“Arada Kalmak”: Kalıcı Bir Liminalite Örneği Olarak Türk Modernleşmesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 203 - 222, 23.08.2019

İlkay Şahin

https://doi.org/10.21551/jhf.593815

Öz

Bu çalışma, 19. yüzyılın Türk modernleşmesi için bir geçiş dönemi olduğu iddiasındadır. Osmanlı Devleti’nin bu geçiş dönemine Batı Avrupa’dan farklı olarak toplumsal ve kültürel dinamiklerin etkisiyle şekillenen ve uzunca bir sürece yayılan aşamalar yerine, oldukça kısa bir sürede ve makro politikalar vasıtasıyla girmesinin, modern bir sosyal düzeni değil, kalıcı liminaliteyi açığa çıkardığı ve eski ile yeni, Doğu ile Batı, modernlik ile gelenek arasında kalmış bir toplumsal gerçekliği inşa ettiği iddiasındadır. Çalışma, bu temel tezini açıklamak için öncelikle, Osmanlı Devleti’nin Batılılaşma politikaları bağlamında 19. yüzyılda geçirdiği yapısal ve kültürel değişim ihlal, kriz, liminalite ve yeniden yapılanma aşamalarından oluşan bir süreç olarak ele almak, modernleşmenin gerçekleştiği tüm bu süreci ise bir geçiş dönemi olarak kavramlaştırmak niyetindedir. Ayrıca, geçiş döneminin modern bir sosyal düzen yerine, kalıcı liminaliteyi üretmekle sonuçlanan Batılılaşma projesini genel hatlarıyla aşama aşama ele almayı amaçlamaktadır. Toplumsal değişimi bir süreç ve geçiş dönemi olarak ele almak için Van Gennep ve Turner’in süreç yaklaşımları, özellikle de liminalite kavramları, modernleşmenin yarattığı aradalık halinin kalıcılığını işaret etmek için ise Szakolczai’nin modernliği tamamlanmamış bir değişim olarak değerlendirdiği kalıcı liminalite kavramı esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kalıcı Liminalite, Türk Modernleşmesi, Geçiş Dönemleri, Toplumsal Değişme, Sosyal Drama

“Living through the In-Between”: Turkish Modernity as a sample of Permanent Liminality

Öz

This study claims that the 19th century was a transitional period for Turkish modernisation.
Furthermore, it claims that unlike Western Europe, the transition of the Ottoman state to this period of passage in a very short period of time and through macro-politics, rather than the stages
shaped by the influence of social and cultural dynamics and spreading over a long period, revealed
a permanent liminality instead of modern social order and built a social reality between old and
new, East and West, modernity and tradition. In order to explain this basic thesis, first of all, the
study intends to deal with the structural and cultural change of the Ottoman Empire in the context
of Westernisation policies in the 19th century as a process consisting of breach, crises, liminality/
redress and restructuring, and to conceptualise the whole process of modernisation as a period
of passage. It also aims to point out the Westernization project of the transitional period, which
results in producing permanent liminality rather than a modern social order. In order to explain
social change as a process and transition period, Van Gennep and Turner’s approaches, especially
the concept of liminality will be applied. In order to point out the persistence of the liminal state
created by modernisation, Szakolczai’s concept of permanent liminality will be used.  

Anahtar Kelimeler

Permanent Liminality, Turkish Modernisation, Periods of Transition, Social Change, Social Drama

Kaynakça

• Anderson, Benedict. Imagined Communities Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. London: Verso, 1991.
• Bauman, Zygmunt. Modernlik ve Müphemlik. çev. İ. Türkmen. İstanbul: Ayrıntı, 2003.
• Deringil, Selim. “Legitimacy Structures in the Ottoman State: The Reign of Abdulhamid II (1876-1909)”. International Journal of Middle East Studies 23, sy 3 (1991): 345-359.
• Deringil, Selim. “Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Geleneğin İcadı’ ‘Muhayyel Cemaat’ (‘Tasarımlanmış Topluluk’) ve Panislamizm”. Toplum ve Bilim 54-55, (1991): 47-64.
• Doja, Albert. “A Political History of Bektashism from Ottoman Anatolia to Contemporary Turkey”. Journal of Church and State 48, sy 2 (2006): 423-450.
• Eisenstadt, S.N. Comparative Civilizations and Multıple Modernities. Leiden: Brill, 2003.
• Georgeon, François. Osmanlı-Türk Modernleşmesi1900-1930. çev. Ali Berktay. İstanbul: YKY, 2006.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. Çev. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı, 2012.
• Grimes, Ronald L.. “Victor Turner’s Social Drama and T. S. Eliot’s Ritual Drama”. Anthropologica 27, no:1/2 (1985): 79-99.
• Haksever, Ahmet Cahit. “Osmanlı’nın Son Döneminde Islahat ve Tarikatlar: Bektâşîlik Ve Nakşbendîlik Örneği”. Ekev Akademi Dergisi 13, sy 38 (2009): 39-60.
• Hobsbawm, Eric. “Giriş: Gelenekleri İcat Etmek”. içinde Geleneğin İcadı, ed. Eric Hobsbawm, Terence Ranger, Çev. Mehmet Murat Şahin, 1-19. İstanbul:Agora Kitaplığı, 2005.
• İnalcık, Halil, ve Mehmet Seyitdanlıoğlu. Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2006.
• İnalcık, Halil. “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümayunu”. Belleten 28, sy 112 (1964): 603-622.
• İnalcık, Halil. “Tanzimat'ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri". Belleten 28, sy112 (1964): 623-669.
• Kalberg, Stephen. “Max Weber’s Types of Rationality: Cornerstones for the Analysis of Rationalization Processesin History”. The American Journal of Sociology 85, sy 5 (1980): 1145-1179.
• Kalberg, Stephen. Max Weber: Readings and Commentary on Modernity. Oxford: Blackwell Publishing, 2005.
• Kalberg, Stephen. Max Weber’s Comparative-Historical Sociology. Oxford: Polity Press, 1994.
• Karpat, Kemal H. Osmanlı Modernleşmesi. İstanbul :Timaş, 2014.
• Kieser, Hans-Lukas. “Mission as Factor of Change in Turkey (nineteenth to first half of twentieth century)”. Islam and Christian–Muslim Relations 13, sy 4 (2002): 391-410.
• Kieser, Hans-Lukas. “Muslim Heterodoxy and Protestant Utopia. The Interactions between Alevis and Missionaries in Ottoman Anatolia”. Die Welt des Islams 41, sy 1 (2001): 89-111.
• Kimbali, Solon T. “Introduction”. in The Rites of Passage, Arnold Van Gennep, Translated by Monika B. Vizedom, Gabrielle L. Caffee, V-XİX. Chicago: The University of Chicago Press, 1960.
• Metcalf, Peter, and Richard Huntington.Celebrations of Death The Anthropology of Mortuary Ritual. New York: Cambridge University Press, 2005.
• Mutlu, Melike. “19. ve 20. Yüzyıl Türk Edebiyatında Kimlik ve Modernleşme”. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2019.
• Şahin, İlkay. Hayat Bir Oyundur. Konya:Çizgi, 2019.
• Schröter, Susanne. “Rituals of Rebellion-Rebellion as Ritual: A Theory Reconsidered”. in The Dynamics of Changing Rituals: The Transformation of Religious Rituals within Their Social and Cultural Contexts, ed. Jens Kreinath, Constance Hartung, and Annette Deschner, 41-58. New York: Peter Lang, 2004.
• Szakolczai, Arpad. “Living Permanent Liminality: The Recent Transition Experience in Ireland”. Irish Journal of Sociology 22, sy1 ( 2014): 28–50.
• Szakolczai, Arpad. “Permanent (trickster) liminality: The reasons of the heart and of the mind”. Theory & Psychology 27, sy. 2 (2017): 231–248.
• Szakolczai, Arpad. Permanent Liminality and Modernity: Analysing the Sacrificial Carnival through Novels. New York: Routledge, 2017.
• Szakolczai, Arpad. Reflexive Historical Sociology. London: Routledge, 2000.
• Szakolczai, Arpad. The Genesis of Modernity. London : Routledge, 2003.
• Thomassen, Bjørn. Liminality and the Modern. Ashgate Publishing Limited, 2014.
• Turner, Victor. “Betwixt and Between: The Liminal Period in Rites de Passage”. In Betwixt and Between: Patterns of Masculine and Feminine Initiation, edited by Louise Carus Mahdi, Steven Foster, Meredith Little, 3-19. Illinois: Open Court Publishing, 1987.
• Turner, Victor. “Social Dramas and Stories about Them”, Critical Inquiry 7, sy1 (1980):141-168.
• Turner, Victor. Dramas, Fields, and Metaphors Symbolic Action in Human Society. New York: Cornell University Press, 1974.
• Turner, Victor. From Ritual to Theatre. New York: Paj Publications, 1982.
• Turner, Victor. The Ritual Process, Structure and Anti-Structure. New York: Aldine De Gruyter, 1995.
• Van Gennep, Arnold. The Rites of Passage. Translated by Monika B. Vizedom, Gabrielle L. Caffee. Chicago: The University of Chicago Press,1960.
• Weber, Max. Bürokrasi ve Otorite. çev.H. Bahadır Akın. Ankara: Adres, 2005.
• Weber, Max. Şehir Modern Kentim Oluşumu. ed. Don Martindale & Gertrud Neuwirth. çev. Musa Ceylan. İstanbul: Yarın, 2010.