijinal arşiv vesikalarına dayanarak ele almaktır. 

Anahtar Kelimeler

Ermeni-Kürt Mücadelesi, Kürtler, Kürt Eşkıyaları, Bediüzzaman, Said Nursî

Before World War I, The Kurdish-Armenian Struggle in the East: Ottoman Government’s Practices and the Kurdish Response to the Ottoman Government

Öz

Events such as killing, assault and robbery took place between Kurds and Armenians in II. constitutional period. The main causes of these events were land matter, personal cases and banditry activities. Armenian publications made complaints against Kurds by the Patriarchate continuously. Armenians argued that Kurds systematically massacred Armenians. But some of claims that Armenians put forward were exaggerated and unfounded. Armenians had never been massacred in this period. The most damaging to Armenians was an armed Kurdish bandit. Kurds sent a telegram from Van Gevash to the government on October 4, 1912. They responded accusations of Armenians to Kurds in this telegram. They also voiced the government’s persecution to Kurds in order to track the bandits. It was summarized as follows in this telegram. Kurds who attacked to Armenians are only 4-5 people. There is no consent of Kurdish people for such attacks. A nation can not be put under suspicion because of 4-5 people’s crime. The murder can not belong to a person since Armenians act with idea of committee. It is worrying Kurds that Armenian gangs begin to operation again and wander armed. It alienated Kurdish people for the government believe Armenians’ fake news and torture many innocent due to one or two criminals.

Anahtar Kelimeler

Bediüzzaman Said Nursi, Kurds, Armenians, Kurd bandits, Land matter

Kaynakça

• BOA. A.VRK 759-84
• BOA. BEO 4096-307165-2
• BOA. DH. MUİ 6-3-25
• BOA. DH. SYS 67-1-2
• BOA. DH. SYS 71-1 3-3
• BOA. DH. SYS 71-1-3-4
• BOA. DH. SYS 71-2-3
• BOA. DH. SYS 71-3-1-1
• BOA. DH. SYS 102-2 1-3
• BOA. DH. SYS 106-1-1-1
• BOA. DH. SYS 106-1 1-3
• BOA. DH. SYS 106-1 1-4
• BOA. DH. SYS 106-2-1-1
• BOA. DH. SYS 106-2-1-2
• BOA. DH. SYS 118-13
• Ali Karaca, "Tehcire Giden Yolda Ermeni Meselesine Bir Çözüm Projesi ve Reform Müfettişliği (1878-1915)", Ermeni Meselesi Üzerin Araştırmalar, Haz. Erhan Afyoncu, İstanbul 2001
• Ayşe Terzioğlu, Vilâyât-ı sitte’ de Ermeniler (1878-1914), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Edirne 2005
• Bayram Kodaman, "Abdülhamid ve Kürtler-Ermeniler", SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi,
• Dilek Akgümüş, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Van Vilayetinde Asayis Problemleri (1914-1918); Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Istanbul 2011
• Dilek Akgümüş, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Van Vilayetinde Asayis Problemleri (1914-1918); Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Istanbul 2011
• Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara 1987
• Hasan Babacan, "I. Dünya Savaşı Sırasında Ermeni Sorunu, Tehcir Meselesi ve Talat Bey", Ermeni Meselesi Üzerin Araştırmalar, Haz. Erhan Afyoncu, İstanbul 2001 Mayıs 2010, Sayı:21