Havacılık İşletmelerinde Yöneticilerin Akılcı ve Sezgisel Karar Verme Yeteneği ile Duygusal Zekâları Arasındaki İlişkinin Araştırması

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 167 - 179, 06.05.2025

Ahmet Selim Süzer

https://doi.org/10.26650/JTL.2025.1555772

Abstract

Araştırma, havacılık işletmelerinde görev yapan yöneticiler özelinde akılcı ve sezgisel karar verme yeteneği ile duygusal zekâ arasındaki ilişkileri incelemektedir. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerine dayalı olarak yapısal eşitlik modeline göre gerçekleştirilmiş ve veriler de SPSS22.0 kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin toplanmasında akılcı ve sezgisel karar verme ölçekleri ile duygusal zekâ ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi, kolayda örnekleme yöntemi ile seçilen havacılık yöneticisinden oluşmaktadır. Araştırma bulgularına göre, duygusal zekâ ölçeğinde yer alan bazı boyutlar, karar verme süreçlerini önemli ölçüde etkilemektedir. Özellikle öz motivasyon, empati ve diğer insanların duygularını yönetme gibi duygusal zekâ boyutlarının, yöneticilerin akılcı karar verme yeteneklerini olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca, sezgisel karar verme üzerinde de belirgin bir etki gözlemlenmiştir. Kendi his ve duygularını yönetebilme, duyguların farkına varabilme ve etkileşim halinde olduğu kişilerin duygularını yönetebilme gibi duygusal zekâ bileşenlerinin, sezgisel karar verme yetisini oranında artırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Sonuç olarak, duygusal zekâ bileşenlerinin hem akılcı hem de sezgisel karar verme süreçlerinde önemli bir rol oynadığı, havacılık işletmelerinde görev yapan yöneticilerin etkili kararlar alabilmesi için duygusal zekâ becerilerini geliştirmelerinin kritik olduğu görülmüştür. Bulgular, havacılık sektörü gibi dinamik ve stresli ortamlarda çalışan yöneticilerin, karar verme süreçlerinde duygusal zekânın önemli bir katkısı olduğunu ortaya koymaktadır.

Keywords

Havacılık İşletmeleri , Karar Verme Süreci , Akılcı Karar Verme , Sezgi yolu ile Karar Verme , Duygusal Zekâ

Research on the Relationship Between Rational and Intuitive Decision-Making Ability and Emotional Intelligence of Managers in Aviation Companies

Abstract

The study investigates the relationships between rational and intuitive decision-making abilities and emotional intelligence among managers in aviation companies. Utilizing quantitative research methods, the research was conducted using a structural equation model, and the data were analyzed with the SPSS 22.0 software. The data collection tools included rational and intuitive decision-making scales and an emotional intelligence scale. The sample consisted of aviation managers selected through a convenience sampling method. The findings indicate that certain dimensions of emotional intelligence significantly influence decision-making processes. Specifically, dimensions such as self-motivation, empathy, and managing others’ emotions positively impact the rational decision-making abilities of managers. Furthermore, a notable effect on intuitive decision-making was observed. Components of emotional intelligence, such as managing one’s emotions, emotional awareness, and managing the emotions of others, were found to enhance intuitive decision-making abilities. In conclusion, emotional intelligence components play a crucial role in both rational and intuitive decision-making processes. Developing emotional intelligence skills is essential for managers in aviation companies to make effective decisions. The findings emphasize the importance of emotional intelligence in decision-making processes, particularly in dynamic and high-stress environments like the aviation sector.

Keywords

Aviation Companies , Decision-Making Process , Rational Decision-Making , Intuitive Decision-Making , Emotional Intelligence

