Anadolu’daki Tarihi Camiler ve Söğüt Çelebi Sultan Mehmet Cami*

Year 2023, Volume: 13 Issue: 1, 1 - 20, 31.03.2023

Aylin Özodabaş

Abstract

Tarihi yapılar; yapıldığı dönemin mimari elemanlarını, mühendislik tecrübelerini, kullanılan malzemeleri ve kültürel bilgilerini günümüze kadar getirebilen taşınmaz kültür varlıklarıdır. Anadolu’da osmanlı ve selçuklulardan kalan birçok tarihi cami vardır. Bu tarihi camiler taş veya ahşap yapım teknikleri kullanılarak inşa edilmiş ve günümüze kadar gelmişlerdir. Ileri seviyede ahşap ve taş işçiliklerini görmek mümkündür. Bu çalışmada birkaç cami örneklendirilmiş olup, özellikle ahşap veya taş yapım tekniği kullanılarak inşa edilmiş olanlara yer verilmiş ve söğüt mehmet çelebi cami ise detaylı bir şekilde incelenerek yapının genel özellikleri ve yapının şu anki durumuna ait bilgilere yer verilmiştir. Bilecik ili söğüt ilçesinde bulunan çelebi sultan mehmet camisi, çelebi sultan mehmet tarafından 1414-1420 yılları arasında yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı, 12 adet kubbe ve 1 minaresi kuzey, doğu ve batı taraflarından 3 giriş kapısı olan ulu bir camidir. Bu çalışma; vakıflar genel müdürlüğü mülkiyetindeki çelebi mehmet camii, mimarisinin ve özelliklerinin daha iyi anlaşılmasını ve değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Çelebi mehmet camisinin karşılaştırma ve değerlendirilmesinin daha sağlıklı yapılabilmesi için, anadolu’daki diğer cami örnekleri incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda söğüt çelebi sultan mehmet camisinin iç mekânında; bozulan yüzeylerin kireç harcıyla sıvanması, ahşap döşeme kaplamalarında yer yer oluşan bozulmaların mevcuduna uygun şekilde yenilenmesi, ahşap merdiven ve korkulukların sağlamlaştırılması, pencerelerin bakımlarının yapılması. Dış mekânda ise; cephenin temizlenmesi ve derzlerin onarılması, yapının çevre sularından korunması için drenaj sistemi yapılması gibi bazı restorasyon müdahalelerinin yapılması önerilmektedir.

Keywords

Geleneksel Yapılar, Anadolu Camileri, Tarihi Doku, Rölöve, Restorasyon

References

• Akın, A. (2016). Tarihi Süreç İçinde Cami ve Fonksiyonları Üzerine Bir Deneme. Hitit Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Degisi 179-211.
• Aksoy, H. S., Karaton, M. (2019). Tarihi Yığma Yapıların Malzeme Karakteristiklerinin Hasarsız Yöntemlerle Belirlenmesi: Diyarbakır Ulu Camii, BEÜ Fen Bilimleri Dergisi, 8 (1), 109-117.
• Algaç, Ş. (2020). Uşak-Banaz-Yeşilyurt (Holuz) Köyü Camii ve Kalemişi Bezemeleri. Art, Sanat 13:1-26. doi: 10.26650/artsanat.2020.13.0001. Aslanapa, O. (1986). Osmanlı Devri Mimarisi. İstanbul: Anka.
• Aydin, H., Sevgen Perker, Z. (2017). Kastamonu Beldeğirmen Köy Tarihi Camii’nde Ahşap Malzeme Kullanımı. Karadeniz Araştırmaları 14(55):17-27.
• Çağlıtütüncigil, E. (2012). Eski Mordoğan (İzmir) Köyü Camii Süslemeleri. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (25):139-62.
• Çavuş, M. (2013). Tarihi Niksar Kulak Kümbetinin Deprem Altındaki Sismik Davranışının Değerlendirilmesi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi 7, 80-90
• Çelı̇k, M. Y., Tan, G. (t.y). Döğer (İhsaniye-Afyon) Tüflerinin Doğal Yapı Taşı Olarak Teknolojik Özellikleri ve Mevlevi (Türbe) Cami Restorasyonu. Politeknik Dergisi, 19 (4), 399-408
• Demir, H. (2019). Anadolu Selçuklu Dönemi Külliye Düzenlemesinde Cami ve Medrese’de Ortak Avlu Kullanımı”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (30):143-66.
• Doğan Yavaş. (1995). Eşrefoğlu Camii. içinde İslam Ansiklobedisi.
• Ghouchani, M., Taji, M., Kordafshari, F. (2019). The effect of qibla direction on the hierarchy of movement in mosque : A case study of mosques in Yazd, Iran. Frontiers of Architectural Research 8(3), 396-405. doi: 10.1016/j.foar.2019.01.002.
• Han, M. V. (2011). Elazığ ve Yakın Çevresindeki Tarihi Camilerin Mimari Yapısı ile Süslemelerinin İncelenmesi. Fırat Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstiüsü, Elazığ.
• Haspolat, Y. K. (2014). Diyarbakır Ulu Cami. https://acikerisim.dicle.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11468/8063/Diyarbak%c4%b1r%20Ulucamii.pdf?sequence=1&isAllowed=y İçel, B. (2020). Tarihi Beyşehir Eşrefoğlu Camisi Bazı Ahşap Sütunlarında Tür Teşhisi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi 1-1. doi: 10.24011/barofd.754189.
• Efe, İ. (2014). Eşrefoğlu Cami ve Külliyesi. Beyşehir.
• Koçak, A., Köksal, T. (2010). An example for determining the cause of damage in historical buildings: Little hagia sophia (Church of St . Sergius and Bacchus) – Istanbul, Turkey.
• Engineering Failure Analysis 17(4):926-37. doi: 10.1016/j.engfailanal.2009.11.004.
• Koçu, N. (2014). Tarihi Beyşehir Eşrefoğlu Camii’nde Geleneksel Yapı Malzemeleri ve Onarım Çalışmalarının Değerlendirilmesi. Artium, 2(1), 58-69.
• Küçük, G. S., Eyüpgiller, K. K (2016). Çatalca Vilayetindeki Tarihi Camilerin Mimari Analizi. Restorasyon Yıllığı Dergisi, 12 (2016), 106-119.
• Othman, R.., Zainal, A. (2011). The Importance of Islamic Art in Mosque Interior. Procedia Engineering 20:105-9. doi: 10.1016/j.proeng.2011.11.144.
• Özkan, H. (2011). Gümüşhane’de Ahşap Tavanlı Camiler. Sanat Dergisi (18), 63-80.
• Przewlocki, J., Zielinska, M. (2016). Analysis of the Behavior of Foundations of Historical Buildings. Procedia Engineering 161:362-67. doi: 10.1016/j.proeng.2016.08.575.
• Roca, P. M. C., Gariup, G., Pela, L. (2010). Structural Analysis of Masonry Historical Constructions. Classical and Advanced Approaches. Archives of Computational Methods in Engineering 17(3), 299-325. doi: 10.1007/s11831-010-9046-1.