Safranbolu'da Cumhuriyet Dönemi Konut Örnekleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 432 - 455, 30.06.2020

A. Esra Bölükbaşı Ertürk Emre Karataş

Öz

Sanayi Devrimi etkilerinin Safranbolu’ya ulaşmasından önce, önemli ticaret yolları üzerinde yer alan ve ticaretin önemli bir merkezi olan kent, aynı zamanda idari merkez olarak da bu dönemde dikkati çekmektedir. Geleneksel Safranbolu kenti konutları; kent içerisindeki konumları, arsa sınırlamaları, geleneksel aile yaşantısı, sosyal ve ekonomik yapı, inanç ve gelenekler, yerel malzemeler, iklim ve coğrafyanın etkisi ile yüzyıllar içerisinde şekillenmiştir. Cumhuriyet döneminde, bugün il merkezi, o dönemde ise Safranbolu’nun bir köyü olan Karabük’te, 1937 yılında Demir Çelik Fabrikası’nın kurulmasıyla yapılan sanayi atılımları, dönemin mimarideki modern anlayışa bağlı uygulamaları da hızlı bir biçimde etkilenmiştir. Karabük’te, özellikle Yenişehir’de sosyal donatılarıyla planlanmış bir alanda inşa edilmiş konutların yanında, geleneksel Safranbolu dokusu içerisinde, o dönem gayrimüslimlerin yaşadığı Kıranköy mevkii ile yine o dönem yaz mevsiminde kullanılan Bağlar mevkiinde yapılan Cumhuriyet Dönemi konutları mevcuttur. Bu konutlar o dönem için yeni yapı malzemelerinin kullanıldığı, yeni yapım tekniklerinin uygulandığı ve yeni yaşam tarzının hayat bulduğu örnekler olarak ele alınabilir. Çalışma kapsamında; Safranbolu’nun geleneksel dokusu içerisinde yer alan 12 adet Cumhuriyet dönemi konut yapısı tespit edilmiştir. Bunlar arasından rölöveleri alınarak plan ve iç mekân incelemelerinin yapılması mümkün olan beş adet konut yapısı seçilmiştir. Kıranköy mevkiinde bulunan, çok katlılığı ile dikkati çeken Gökay Apartmanı ile Bağlar mevkiinde, ele aldığımız dönem kapsamında tespit edilen yapılardan seçilen Ganioğlu Konağı, Kalafatoğlu Konağı, Dumlu Konağı ve Özkan Ailesine ait konut üzerine analiz çalışmaları yapılmıştır. Diğer yandan bu çalışmayı önemli kılan; modernist akımın, Türk inkılaplarının ardından “Yeni Mimari” adıyla geleneksel Osmanlı kenti Safranbolu’ya ulaştığında, burada tekrar nasıl yorumlandığını ortaya koymasıdır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi,, Safranbolu,, Modernizm,, Konut Mimarisi

Kaynakça

• Ataman, S. Y. (1994). Eski Safranbolu Hayatı, (Haz. S. Şenel), Basım Yeri Yok: Gürmen Grup Kültür Yayını.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Dönmez, Y. (2017). The Attitudes of University Students towards Today s World Affairs. Journal of History Culture and Art Research, 6 (6), 303–312.
• Eldem, S. H. (1986), Türk Evi II, İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası Aş.
• Eldem, S. H. (1973), Elli Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı, Mimarlık, (Kasım-Aralık), (11-12), 5-11.
• Ekimci, B. (2016). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığında Eskişehir’de Apartman Tipi Konutlar (1923-1965), II. Uluslararası kent araştırmaları Kongresi, Küresel ve Yerel Arasında Kentler, Bildiriler Kitabı 11-13 Mayıs 2016, İstanbul, sf. 473-493.
• Ertürk, A. Ç. (1999), Fransızca-Türkçe-Türkçe-Fransızca Büyük Sözlük, Ankara: Öz-El Matbaası.
• Güner, D. (2006). İzmir’de Modern Konut Mimarlığı 1950-2006”, Planlama, s. 3, sf.123-141.
• Günay, R. (1998). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri. İstanbul: YEM Yayın.
• Karabük Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi.