Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinin Cumhuriyet Dönemi Eğitim Programlarıyla Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi: Bir Meta Sentez Çalışması

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 9 - 21, 30.06.2025

Abdullah Adıgüzel

https://doi.org/10.34137/jilses.1630966

Abstract

Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinin Cumhuriyet dönemi program geliştirme çalışmalarıyla benzerlik ve farklılıklar açısından karşılaştırmalı olarak analizini amaçlayan bu çalışma nitel araştırmalar kapsamında literatür taramasına dayalı, derleme türünde bir meta analiz çalışmasıdır. Ölçüt örnekleme yöntemine göre seçilen araştırmanın temel belgelerini; Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortak Metin ve Öğretim Programları ile Cumhuriyet dönemi 1924, 1926, 1936, 1948, 1968, 1998, 2005 yıllarında program geliştirme çalışmalarını konu edinen ilgili kitaplar, makaleler, tezler, bildiriler ve dijital veri kaynakları oluşturmaktadır. Cumhuriyet döneminde geliştirilen tüm programlar genel özellik itibariyle dönemin ihtiyaçlarına göre şekillenirken, TYMM’i erdemli insan ve okuryazarlık becerileri üzerinde durmuştur. Eğitim programının temel ögeleri açısından bakıldığında genel olarak 1968 programına kadar hedef kavramının sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. 1968 ve 1997 programlarında amaç, 2005 programında kazanım ve TYMM’inde öğrenme çıktıları kavramının ilk öge olarak kullanıldığı görülmektedir. İçerik ögesi tüm programlarda ihtiyaca ve toplumsal kabul gören birey profiline göre şekillenirken, öğretme öğrenme süreci 2005 programına kadar öğretmen merkezli, 2005 programından sonra öğrenci merkezli olarak devam etmiştir. Ölçme ve değerlendirme ögesi 2005 yılı programına kadar ürün değerlendirme 2005 ve sonrasında süreç değerlendirme olarak kabul edilmiştir. Ancak TYMM’inde kanıt kavramı benimsenerek ürün değerlendirmeye doğru bir eğilim göstermiştir.

Keywords

Cumhuriyet dönemi , eğitim programı , Türkiye yüzyılı maarif modeli , program geliştirme

A Comparatıve Analysıs of The Türkiye Century Maarif Model With the Republıc Perıod Educatıon Programs

Abstract

It aims to make a comparative analysis of the TYMM in terms of similarities and differences with the program development studies of the Republic period. This study is a compilation type meta-analysis study based on literature review within the scope of qualitative research. The basic documents of the research are; TYMM Common Text and Curriculums (MEB, 2024) and related books, articles, theses, papers and digital data sources that cover program development studies in the Republic period in 1924, 1926, 1936, 1948, 1968, 1998 and 2005. While all programs developed during the Republic period were generally shaped according to the needs of the period, TYMM focused on virtuous people and century skills. When the basic elements of the education program are examined, it is seen that the concept of goal was frequently used until the 1968 program. It is seen that the concept of goal was used as the first element in the 1968 and 1997 programs, the concept of gain in the 2005 program and the concept of learning outcomes in TYMM. While the content was shaped according to the need and the socially accepted individual profile in all programs, the teaching and learning process continued as teacher-centered until the 2005 program and as student-centered after the 2005 program. The measurement and evaluation element was accepted as product evaluation until the 2005 program and as process evaluation after 2005. However, the concept of evidence was adopted in TYMM and it showed a tendency towards product evaluation.

Keywords

Republic period , education program , Türkiye century education model , program development

