Reception Aesthetics in Reading Education

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 693 - 724, 29.10.2025

Rukiye Evler , Mehmet Ali Bahar

https://doi.org/10.31464/jlere.1739337

Abstract

Contemporary mother tongue education aims to support metacognitive planning, monitoring and evaluation, and multidimensional interpretation skills, as well as correct comprehension and expression skills. In order to achieve this objective, it is imperative to consider the role of Turkish teachers' knowledge of reception aesthetics and the extent to which they are able to transfer this knowledge into their lessons. The present study sought to analyse Turkish teachers' knowledge of reception aesthetics, and the extent to which they utilise this concept in the context of reading education. The present study adopted a mixed-method approach, utilising a simultaneous model. Participants were determined according to the criterion sampling method, and 102 volunteer Turkish teachers participated in the study. The data were collected through the utilisation of a questionnaire and a semi-structured interview form developed by the researchers. The data obtained from the questionnaire form were analysed with SPSS 22 statistical software program, while the data obtained from the interviews were analysed with content analysis. In conclusion, it was determined that Turkish teachers' comprehension of reception aesthetics was found to be inadequate. Furthermore, it was observed that these educators did not employ reception aesthetics to the extent that would be anticipated in the context of reading education. The necessary suggestions are given in this direction. It is hypothesised that the study will contribute to the fields of Turkish education and reading education, as well as to Turkish teachers.

Key words: Reception, Reception aesthetics, Reading education, Turkish teacher qualifications, Literature education

Keywords

Reception , Reception aesthetics , Reading education , Turkish teacher qualifications , Literature education

Okuma Eğitiminde Alımlama Estetiği

Abstract

Çağcıl ana dili eğitiminde doğru anlama ve anlatma becerilerinin yanı sıra üstbilişsel planlama, izleme ve değerlendirme, çok yönlü yorum yapma becerilerini desteklemek amaçlanmaktadır. Bu amaca ulaşmada Türkçe öğretmenlerinin alımlama estetiği bilgi birikimi ve bu birikimi derslerine aktarma düzeyi belirleyicidir. Bu çalışmada, Türkçe öğretmenlerinin alımlama estetiğine ilişkin bilgi birikimlerinin belirlenmesi ve okuma eğitiminde alımlama estetiğinden yararlanıp yararlanmadıkları ve ne düzeyde yararlandıkları incelenmiştir. Çalışmada karma yöntem benimsenmiş olup eş zamanlı model kullanılmıştır. Katılımcılar ölçüt örnekleme yöntemine göre belirlenmiş ve çalışmaya 102 gönüllü Türkçe öğretmeni katılmıştır. Çalışmada veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen anket ve yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Anket formundan elde edilen veriler SPSS 22 istatistik yazılım programıyla, görüşmelerden elde edilen veriler içerik analiziyle analiz edilmiştir. Çalışmanın sonunda Türkçe öğretmenlerinin alımlama estetiğiyle ilgili bilgi birikiminin beklenen düzeyde olmadığı, okuma eğitiminde alımlama estetiğinden yeterli düzeyde yararlanmadıkları görülmüştür. Bu doğrultuda gerekli öneriler verilmiştir. Çalışmanın Türkçe eğitimi ve okuma eğitimine, Türkçe öğretmenlerine katkısı olacağı düşünülmektedir.
Anahtar sözcükler: Alımlama, alımlama estetiği, okuma eğitimi, Türkçe öğretmeni yeterlilikleri, yazın eğitimi.

Keywords

Alımlama, , Alımlama Estetiği , Okuma Eğitimi , Türkçe Öğretmeni Yeterlilikleri , Yazın Eğitimi

Ethical Statement

Bu çalışma için gerekli izinlerin tamamı Erciyes Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Etik Kurulunun 27.08.2024 tarihli onayı ve MEB’in MEB.TT.2024.003045 sayılı 15.10.2024 tarihli onayı ile alınmıştır.

Thanks

Araştırmaya katılım gösteren gönüllü Türkçe öğretmenlerine teşekkür ederiz.

