Döngüsel Ekonomi Göstergelerinin Türkiye Ve Seçili Latin Amerika Ülkelerine Gerçekleştirilen Doğrudan Yabancı Yatırımlar Üzerine Etkisi: Bir Ekonometrik Analiz Örneği

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 64, 1624 - 1641, 31.10.2021

Cüneyt Kesbiç , Suna Çevik

https://doi.org/10.19168/jyasar.970013

Öz

Öz: Bu çalışmada amaç döngüsel ekonominin içerdiği kabul edilen sürdürülebilirlik, enerji, teknoloji ve inovasyon, insani gelişme kavramlarını temsil eden değişkenlerin uluslararası yabancı sermaye yatırımların bir türü olan doğrudan yabancı sermaye yatırımları üzerine etkisini analiz etmektir. Çalışmada Türkiye ve 11 adet Latin Amerika örnekleminde doğrudan yabancı yatırımlar (DYY kısaltması kullanılacaktır) ve döngüsel ekonomi süreçleri ele alınmıştır. Ekonometrik analiz çalışmasında 2000-2018 veri dönemi seçilerek Türkiye ve 11 adet Latin Amerika ve Karayipler ekonomileri (Brezilya, Arjantin, Bolivya, Şili, Kolombiya, Ekvador, Panama, Paraguay, Peru, Uruguay, Venezuela) örneklem olarak seçilmiştir. Çalışmada Panel VAR modeli kurulmuş, homojen model anlamlı olduğu belirlenmiştir. DYY üzerinde genel olarak Granger nedensellik testi anlamı bulunmuş, DYYY’lerin teknoloji değişkeni üzerinde pozitif ve anlamlı etki sahibi olduğu, teknoloji ve insani gelişme değişkenlerinin karşılıklı pozitif anlamlı etki sahibi olduğu Granger nedensellik testi ile ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Döngüsel Ekonomi, Doğrudan Yabancı yatırımlar, Sürdürülebilirlik, Enerji, Teknoloji, İnovasyon

Teşekkür

Bu araştırma makalesi çalışmasında konu belirleme aşamasında yardımları, makale veri hazırlama sürecinde yönderliği, makale yazım aşamasında bilgi ve deneyimi ile desteği için değerli Hocamız Profesör Doktor Cüneyt Yenal Kesbiç'e teşekkür ediyorum.

The Effect of Circular Economic Indicators on Foreign Direct Investment Which Are Conducted Turkey and Selected Latin America Countries: An Example of Econometric Analysis

Öz

This article aim is to analyze the effects of variables representing sustainability, energy, technology and innovation and human development notions which are assessed circular economy included in the circular economy, on foreign direct investment, which is a type of international foreign capital investment. In the study, foreign direct investments (the abbreviation FDI will be used in this article) and circular economy processes are discussed in the samples of Turkey and 11 Latin America. In the econometric analysis study, the 2000-2018 data period has been selected, and Turkey and 11 Latin American and Caribbean economies (Brazil, Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Ecuador, Panama, Paraguay, Peru, Uruguay, Venezuela) has been selected as samples. In the study, the Panel VAR model has been established and the homogeneous model has been determined to be unsignificant. The result of Granger causality test on FDI has been found significant in general, and it has been revealed by Granger causality test that FDIs have a positive and significant effect on the technology variable, and that technology and human development variables have a mutually positive and significant relationship.

Anahtar Kelimeler

Circular Economy, Foreign Direct Investments, Sustainability, Energy, Technology, Innovation