References

• Alhalalmeh, M. I., & Alawamleh, H. K. (2017). The lmpact of ratlonal declslons ln lncreaslng the effectlveness of lnstltutlonal performance: Case study (Soclal Securlty). google scholar
• Allwood, C. M., & Salo, I. (2012). Decision-making styles and stress. International Journal of Stress Management, 19(i), 34-47. https://doi.org/10.1037/a0027420 google scholar
• Ashkanasy, N. M., & Daus, C. S. (2002). Emotion in the workplace: The new challenge for managers. Academy of Management Executive, 16(1), 76-86. https://dol.org/l0.5465/ame.2002.6640191 google scholar
• Baltaş, Z. (2005). İnsan dünyasını aydınlatan ve işine yansıyan ışık: Duygusal zekâ. İstanbul: Remzl Kltabevl. google scholar
• Bar-On, R. (2006). The Bar-On model of emotlonal-soclal lntelllgence (ESI). Psicothema, 18(Suppl), 13-25. google scholar
• Caruso, D. R., & Salovey, P. (2004). The emotionally intelligent manager. Jossey-Bass. google scholar
• Çetlnkaya, Ö., & Alparslan, M. (2011). Duygusal zekânın lletlşlm becerllerl üzerlne etklsl: Ünlverslte öğrencllerl üzerlnde blr araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 363-377. google scholar
• Ergln, F. (2000). Ünlverslte öğrencllerlnln sahlp oldukları duygusal zekâ düzeyl lle 16 klşlllk özelllğl arasındakl lllşkl üzerlne blr araştırma [Yayınlanmamış yüksek llsans tezl]. Selçuk Ünlversltesl, Sosyal Blllmler Enstltüsü, Konya. google scholar
• Fallon, C. K., Panganlban, A. R., Wohleber, R., Matthews, G., Kustubayeva, A. M., & Roberts, R. (2014). Emotlonal lntelllgence, cognltlve ablllty and lnformatlon search ln tactlcal declslon-maklng. Personality and Individual Differences, 65, 24-29. https://dol.org/10. 1016/j.pald.2014.01.031 google scholar
• Fernandez, C. S. P. (2007). Emotlonal lntelllgence ln the workplace. Journal of Public Health Management and Practice, 13(1), 80-82. https://dol.org/10.1097/00124784-200701000-00012 google scholar
• Flske, S. T., & Taylor, S. E. (1991). Social cognition (2nd ed.). McGraw-Hlll. google scholar
• eorge, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10th ed.). Pearson. google scholar
• Glgalovâ, V. (2017). Intultlon and managerlal decision-making. Human Affairs, 27(3), 301-316. https://dol.org/10.1515/humaff-2017-0025 google scholar
• Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. Bantam Books. google scholar
• Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. Bantam Books. google scholar
• Goleman, D. (2011). İşbaşında duygusal zekâ. İstanbul: Varlık Yayınları. google scholar
• Heracleous, L. T. (1994). Ratlonal declslon maklng: Myth or reallty? Management Development Review. google scholar
• Hoffman, R. R., & Shatkln, G. (2011). Avlatlon declslon-maklng: Theory and practlce. The International Journal of Aviation Psychology, 21(3), 193-202. https://dol.org/10.1080/10508414.2011.582132 google scholar
• Jullusson, E. Â., Karlsson, N., & Garling, T. (2005). Welghlng the past and the future in decision-making. European Journal of Cognitive Psychology, 17(4), 561-575. https://dol.org/10.1080/09541440440000141 google scholar
• Kankl, B. G., Helmrelch, R. L., & Anca, J. (2019). Crew resource management. Academlc Press. https://dol.org/10.1016/C2012-0-01275-3 google scholar
• Khona, N., Klm, A., & Aldossova, Z. (2016). Problem-solvlng deslgn for emotlonal lntelllgence tralnlng of mlddle managers. The European Proceedings of Social & Behavioural Sciences. google scholar
• Kılıç, S., Doğan, S., & Demlral, Ö. (2007). Kurumların başarısında duygusal zekânın rolü ve öneml. Yönetim ve Ekonomi, 14(1), 209-230. google scholar
• Kolbe, L. M., Bosslnk, B., & de Man, A. P. (2020). Contlngent use of ratlonal, lntultlve and polltlcal declslon-maklng ln R&D. Management Decision. https://dol.org/10.1108/MD-12-2018-1375 google scholar
• Konakay, G. (2010). Duygusal zekânın akademlsyenlerde tükenmlşllk lle lllşklslnln lncelenmesl [Doktora tezl]. Kocaell Ünlversltesl, Sosyal Blllmler Enstltüsü, Kocaell. google scholar
• Lehrer, J. (2011). Karar anı: Beynimiz karar vermemizi nasıl sağlıyor? İstanbul: Boğaziçi Üniveritesi Yayınevi. google scholar
• Mayer, J. D., Caruso, R. D., & Salovey, P. (1999). Emotlonal lntelllgence meets tradltlonal standards for an lntelllgence. Intelligence, 27, 267-298. https://dol.org/10.1016/S0160-2896(99)00016-1 google scholar
• Mlntzberg, H., Ralslnghanl, D., & Theoret, A. (1976). The structure of "unstructured" declslon processes. Administrative Science Quarterly, 21(2), 246-275. https://dol.org/10.2307/2392045 google scholar
• Pfelffer, S. (2001). Emotlonal lntelllgence: Popular but eluslve construct. Roeper Review, 23(3), 138-143. https://dol.org/10.1080/ 02783190109554086 google scholar
• Sadler-Smlth, E., & Shefy, E. (2004). The lntultlve executlve: Understandlng and applylng “gut feel” ln declslon-maklng. Academy of Management Perspectives, 18(4), 76-91. https://dol.org/10.5465/ame.2004.15268692 google scholar
• Salovey, P., & Mayer, J. D. (1990). Emotlonal lntelllgence. Imagination, Cognition, and Personality, 9(3), 185-211. https://dol.org/10.2190/ DUGG-P24E-52WK-6CDG google scholar
• Scott, S. G., & Bruce, R. A. (1995). Decision-making style: The development and assessment of a new measure. Educational and Psycho-logical Measurement, 55(5), 818-831. https://dol.org/10.1177/0013164495055005017 google scholar
• Simon, H. A. (1987). Decision making and problem solving. Interfaces, 17(5), 11-31. https://doi.org/10.1287/inte.17.5.11 google scholar
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson. google scholar
• Taşdelen, A. (2002). Öğretmen adaylarının farklı psiko-sosyal değişkenlere göre karar verme stilleri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. google scholar
• Türemen, F., & Çankaya, İ. (2008). Yönetimde etkili bir yaklaşım: Duygu yönetimi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 1 (1), 33-47. google scholar
• Trlnldad, D. R., Unger, J. B., Chou, C. P., & Johnson, C. A. (2004). The protectlve assoclatlon of emotlonal lntelllgence wlth psychosoclal smoking risk factors for adolescents. Personality and Individual Differences, 36(4), 945-954. https://doi.org/10.1016/S0191-8869 (03)00163-6 google scholar
• Tversky, A., & Kahneman, D. (1974). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases. Science, 185(4157), 1124-1131. https://doi.org/10. 1126/science.185.4157.1124 google scholar