References

• Alabulut, S. (2017). Alımlama estetiği (Tez No. 475586) [Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Altunkaya, H. ve Sülükçü, Y. (2018). 7. sınıf öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalık düzeyleri ile okuduğunu anlama becerileri arasındaki ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2502-2517. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/42447/511191
• Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Eğitim İstatistikleri Merkezi. ([USA National Center for Education Stastistics/NCES], 2025). NAEP Reading Assessment: Results at grades 4 and 8 for the nation, states, and districts (NCES 2024218). Department of Education, Institute of Education Sciences. https://nces.ed.gov/nationsreportcard/reading?y=2024
• Avrupa Komisyonu. (2020). Education and Training Monitor 2020. https://education.ec.europa.eu/sites/default/files/document-library-docs/education-and-training-monitor- 2020-eu-factsheet_en.pdf
• Ayyıldız, M., Bozkurt, Ü. ve Canlı, S. (2006). Okuma kültürü üzerine bir araştırma. Millî Eğitim Dergisi, 34(169), 1-14. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milliegitim/issue/36938/422342
• Azmi, M. N. L. (2015). East meets west: the reader response theory in thriller fictions. Procedia – Social and Behavioral Sciences, 174, 58-63. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.626
• Bahar, M. A. (2009). Cemal Süreya'nın Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi Adlı Çocuk Kitabında Yer Alan Behçet Necatigil Adlı Şiirin Çocuklar Tarafından Anlaşılmasına Yönelik Bir Çalışma. II. Uluslararası Katılımlı Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi (s.660-663). Ankara, Türkiye.
• Bahar, M. A. (2010). Türkçe öğretiminde şiir (Tez No. 292940) [Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bahar, M. A. (2020). Okuma edimi. Anı.
• Bahar, M. A. (2024). Türkçe ders kitaplarında metin sonu soruları. M. Memiş (Dü.) Türkçe ders kitabı inceleme kılavuzu (s. 547-582) içinde. Nobel.
• Bahar, M. A. ve Yüce, K. (2016). Alımlama estetiği ve gösterge bilim açısından Türkçe eğitiminde şiir türünden metinlerden yararlanmaya eleştirel bir yaklaşım. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 12(5), 993-1010. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eku/issue/24404/258701
• Başkaya, B. (2022). Alımlama Estetiği açısından keşif, haz ve sağaltım ilişkisi (Tez No.748261) [Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bayrak, E. N. ve Soylu, Y. (2022). 6. sınıf öğrencilerinin okuma anlamadaki başarıları ile problem çözmedeki başarıları arasındaki ilişki. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 201-226. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iauefd/issue/73287/1151195
• Bayram, K. ve Kanmaz, A. (2022). 8. sınıf öğrencilerinin üstbilişsel okuma stratejilerini kullanma düzeyleri ile okuduğunu anlama başarıları arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 309-326. https://www.anadiliegitimi.com/tr/pub/issue/69654/1064636
• Bozkurt, O. (1999). Plastik sanatlarda, alımlama estetiğinde ‘beklenti ufku’ sarsılması (Tez No. 92594) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Casado Ledesma, L. ve Tarchi, C. (2024). The influence of textual genre in multiple-text comprehension. Learning and Instruction, 93, 101947. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2024.101947
• Chairanissa, N. ve Wirza, Y. (2019). The portrait of reading habit among junior high school students. Second Conference on Language, Literature, Education and Culture (ICOLLİTE 2018) içinde (s. 206-210). Atlantis. https://www.atlantis-press.com/proceedings/icollite-18/55915102
• Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2020). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. Y. Dede ve S. B. Demir (Çev.). Anı.
• Çelik, H. ve Sur, E. (2023). Türkiye’de gerçekleştirilen okuma alışkanlığı araştırmaları üzerine bir inceleme. XI. Uluslararası TURKCESS Eğitim ve Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Bildiri E-Kitabı içinde (s. 300-309). https://turkcess.net/wp-content/uploads/2023/05/TURKCESS-2023-Tam-Metin-Kitapcigi.pdf
• Çetin, A. ve Bulut, Z. A. (2020). Özetleme stratejilerinin 8. sınıf öğrencilerinin bilgilendirici metinleri anlama başarılarına etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(3), 1331–1363. https://doi.org/10.17152/gefad.653753
• Deniz, E. (2015). Ortaokul öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 3(2), 46–64. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oyea/issue/24685/261033
• Dilidüzgün, S. (2005). Eğitsel bir bakış açısıyla Ömer Seyfettin ve “Kaşağı”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 11-24. https://hayefjournal.org/Content/files/sayilar/106/24.pdf
