1946 Belediye Seçimleri ve Urfa’daki Yansımaları

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 711 - 726, 22.06.2021

Yunus Özdurğun , Mehmet Pınar

https://doi.org/10.21551/jhf.930523

Cited By: 1

Öz

Türk demokrasisinde birtakım ilkleri barındıran 1946 Belediye Seçimleri Türk siyasi hayatında önemli bir yere sahiptir. Bu seçimlerde ilk defa seçimler aynı gün yapılarak aynı gün içinde bitirilmiştir. Seçim kurullarında tüm siyasi parti temsilcileri bulunmuş, gizlilik esasında bir aşamaya gidilmiştir. Yapılan değişikliklerden başka bu seçimler muhalefet partileri açısından da değişik özellikler göstermesi bakımından ilginçtir. Çünkü demokrasilerde sıkça görülen muhaliflerin erken seçim isteği bu seçimlerde tam tersine işlemiş, iktidarın erken seçim kararına muhalifler tam olarak örgütlenemedikleri gerekçesiyle itiraz etmişler ve seçimlere katılmak istememişlerdir. Demokrat Parti, 1946 Belediye Seçimlerini boykot etmiş ve ülke genelinde aday çıkarmamıştır. Ancak Urfa’da seçimleri DP Urfa teşkilatı kurucuları ve bu kişilere yakın kimseler Milli Kalkınma Partisi listesinden seçimlere girerek kazanmışlardır. Muhalefetin idare mekanizmasından şikâyetçi olduğu o yıllarda Urfa’da seçimlerin nasıl geliştiği merak uyandıran bir sorudur. Arşiv belgeleri ve dönemin gerek ulusal gerekse yerel basını da konu hakkında aydınlatıcı bilgi vermemektedir. Tam da bu noktada devreye DP’nin Urfa’daki kurucularından ve aynı zamanda 1950-1954 yıllarında DP Urfa milletvekilliği yapan Mahmut Celal Öncel’in 1955 yılında Demokrat Urfa gazetesinde yazı dizisi şeklinde kaleme aldığı hatıraları girmektedir. Öncel, bu hatıralarında seçimlere katılma fikrinden seçimlerin nasıl geliştiğine, seçim sırasındaki propagandalarına ve seçimleri nasıl kazandıklarına kadar yaşanan süreci ardından dokuz yıl geçtikten sonra Demokrat Urfa gazetesinde anlatmıştır. Öncel’in üzerinde en çok durduğu hususlar; seçimlere hazırlanırken yaşadıkları maddi sıkıntılar, iktidar partisinin kendilerini küçümsemeleri ve seçimlerde hile olduğu iddialarıdır. Ayrıca Öncel’e göre Urfa’da seçim tasnifleri de ülke geneline göre fazla uzun sürmüştür. Öncel, son olarak seçimi kazandıktan sonra Cumhuriyet Halk Partililerin kendilerine Milli Kalkınma Partisi’nden istifa ederek CHP saflarına geçmeleri için baskı yaptıklarını iddia etmiştir. Bu makalede Mahmut Celal Öncel’in 1946 Belediye seçimlerini anlatan hatıraları üzerinde durulmuş, bunun yanında arşiv vesikaları ve dönemin yerel basını vasıtasıyla seçim sonrası gelişmeler ortaya konmuştur. Bu itibarla ilerleyen yıllarda gerçekleşecek seçimlerin panoraması gözler önüne serilmiştir.