References

• Acat, B. (2010). Yapılandırmacı yaklaşımın uygulanmasının önündeki engel: Öğretmen kılavuz kitaplarına donuk bir eleştiri. Eğitime Bakış Dergisi, 17, 30-34.
• Adıgüzel, A. (2020). Eğitimde program geliştirme süreci. B. Oral & T. Tazar (Eds.), Eğitimde program geliştirme ve değerlendirme içinde (2. baskı, ss. 175-201). Pegem A.
• Adıgüzel. A. (2009). “Yenilenen İlköğretim Programının Uygulanması Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, l9(17), 77- 94.
• Açar, T. ve Yağcı, E. (2011). Cumhuriyet Döneminde İlköğretim I. Kademe Programlarının Özellikleri ve Dayanağı Eğitim Felsefeleri, I. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi, 05-08 Ekim 2011.
• Akınoğlu, O. (2005). Türkiye’de Uygulanan ve Değişen Eğitim Programlarının Psikolojik Temelleri, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 22, 31-46
• Akpınar, B., Özer, B., Oral, B. ve Köksalan, B. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinin Program Geliştirme ve Felsefi Düzlemden Analizi. EKEV Akademi Dergisi (99), 59-73. Https://Doi.Org/10.17753/Sosekev.1489135.
• Aktan, S. (2018). Curriculum studies in Turkey: A historical perspective. New York: Palgrave Macmillan.
• Akyüz, Y. (2011). Türk eğitim tarihi. Pegem A.
• Alkan, C. (1983). Eğitim Felsefesi, Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Altunya, N. (2019). İlkokul programlarımıza toplu bir bakış (1911-2002). B. Aslan & F. Bıkmaz (Ed.), Prof. Dr. Mehmet Ali Kısakürek’e armağan içinde (s. 147-193). Ankara Üniversitesi 823 Basımevi.
• Arslan, M. (2000). Cumhuriyet dönemi ilköğretim programları ve belli başlı özellikleri. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/146/aslan.htm sayfasından erişilmiştir.
• Aslan, E. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilkokullarda izlediği ilk öğretim programı: “1924 İlk Mektepler Müfredat Programı”. İlköğretim Online, 10(2), 717-734. http://ilkogretimonline.org.tr/index.php/io/article/view/1616/1453 sayfasından erişilmiştir.
• Bekiroğlu, O. ve Semerci, F. (2008). Ölçme ve Değerlendirmede Alternatif Yöntemler ve Portfolyo, Kullanımı, Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 1. http://www.yeditepe.edu.tr/yeditepe/GetFile.aspx?aliaspath=%2F YeditepeUniverSiteSi%2Fegitim%2FEgitim+Fakultesi%2FEDU7%2Fcilt+1+sayi+1%2Fmakale5_doc sayfasından erişilmiştir.
• Binbaşıoğlu, C. (1999). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Bilimleri Tarihi, Ankara: Tekışık Yay.
• Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
• Çobanoğlu, R. ve Yıldırım, A. (2021). Türkiye’de program geliştirme çalışmaları: Cumhuriyet’in ilanından günümüze tarihsel bir analiz. TEBD, 19 (2), 810-830. https://doi.org/10.37217/tebd.912329
• Demirel, Ö. (1999). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Pegem A.
• Demirtaş, Z. ve Erdem, S. (2015). 5. sınıf ingilizce dersi öğretim programı: güncellenen programın bir önceki programla karşılaştırılması ve programa ilişkin öğretmen görüşleri. Sakarya University Journal of Education, 5(2), 55. https://doi.org/10.19126/suje.59904
• Dewey, J. (1986). Experience and education. The Educational Forum, 50(3), 241-252.
• Ergün, M. (2008). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(12), 321-348.
• Hambleton, R. K. & Patsula, L. (1999). Increasing the validity of adapted tests: Myths to be avoided and guidelines for improving test adaptation practices. Journal of Applied Testing Technology, 1, 1-13.
• Kırkeser, S. (2021). Türkiye’de Öğretim Programları Geliştirme Çalışmaları, Coğrafya Eğitimi Coğrafya Dersi Öğretim Programları Edit: Karabağ, S., Şahin, S. ve Şahin, B. PEGEM Akademi.
• Kaya, R. ve Uyangör, N. (2024). Türkiye’de öğretim programlarının uygulanmasında yaşanan güçlüklerle ilgili yayınlanmış tezlerin incelenmesi (2018-2024), BAUNSOBED, 27(51-1), 15-29
• Koyuncu, İ., ve Kılıç, A. F. (2019). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanımı: Bir doküman incelemesi. Eğitim ve Bilim, 44(198), 361-388.
• MEB. (2020). Geçmişten günümüze Millî Eğitim Şûraları. https://ttkb.meb.gov.tr/ www/gecmistengunumuze-mill-egitim-sralari/icerik/328 sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. https://tymm.meb.gov.tr/. sayfasından erişilmiştir. Güngördü, K. ve Güngördü, N. (1966). Yeni İlkokul Programı Uygulama Kılavuzu ve Program Geliştirme Tarihçesi, Bursa: 28Ocak 1966.
• Gürkan, T. ve Gökçe E. (1999). Türkiye’de ve Çeşitli Ülkelerde İlköğretim, Siyasal Kitap Evi.
• Gürol, M. ve Bavlı, B. (2015). Eğitim politikaları bağlamında eğitim programlarının değerlendirilmesi. A. Gümüş (Ed.), Türkiye’de eğitim politikaları içinde (s. 351-367). Nobel.
• Taba, H. (1962). Curriculum development: theory and practice (1. bs). Harcourt College Pub.
• Tertemiz, N. (2000). Cumhuriyet döneminde ilköğretim. (Editör: Atilla Tazebay) İlköğretim programları ve gelişmeler. Nobel Yayın Dağıtım.
• Tuğluoğlu, F. ve Tunç, T. (2010). 1926 İlkmektep müfredatı ve Cumhuriyet dönemi eğitiminin ekonomik hedefleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 26(76), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/676433 sayfasından erişilmiştir.
• Orakcı, Ş., Durnalı, M. ve Özkan, O. (2018). Curriculum reforms in Turkey. O. Karnaukhova, A. Udovikina & B. Christiansen (Ed.), Economic and geopolitical perspectives of the commonwealth of independent states and Eurasia içinde (s. 225-251). USA: IGI Global.
• Özalp, R. ve Ataünal, A. (1977). Türk Millî Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilâtı, Millî Eğitim Basımevi. Sandelowski, M., ve Barroso, J. (2007). Handbook for synthesizing qualitative research. Springer Publishing Company.
• Sönmez V., ve Alacapınar F. G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı.
• Susam, B. ve Demir, M. K. (2020). Öğretim programlarının değişimi üzerine sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin değerlendirilmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(2), 245 267.
• Punch, K. F. (2013). Introduction to scial research: quantitative and qualitative qpproaches. Sage.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief 13. https://cutit.app/RhICY. Sayfasından erişilmiştir.
• Varış, F. (1996). Eğitimde program geliştirme. Teoriler-teknikler, Alkım Yayınevi.
• Yıldıran, G. (2012). Cumhuriyet Döneminde Eğitim ve Eğitim Kurumları. Boğaziçi Ünv. Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (2) 1-26
• Sönmez, V. (2011). Eğitim Felsefesi, (13. Baskı), Anı yayıncılık.
• Yıldırım, Y., & Çalışkan, A. (2024). 2024 sosyal bilgiler dersi öğretim programının 2005, 2015 ve 2018 programlarıyla karşılaştırılmalı analizi. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 8(1),108-142
• Yücel, H. A. (1994). Türkiye’de Ortaöğretim, Millî Eğitim Basımevi.