Plague in the Old West (Hellas and Roman)

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 68 - 90, 28.03.2022

Selçuk Çetinkaya , Hüseyin Üreten

https://doi.org/10.21551/jhf.1067097

Cited By: 1

Öz

The intensive circulation of Mediterranean in the first millenium BC mediated the intercultural journey of the several infectious diseases and reactions to these diseases. When we take a closer look at tens of consecutive outbreaks that we have difficulty in identifying due to insufficient resources, we see that the reactions to the outbreaks were mostly around religious arguments.
In this context, the Ancient Hellenic and Roman people, who believed in the direct influence of the Gods/Goddess in outbreak diseases, as in other negativities they were exposed to, put forward some cults and various rituals in the origin of these cults. Therefore, the analysis of each outbreak in terms of quality and quantity in the Ancient West Mediterranean civilizations, where religion is integrated into social life, take part for enlightening the histories of these civilizations.

Anahtar Kelimeler

Plague, Outbreak, Contamination, Apollon, Asklepios

Eskibatı (Eski Hellas ve Roma)’da Veba

Öz

İÖ I. binyılda Akdeniz’in yoğun sirkülasyonu, birtakım bulaşıcı hastalıkların ve bu hastalıklara karşı verilen reaksiyonların kültürlerarası seyahatine aracılık etmiştir. Peşi sıra gerçekleşen ve yetersiz kaynaklar dolayısıyla kimliklendirmekte güçlük çektiğimiz onlarca salgına daha yakından baktığımızda görüyoruz ki, salgınlar karşısındaki reaksiyonlar çoğu kez dini argümanlar çevresinde seyretmiştir.
Bu bağlamda tıpkı maruz kaldıkları diğer olumsuzluklarda olduğu gibi salgın hastalıklarda da tanrı(ça)ların doğrudan etkisine inanan Antik Hellen ve Roma halkları birtakım kültler ve bu kültler orijininde çeşitli ritüeller ortaya koymuşlardır. Dolayısıyla dinin sosyal hayata entegre olduğu Eskibatı uygarlıklarında, yaşanan her salgının önemi yadsınmaksızın, nitelik ve nicelik bakımından analiz edilmesi de söz konusu uygarlıkların tarihlerinin aydınlatılmasında hatırı sayılır bir rol oynayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Veba, Salgın, Kirlenme, Apollon, Asklepios

Kaynakça

• Akar T., Duygu Sevil. Apollon Klaros Kültü, Kehanet Pratikleri ve Adaklar¸ Yayımlanmamış Doktora Tezi İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Akın, Haydar Antikçağ’dan Yeniçağ’a Delilik, Melankoli ve Cinlenme Avrupa’da Aykırı Olma Halleri Üzerine Tarihsel Bir İnceleme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Aydemir, Leyla. Eskiçağ Dünyasında Kadın Şifacılar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020, 150-152.
• Bayat, Ali Haydar. Tıp Tarihi, İstanbul: Üçer Matbaacılık, 2016.
• Braudel, Fernand. Akdeniz: Mekân ve Tarih, Çev. Necati Erkurt. İstanbul: Metis Yayınları, 1990.
• Coşkun Abuagla, Asuman. ““Sibylla” ve “Libri Sibyllini” Üzerine Tarihsel Bir İnceleme”, Turkish Journal of History, C. 72, 2020, 1-20.
• Çeçen, Salih. “Koloni Devri Anadolu’sunda, Tarihi ve Sosyal Olayların Asurlu Tüccarlar Tarafından Tarihleme Olarak Kullanılışı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 35, S. 1, 1991, 49-59.
• Çığır Dikyol, Derya “Antik Roma’nın Salgınlar ile Genişleyen Pantheonu”, Journal of History School, C. 14, S. 52, 2021, 1523-1560.
• Çığır Dikyol, Derya ve Şar İşbilen, Evren. “Antik Kaynaklar Işığında Krallık ve Cumhuriyet Dönemlerinde Roma’da Yaşanan Salgınlar” Journal of History School, C. 14 S. 51, 2021, 930-960.
• Çizmeli Öğün, Zeynep. “Fare Veba ve Apollon”, Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World, Ed. Oğuz Tekin. İstanbul: Ege Yayınları, 2009 113-122.
• Demir, Muzaffer. “Eski Hellen Literatüründe İlahi Cezalandırmanın Tezahürü Olarak Veba Metaforu: İki Örnek”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 2, 2021, 457-479.
• Demircioğlu, Halil. Roma Tarihi I. Cilt, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2019.
• Erdemir, Hatice Palaz ve Erdemir, Halil. “Eskiçağ Toplumlarında Tesbit Edilen Belli Başlı Hastalıklar ve Sağlık Sorunları”, 1. Uluslararası Türk Tıp Tarii Kongresi 10. Ulusal Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı C. 1), Ed. Ayşegül Demirhan Erdemir vd. İstanbul: Kişisel Yayınlar, 2008, 852-879.
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
• Gılgamış Destanı, Çev. Sait Maden. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
• Harari, Samuel Noah. Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens, Çev. Ertuğrul Genç. İstanbul: Kolektif Kitap, 2015.
• Himmetoğlu, Muhammed F. “Eskiçağda Mezopotamya, Anadolu ve Avrupa’da Salgınların Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Etkileri Hakkında Kısa Bir Değerlendirme”, Dünya’da ve Türkiye’de Büyük Felaketler: Savaşlar, Salgınlar, Depremler, Yangınlar”, Ed. Ali Güler. İstanbul: Halk Kitabevi, 2020, 51-80.
• Himmetoğlu, Muhammed F. “Eski Çağda Mezopotamya’dan Antik Yunan’a Salgın Tanrıları’nın Konumları ve Evrimleri”, Journal of History School, C.14, S. 50, 2021, 286-301.
• Howatson, Margaret C. Oxford Antikçağ Sözlüğü, Çev. Faruk Ersöz. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• İplikçioğlu, Bülent. Eskibatı Tarihi I: Giriş, Kaynaklar, Bibliyografya, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020.
• Mansel, Arif Müfid. Ege ve Yunan Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020.
• Mutlu, Gülseren. “Antikçağ Bulaşıcı Enfeksiyon Hastalıklarında Semptomlar ve Tedavi Yaklaşımları, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 1 2021, 149-175.
• Önder Kaddar, Selin. Anadolu’da Yerel, Yerelüstü ve Bölgelerüstü Bilicilik, Yayımlanmamış Doktora Tezi İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Özgünel, Coşkun ve Kaplan, Davut. 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ed. Haydar Dönmez ve Candaş Keskin. Denizli: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 25-29 Mayıs 2009, 75-90.
• Patacı, Bilal. “Tanrılaştırma ve Şeytanlaştırma Arasında Mitolojik Bir Figür Olarak Asklepios”, Milel ve Nihal, C. 13, S. 2, 2016, 154-182.
• Pelin, Can ve Polat, Oğuz. “Paleopatoloji”, Ankara Patoloji Bülteni, C. 14, S. 1, 1997, 80-83.
• Sarıbaş, Serap. “Geçmişten Günümüze Veba Hastalığı ve Kolektif Bilinç: “Çağımızın Vebası” Söyleminin Kökenleri”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, C. 42, S. 6, 2019, 2470-2585.
• Sayar, Mustafa Hamdi. “Marcus Aurelius ve Lucius Verus Dönemlerinde M.S. 165-180 Yılları Arasında Görülen Büyük Salgın”, Tarih Dergisi – Turkish Journal of History, C.71, 2020, 15-28.
• Şahin, Derya. Roma Mitolojisi, Bursa: SD Yayınevi, 2017.
• Şar İşbilen, Evren. “Arkaik ve Klasik Yunan Dünyasında Salgın Hastalıklar”, Turkish Studies, C. 15, S. 4, 2020, 1011-1028.
• Şar İşbilen, Evren ve Çığır Dikyol, Derya. “Büyük Atina vebası bir pandemi miydi? Atina salgınının yayılımı üzerine bir değerlendirme”, Turkish Studies – History, C. 16, S. 2, 2021, 179-199.
• Taşdöner, Kevser. Anadolu’da Roma Eyaletleri, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2017.
• Tekin, Oğuz. Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Turan, Olcay. “Thukydides’in Aktarımına Göre Atina Salgınının Gerçek Etkileri”, Tarih ve Gelecek Dergisi, C. 4, S. 2, 2018, 89-108.
• Uğurlu, M. Cemil. “Hipokrat”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, C. 50, S. 2, 1997, 67-78.
• Üreten, Hüseyin. “Turgutlu’da (Lydia) Bir Antik Kent “Troketta”: Neyi Biliyor ya da Neyi Bilmiyoruz?”, Uluslararası Turgutlu Sempozyumu Bildirileri Cilt 1, Editörler: Muzaffer Tepekaya, Zafer Atar, Ferhat Berber, İlker M. Çağlar, Turgutlu: Turgutlu Belediyesi Yayınları, 2018, 131-156.