Atatürk Dönemi Erzincan Valileri

Year 2020, , 373 - 390, 15.12.2020

Yusuf Ziya Keskin , Ömer Faruk Kayser

https://doi.org/10.38000/juhis.811688

Abstract

Sözlükte vali “bir şeye çok yakın olan; yetkili kişi, yönetici” anlamındadır. Bu yönüyle vali, Türk devlet geleneğinde, idarenin başı olarak eyaletlerde ve şehirlerde asırlardır kamu bürokrasisinin en temel figürlerinden birisi olmuştur. Halkın devlet ile özdeşleştirdiği bu yapı, Osmanlı Devleti’nin son döneminde önemli bir değişim geçirerek, merkeziyetçi devlet anlayışının kurumsallaşmasında önemli bir rol oynamıştır. Tanzimat Dönemiyle başlayıp, ilerleyen süreçte zaman zaman yeniden yapılandırılan taşra bürokrasisinde, valiler merkezi yönetimin mutlak temsilcisi olmakla birlikte; siyasi, askeri ve ekonomik yetkileri oldukça sınırlandırılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla, taşra yönetimindeki mutlak merkeziyetçi yapı daha da artırılarak, yeni rejimin taşradaki en önemli temsilcileri, dolayısıyla da hedeflenen dönüşümün en önemli mümessillerinden birisi valiler olmuştur.

Bu makalede, cumhuriyetin ilanıyla başlayıp 1939 yılına kadarki süreçte Erzincan’da valilik yapan Hasan Faiz Bey, Ahmet Cevdet Bey, Mehmet Fevzi Bey, Ahmet Azmi Bey, Hasan Tahsin Bey, Ali Kemali Bey, Ahmet Muhtar Bey ve Mehmet Fahri Bey’in dönemlerinde yaşanan gelişmeler üzerinde durulmuştur. 

Keywords

Erzincan, Valilik, Bürokrasi, Merkezi Yönetim

Erzincan Governors of Atatürk Period

Abstract

In the dictionary, the governor means “someone who is very close to something; the person in charge, the administrator." In this aspect, the governor has been one of the most basic figures of the public bureaucracy in the Turkish state tradition, as the head of the administration, in the states and cities for centuries. This structure, which the people identified with the State, played an important role in the institutionalization of the centralist understanding of the state, undergoing a significant change in the last period of the Ottoman State. In the provincial bureaucracy, which has been restructured from time to time starting with the Tanzimat period and progressing, governors are the absolute representative of the central government, but; his political, military and economic powers are quite limited. With the establishment of the Republic of Turkey, the absolute decentralized structure in the provincial administration was further increased, and the governors became the most important representatives of the new regime in the province, and therefore one of the most important representatives of the targeted transformation.

In this article, the developments in the periods of Hasan Faiz Bey, Ahmet Cevdet Bey, Mehmet Fevzi Bey, Ahmet Azmi Bey, Hasan Tahsin Bey, Ali Kamali Bey, Ahmet Mukhtar Bey and Mehmet Fahri Bey, who were governors of Erzincan starting with the proclamation of the Republic until 1939, were emphasized.

Keywords

Erzincan, Governorship, Bureaucracy, Central Governments

References

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• İçişleri Bakanlığı Arşivi (İBA)
• TBMM Arşivi
• Türk Tarih Kurumu Arşivi
• [1]Ahmad, Feroz(2014), Modern Türkiye’nin Oluşumu, 13.Baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• [2] Aka, İsmail(1991), Timur ve Devleti, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• [3]Akansel, İsmail Hakkı(1999), Eski Erzincan’dan Fotoğraflarla Anılar, Ermat Ofset Yayınları, Erzincan.
• [4]Akansel, İsmail Hakkı(1999), Eski Erzincan’da Tarihi Kışla ve Askeri Yapılar, Ermat Ofset Yayınları, Erzincan.
• [5]Akpinar, Turgut(1989), Aksüt Ali Kemali, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul.
• [6]Akyüreklİ, Mahmut(2010), Dersim Sorunu (1937-1938), (Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• [7]Armaoğlu, H.Fahir(2012), 20.YY Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, İstanbul.
• [8]Atakul, Kazım ve Belek, Mehmet(1969), 50 Ünlü Vali Meşhur Valiler, Sayı:1, İçişleri Bakanlığı Merkez Valileri Bürosu Yayınları, Ankara.
• [9]Atatürk 3’ncü Ordu Bölgesinde(1981), 3’ncü Ordu Komutanlığı Yayınları, Ankara.
• [10]Atsız, Hüseyin Nihal(2011), Üç Osmanlı Tarihi: Oruç Beğ Tarihi, 1.Baskı, Ötüken Yayınları, Ankara.
• [11]Aydemir, Şevket Süreyya(2011), Tek Adam Mustafa Kemal, 2.Cilt, 28.Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• [12]Aydin, Dündar(1998), Erzurum Beylerbeyliği ve Teşkilatı, Kuruluşu ve Genişleme Devri (1535-1566), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• [13]Aydoğan, Erdal(2000), Samsun’dan Erzurum’a Mustafa Kemal, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• [14]Aytemiz, Cemal(2002), Ermeniler ve Erzincan Mezalimi, Erzincanlılar Kültür ve Sağlık Vakıf Yayınları, Ankara.
• [15]Baltaoğlu, Ali Galip(1992), Atatürk Dönemi Valileri, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi), Konya.
• [16]Baykal, Bekir Sıtkı(1981), Tarih Terimleri Sözlüğü, 2.Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• [17]Baykal, Bekir Sıtkı(1996), Millî Mücadele’de Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti, 2.Baskı, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• [18]Behlülgil, Mustafa(1992), İmparatorluk ve Cumhuriyet Dönemlerinde İllerimiz, BDS Yayınları, İstanbul.
• [19]Birinci, Ali(1993)‘’Ali Kemali Bey’in Filat Hatıraları’’, ‘’Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi’’, Sayı:4, Ankara, s.437-466.
• [201]Birinci Dünya Savaşında Erzincan ve Dolaylarında Cereyan Eden Türk-Rus Muharebeleri(1982), Harp Akademisi Basımevi, İstanbul.
• [21]Bulut, Hüseyin(1997), Millî Mücadele’de Erzincan, Erzincan Belediyesi Yayınları, Erzincan.
• [22]Cavlak, Tuncer(1990), Cumhuriyet Dönemi İdari Taksimat ve Mülkiye Teşkilatı (1923-1950),(Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Elâzığ.
• [23]Cemal, Abdullah(1932), Vilayetlerimiz: Erzincan, Kanaat Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
• [24]Cumhuriyet, 01.08.1935.
• [25]Cumhuriyet, 13.09.1937.
• [26]Cumhuriyet, 12.12.1938.
• [27]Çankaya, Ali(1954), Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, 3.Cilt, Örnek Matbaası Yayınları, Ankara.
• [28]Danişmend, İsmail Hami(1971), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 2.Cilt, Türkiye Yayınevi, İstanbul.
• [29]Değirmendere, Muammer(2015), “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Vali Atamaları (1839-1908 Hudâvendigâr Vilâyeti Örneği)”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 43. Sayı, Ocak, ss.101-114.
• [30]Dumlu, Ahmet(1999), Erzincan’da İz Bırakanlar, Özsoy Yayınları, Erzincan.
• [31]Erdeha, Kâmil(1975), Millî Mücadele’de Vilayetler ve Valiler, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• [32]Erzincan İlinde Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Eğitim(1998), Celepler Matbaası, Erzincan.
• [33]Gözler, Kemal(2018), Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 24.Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa.
• [34]Gül, Abdulkadir(2011), Osmanlı Devleti Bürokrasisinde Erzincanlı Memurlar, 2.Baskı, Salkım Söğüt Yayınları, Konya.
• [35]Gül, Abdulkadir ve Başıbüyük, Âdem(2011), Bir Tarihi Coğrafya İncelemesi: Osmanlı’dan Cumhuriyete Erzincan Kazası, 1.Baskı, Salkım Söğüt Yayınları, Konya.
• [36]Gül, Osman Kubilay(2016), “Tek Parti Dönemi Mülki İdarede Yapılanma Çalışmaları”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:20 Sayı:2, Nisan, s.133-151
• [37]İnbaşı, Mehmet(2009)‘’Erzincan Kazası’’, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt:16,Sayı:41, Erzurum, s.189-214.
• [38]Kansu, Mazhar Müfit(2009), Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, 1.Cilt, 5.Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• [39]Kaya, Erol(2012), Şehre Tanıklık Edenler: Erzincan, Cilt:1, Pasifik Ofset Yayınları, İstanbul.
• [40]Kemali, Ali(1992), Erzincan: Tarihi, Coğrafi, Toplumsal, Etnografi, İdari, İhsai İnceleme Araştırma Tecrübesi, 2, Baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• [41]Kocatürk, Utkan(1999), Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• [42]Miroğlu, İsmet(1995), “Erzincan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt:11, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• [43]Miroğlu, İsmet(1990), Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• [44]Ortaylı, İlber(2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, 2.Baskı, Cedit Neşriyat Yayınları, Ankara.
• [45]Önal, Mehmet Ali(2007), Osmanlı Müesseseleri Tarihi, 7.Baskı, Fakülte Kitabevi Yayınları, Isparta.
• [46]Pasin, M. Hidayet ve Çelik, S. Vedat (Haz.) (1962), Erzincan Tarihi-Coğrafyası, Kardeş Matbaası, İstanbul.
• [47]Sanal, Recep(2000), Türkiye’de İllerin Yeniden Düzenlenmesi, Öztürkler Matbaası Yayınları, Ankara.
• [48]Şahin, Tahir Erdoğan(1985), Erzincan Tarihi, 1.Cilt, 1.Baskı, Erzincan Hayra Hizmet ve Dayanışma Vakfı Yayınları, Erzincan.
• [49]Şahin, Tahir Erdoğan(1987), Erzincan Tarihi, 2.Cilt, 1.Baskı, Erzincan Hayra Hizmet ve Dayanışma Vakfı Yayınları, Erzincan.
• [50]TBMM Zabıt Ceridesi, 2.Dönem, 32.Birleşim, 05.01.1341 (1 Mart 1925)
• [51]TBMM Zabıt Ceridesi, 2.Dönem, 75.Birleşim, 11.03.1341 (11 Mayıs 1925)
• [52]Temizhan, Oğuz(2006), Halkevleri ve Halkevlerinin 1932-1940 Arası Eğitim Faaliyetleri, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi), Ankara
• [53]Toksoy, Nurcan(2007), Halkevleri- Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak, Orion Yayınevi, Ankara.
• [54]Tönük, Vecihi(1945), Türkiye’de İdare Teşkilatının Tarihi Gelişimi ve Bugünkü Durumu, Kanaat Basım ve Ciltevi Yayınları, Ankara.
• [55]Tural, Erkal ve Çapar, Selim (Haz.)(2015), 1864 Vilayet Nizamnamesi, TODAİE Yayınları, Ankara.
• [56]Ulutin, Hasan Hakan(2016), II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemi Dersim (1908-1938), (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• [57]Yayman, Hüseyin(2008), Türkiye’nin İdari Reform Tarihi, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara.
• [58]Yavuz, Erdem(2017), Türk Siyasi Tarihinde Erzincan, 1.Baskı, Arı Sanat Yayınları, İstanbul.
• [59]Yavuz, Nurcan(1998), İşgal ve Mezalimde Erzincan, Erzincan Belediyesi Yayınları, Ankara.
• [60]Yeşilbursa, Emine Güntepe ve Babaoğlu, Resul(2016), “Atatürk-İnönü Ayrılığı Ve Dersim Olayları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 58, Bahar, s. 39-75.