Anahtar Kelimeler

1946 Belediye Seçimleri, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Milli Kalkınma Partisi

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2015- SOB- YL157

1946 Municipal Elections and Reflections in Urfa

Öz

The 1946 Municipal Elections, which contain some firsts in Turkish democracy, have an important place in Turkish political life. For the first time in these elections, elections were held on the same day and ended on the same day. All political party representatives were present in the election boards, and a stage was made on the basis of secrecy. Apart from the changes made, these elections are interesting as they show different characteristics for the opposition parties. Because the opposition's demand for early elections, which is common in democracies, worked the opposite in these elections, opponents objected to the ruling's decision for early elections on the grounds that they could not be fully organized and did not want to participate in the elections. The Democratic Party boycotted the 1946 Municipal Elections and did not nominate candidates across the country. However, the founders of the DP Urfa organization and people close to these people won the elections in Urfa by entering from the National Development Party list. How the elections developed in Urfa in those years when the opposition complained about the administrative mechanism is an intriguing question. Archive documents and both national and local media of the period do not provide enlightening information on the subject. At this point, the memories of Mahmut Celal Öncel, one of the founders of DP in Urfa and also MP Urfa from 1950-1954, were written in the form of a series of articles in the Demokrat Urfa newspaper in 1955. In these memoirs, Öncel described the process from the idea of participating in the elections to how the elections developed, their propaganda during the elections and how they won the elections, in the Democrat Urfa newspaper nine years later. The most emphasized points by Öncel; The financial difficulties they faced while preparing for the elections are the underestimation of the ruling party and the allegations of fraud in the elections. In addition, according to Öncel, election classifications in Urfa took longer than the country in general. Öncel claimed that, after winning the election, the Republican People's Party members pressured them to resign from the National Development Party and join the CHP ranks. In this article, the memoirs of Mahmut Celal Öncel telling about the 1946 Municipal elections are emphasized, as well as the post-election developments through archive documents and the local press of the period. In this respect, the panorama of the elections to be held in the following years has been revealed.

Anahtar Kelimeler

1946 Municipal Elections, Republican People, Democrat Party, National Development Party

Proje Numarası

2015- SOB- YL157

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi [BCA], Cumhurbaşkanlığı Arşivi, United States National Archive
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VII, Cilt 22, Birleşim 45, 29 Nisan 1946
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem VII, Cilt 22, Birleşim 1, 1 Kasım 1945, Ulus, Cumhuriyet, Akgün, Demokrat Urfa
• Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Hil Yayınları, İstanbul 2010
• Çufalı, Mustafa, Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Dönemi (1945-1950), Babil Yayıncılık, Ankara 2004
• Eroğul, Cem, Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Yayınevi, Ankara 2003
• Goloğlu, Mahmut, Demokrasiye Geçiş (1946-1950), Kaynak Yayınları, İstanbul 1982
• İnan, Süleyman, Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes, Liberte Yayınları, Ankara 2006
• Karpat, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2010
• Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi 1938-1945, II, İletişim Yayınları, İstanbul 1996
• Kabasakal, Mehmet, Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi (1908-1960), Tekin Yayınevi, İstanbul 1991
• Koçak, Cemil, İkinci Parti (Türkiye’de İki Partili Siyâsî Sistemin Kuruluş Yılları 1945-1950), I, İletişim Yayınları, İstanbul 2010
• Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İmge Yayınları, İstanbul 2003
• Yeşil, Ahmet, Türkiye’de Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001
• Tabak, Serap, “1946 Belediye-Milletvekili Seçimleri ve Afyon’da Uygulanması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XIX Sayı 2, 2004, s.87-104
• Çolak, Filiz, “İzmir’de 21 Temmuz 1946 Genel Seçimlerinin (Hileli Seçim) Provası: 1946 Belediye Seçimleri”, Tarih Okulu Dergisi, Sayı 13, 2012, s.1-14
• İnan, Süleyman, “Muhalefetin İstemediği İlk Erken Seçim: 1946 Belediye Seçimleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, XIII/ 1, Ankara 2004, s.50-66
• Kayış, Yasin, “1946 Belediye Seçimleri ve Basın”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/ 16- 17, İzmir 2008, s.397-419
• Atay, Falih Rıfkı, “Yeni Seçimlere Doğru”, Ulus, 27 Nisan 1946
• Atay, Falih Rıfkı, “Seçimlere Girerken”, Ulus, 28 Nisan 1946
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 17 Ağustos 1955, s.2
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 20 Ağustos 1955, s.2
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 23 Ağustos 1955, s.2
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 26 Ağustos 1955, s.2
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 30 Ağustos 1955, s.2
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 6 Ekim 1955, s.2-4
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 13 Ekim 1955, s.2-4
• Öncel, Mahmut Celal, “DP Urfa Muhalefet Hatıraları”, Demokrat Urfa, 24 Ekim 1955, s.2-4