• Dilidüzgün, S. (2007). Zur kulturellen dimension beim rezipieren literarischer texte. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 29-48. https://hayefjournal.org/Content/files/sayilar/101/29.pdf
• Duran Gürbüz, S. (2024). Abdülkâhir el-Cürcânî’de alımlama estetiği – Delâilu’l-İ’câz örneği (Tez No. 903081) [Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Eagleton, T. (2014). Edebiyat kuramı giriş. T. Birkan (Çev.). Ayrıntı.
• Erkurt, G. Ş. (2021). Hermeneutik ve alımlama estetiği kuramlarının yazınsal metinlerin karşılaştırmalı çözümlemelerine etkisi. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 4(5), 418-436. https://sobibder.org/index.php/sobibder/article/view/162
• Fitriyani, Y. (2022). Indonesian junior high school students’ interest in reading books. Mahakarya: Jurnal Mahasiswa Ilmu Budaya, 3(1), 32–39. https://doi.org/10.22515/mjmib.v3i1.5398
• Ghandehari, S. (2013). Definition of reader, as a relative concept, in reader-response theories. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 70, 1381-1388. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.01.200
• Gökgözoğlu, E. (2017). Günümüz Alman edebiyatının seçilmiş olan örneklerinde, birey olarak insan ve doğasının toplumsal değişiminin edebiyat sosyolojisi, alımlama estetiği kuramı ve tarihi kapsamında incelenmesi (Tez No. 469276) [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Göktürk, A. (2023). Okuma uğraşı. Yapı Kredi.
• Iskhak, I. Mujiyanto, J. ve Hartono, R. (2020). A review on reader response approach to teaching literature at EFL contexts. English Language Teaching, 13(7), 118-123. https://doi.org/10.5539/elt.v13n7p118
• İnan, D. ve Boldan, M. N. (2018). Implementation of Reader-Response Theory in teaching short story. The Literacy Trek, 4(2), 63-76. https://dergipark.org.tr/en/pub/literacytrek/issue/41278/470559
• Johansson, M. (2023). “It was difficult. And a little bit boring.” Swedish middle school students’ reception of narrative texts. Scandinavian Journal of Educational Research, 67(5), 695–708. https://doi.org/10.1080/00313831.2022.2042848
• Kabel, K. (2021). Year 8 students’ interpretations of short stories in the Danish L1 literature classroom: Distinct ways of writing and knowing. L1-Educational Studies in Language and Literature, 21, 1–27. https://doi.org/10.17239/L1ESLL-2021.21.02.09
• Kavalcı, T. (2017). Üç Önemli Kuramcı Üzerinden Alımlama Estetiğinin İncelenmesi ve Bir Uygulama. Söylem Filoloji Dergisi, 2(1), 52-74. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.286808
• Kaygas, E. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının incelenmesi (Tez No. 567466) [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kazan, H. (2021). Ayla Kutlu’nun hikâyelerinin Alımlama Estetiği’ne göre incelenmesi (Tez No. 696983) [Yüksek Lisans Tezi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kendir, S. (2022). Türk edebiyatında alımlama estetiği ve Akşit Göktürk’ün inceleme ve deneme yazıları (Tez No. 729316) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Kraal, A., Koornneef, A. W., Saab, N. ve van den Broek, P. W. (2018). Processing of expository and narrative texts by low- and high-comprehending children. Reading and Writing, 31(9), 2017–2040. https://doi.org/10.1007/s11145-017-9789-2
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2017). Türkiye’de Kitap Okuma Alışkanlıkları Araştırması. Kütüphaneler ve Yayım Müdürlüğü. https://kygm.ktb.gov.tr/Eklenti/92804,okuma-kulturu-haritasi-2017pdf.pdf?0
• Liang, L. A. (2011). Scaffolding Middle School Students’ Comprehension and Response to Short Stories. RMLE Online, 34(8), 1–16. https://doi.org/10.1080/19404476.2011.11462081
• Macit, M. ve Soldan, U. (2017). Edebiyat bilgi ve teorileri el kitabı. Grafiker.
• Martín-Ruiz, I. ve González-Valenzuela, M.-J. (2022). Analysis of reading comprehension and disabilities among teenagers. Annals of Psychology, 38(2), 251–258. https://doi.org/10.6018/analesps.419111
• Mertkan, Ş. (2015). Karma araştırma tasarımı. Pegem.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024a, 26 Ocak). 2022 PISA OECD ülke özetleri. https://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_05/06144528_ulke_ozetleri_rapor.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024b). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr
• Monsour, K. J. (2016). Teachers’ perceptioons about using literary theories to promote critical thinking (Order No. 10142744) [Doctoral Thesis, University of Indiana]. ProQuest Dissertations and Theses Global.
• Moran, B. (2002). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim.
• Mullis, I.V.S., von Davier, M., Foy, P., Fishbein, B., Reynolds, K.A. ve Wry, E. (2023). PIRLS 2021 International Results in Reading. Boston College, TIMSS and PIRLS International Study Center. https://doi.org/10.6017/lse.tpisc.tr2103.kb5342
• Navruz, C. (2024). Kemalettin Tuğcu’nun hikâyelerinde yer alan değerlerin alımlama estetiği kuramına göre incelenmesi (Tez No. 858996) [Doktora Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Ocak, G. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem. https://doi.org/10.14527/9786052419649 Okuma Kültürünü Yaygınlaştırma Platformu. (2019). Türkiye okuma kültürü araştırması. https://okuyayplatformu.com/wp-content/uploads/2020/02/okuma-kulturu-arastirmasi.pdf
• Onarıcıoğlu, A. S. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öyküleyici metinlere ilişkin tepkilerinin Alımlama Estetiği Kuramı açısından incelenmesi (Tez No. 659914) [Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Onur, E. (2024). Okur merkezli kuramlar ile yapılandırılmış ders tasarımlarının Türkçe eğitiminde uygulanabilirliği (Tez No. 864008) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Özbek, Y. (2013). Postmodernizm ve alımlama estetiği. Çizgi.
• Öztok, Ö. (2010). Behçet Necatigil’in Şiirlerini alımlama estetiğine göre inceleme denemesi (Tez No. 265692) [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods. Sage.
• Pehlivan, D. (2023). Postmodern alımlama estetiği: Jose Saramago’nun Kabil adlı romanı (Tez No. 793501) [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Saldaña, J. (2019). Nitel Araştırmacılar İçin Kodlama El Kitabı. A. Tüfekçi Akcan ve S. N. Şad (Çev.). Pegem.
• Silahsızoğlu, E. (2011). İstanbul ili örneğinde Türkçe öğretmenlerinin yazın kuramlarına ilişkin görüşleri (Tez No. 280853) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi].
• Skaftun, A. ve Sønneland, M. (2021). Cool kids’ carnival: Double-voiced discourse in student conversations about literature. L1-Educational Studies in Language and Literature, 21, 1–34. https://doi.org/10.17239/L1ESLL-2021.21.02.02
• Sønneland, M. (2019). Friction in fiction: A study of the importance of open problems for literary conversations. L1-Educational Studies in Language and Literature, 19(1), 1–28. https://doi.org/10.17239/L1ESLL-2019.19.01.07
• Spirovska, E. (2019). Reader-response theor and approach: Application, values and significance for students in literature courses. Seeu Review, 14(1), 20-35. https://doi.org/10.2478/seeur-2019-0003
• Suarez, G. W. A. ve Diva, C. (2022). Using Reader Response Strategy and affective learning domain in teaching literatüre to enhance critical thinking. International Journal of Educational Management and Development Studies, 3(4), 61-82. https://doi.org/10.53378/352938
• Tanç, N. (2013). Alımlama estetiği ışığında Hüsn ü Aşk’ın poetik değeri: Suhan. Turkish Studies, 8(9), 2351-2360. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4836
• The Mainichi. (2023, Ekim 21). Around half of children surveyed in Japan read no books at all on weekdays. Mainichi Japan. https://mainichi.jp/english/articles/20231021/p2a/00m/0na/010000c
• Türkben, T. ve Gündeğer, C. (2021). Beşinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve Türkçe dersine yönelik tutumları arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(3), 871-888. https://www.anadiliegitimi.com/tr/pub/issue/64254/907668
• Uğur, E. (2017). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin bilgilendirici metin yapısı unsurlarını belirleme düzeyleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(39), 200–222. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/37033/427212
• Waldmann, C. ve Levlin, M. (2024). Reading profiles in secondary school: Concurrent language and cognitive abilities, and retrospective and prospective reading skills. Frontiers in Psychology, 14. 1287134. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1287134
• Yaman, H. (2024). Türkçe öğretiminde yaratıcı drama yönteminin anlatma becerilerine, Apollonca ile Dionysosça gelişimine ve alımlamaya etkisi (Tez No. 853504) [Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yeğen, Ümit. (2024). Okudukları kitapları seçme ölçütleri bakımından ortaokul öğrencileri. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(3), 1002–1019. Geliş tarihi gönderen https://uleder.com/index.php/uleder/article/view/497
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Zhou, T. ve Xiao, J. (2019). Study in the teaching mode of English reading in primary school from the perspective of reception aesthetics. US-China Education Review A, 9(6), 252-260. https://www.davidpublisher.com/index.php/Home/Article/index?id=42439.html