Kaynakça

• Albulescu, Claudiu Tiberiu, Aviral Kumar Tiwari, Seong-Min Yoon, Sang Hoon Kang, 2019. “FDI, income, and environmental pollution in Latin America: Replication and extension using panel quantiles regression analysis” Energy Economics, Elsevier, vol. 84(C) https://ideas.repec.org/a/eee/eneeco/v84y2019ics0140988319302853.html
• Babaoğlu, Didem, 2005. “Sermaye Akımlarının Yönetimi: Türkiye’ye İlişkin Bir Değerlendirme”, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Danışman Selin Sayek Böke, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü Ankara, Kasım 2005.
• Başçı Nur, Hayriye ve İlkay Dilber, 2017. “Gelişmekte Olan Ülkelerde Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Temel Unsurlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:32, Sayı:2, 2017, ss.15-45.
• Batmaz, Nihat ve Sevinç Tekeli. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Türkiye Örneği (1996-2006) (1.Baskı). Ekin Basım Yayın Dağıtım, Denizli, 2009.
• Berthelemy, Jean-Cladue ve Slyvie Demurger, 2000. “Foreign Direct Investvent and Economic Growth: Theory and Application to China”, Review of Development Economics, 4, s. 140-55, 2000.
• Borensztein, Eduardo; Jose De Gregorio and Jong-Wha Lee, 1995. “How Does Foreign Direct İnvestment Affect Economic Growth”, NBER Working Paper Series, Working Paper Series No. 5057, National Bureau Of Economic Research Cambridge, MA02138, March 1995.
• Chor, Foon Tang, Wah Tan Bee, 2015.“The impact of energy consumption, income and foreign direct investment on carbon dioxide emissions in Vietnam”, Energy, Volume 79, 2015, Pages 447-454, ISSN 0360-5442, https://doi.org/10.1016/j.energy.2014.11.033.
• Cüce, Hüseyin, 2018. “Endüstriyel Üretimde Döngüsel Çevre Politikaları”, Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi (2018), Vol. 7(2) ss.111-122, https://www.researchgate.net/publication/330022923_Endustriyel_Uretimde_Dongusel_Cevre_Politikalari
• De Pascale, Angelina; Roberta Arbolino, Katarzyna Szopik-Depczynska, Michele Limosani, Giuseppe Ioppolo, 2021. “A systematic review for measuring circular economy: The 61 Indicators”,Journal of Cleaner Production Vol. 281 (2021) 124942
• Ellen MacArthur Foundation (EMF), 2013. “Towards The Circular Economy Economic and Business Rationale for an Accelerated Transition” 2013 https://www.werktrends.nl/app/uploads/2015/06/Rapport_McKinsey-Towards_A_Circular_Economy.pdf
• Ellen MacArthur Foundation (EMF), 2015. “Towards a Circular Economy: Business rationale for an accelerated transition”, First Published On December 02, 2015. https://www.ellenmacarthurfoundation.org/publications/towards-a-circular-economy-business-rationale-for-an-accelerated-transition
• Geissdoerfer, Martin; Marina P.P. Pieroni, Daniela C.A. Pigosso, Khaled Soufani, 2020. “Circular business models: A review”, Journal of Cleaner Production Vol.277 (2020) 123741 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0959652620337860?via%3Dihub
• Karagöz, Kadir. “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: 1970 – 2005”, Journal of Yasar University, Vol.2, No:8, 2007, pp.927-948.
• Kirchherr, Julian, Denise Reike, Marko Hekkert, 2017. “Conceptualizing the circular economy: An analysis of 114 definitions”, Resources, Conservation and Recycling, Volume 127, 2017, Pages 221-232, ISSN 0921-3449, https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2017.09.005.
• Li, Xiaoying and Liu Xıaming, 2004. “Foreign Direct Investment and Economic Growth: An Increasingly Endogenous Relationship”, Worm Development, Vol. 33, No: 3, 2005, pp. 393-407.
• Önder, Hüseyin, 2018. “Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışında Yeni Bir Kavram: Döngüsel Ekonomi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol.57, pp.196-204. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/38899/416907
• Özcan, Burcu ve Ayşe Arı. “Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: OECD Örneği”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Ekonometri ve İstatistik Sayı:12 Yıl: 2010 ss. 65–88.
• Padilla-Rivera, Alejandro, María Guadalupe Paredes, Leonor Patricia Güereca, 2019. “A systematic review of the sustainability assessment of bioenergy: the case of gaseous biofuels.” Biomass Bioenergy 125, 79–94. https://doi.org/10.1016/j.biombioe.2019.03.014
• Pincelli Pimentel, Isabella, Armando Borges de Castilhos Júnior, Marcelo Seleme Matias, Emília Wanda Rutkowski, 2021. “Post-Consumer Plastic Packaging Waste Flow Analysis For Brazil: The Challenges Moving Towards A Circular Economy”, Waste Management Vol.126, 2021, pp.781–790 https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0956053X21002026?via%3Dihub
• Reike, Denise, Walter J.V. Vermeulen, Sjors Witjes, 2018. “The circular economy: New or Refurbished as CE 3.0? — Exploring Controversies in the Conceptualization of the Circular Economy through a Focus on History and Resource Value Retention Options” Resources, Conservation and Recycling Volume 135, August 2018, Pages 246-264 https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0921344917302756?via%3Dihub
• Seker, Fahri, Hasan Murat Ertugrul, Murat Cetin, 2015. “The impact of foreign direct investment on environmental quality: A bounds testing and causality analysis for Turkey, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Volume 52, 2015, Pages 347-356, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1364032115007650 Erişim Tarihi: 06.03.2021
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi, 2020. “Türkiye’de Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2019”, https://www.invest.gov.tr/tr/library/publications/lists/investpublications/kitapcik-turkiyede-dogrudan-yabanci-yatirimlar.pdf
• Tatoğlu Yerdelen, Ferda “Panel Veri Ekonometrisi” (Birinci Basım), Beta Basım Yayım, Ankara, 2017.
• The World Bank, 2013. “Regulating Foreign Direct Investment in Latin America Indicators of investment regulations and options for investment climate reforms”, A report of the FDI Regulations project Global Indicators and Analysis Department The World Bank Group with CAF - Development Bank of Latin America October 2013. http://iab.worldbank.org/~/media/FPDKM/IAB/Documents/Regulating-FDI-in-Latin-America.pdf
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, (TCMB), 2014. “Uluslararası Yatırım Pozisyonu Raporu Aralık 2014”, Ankara, 2014. http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/17a19712-b68a-4943-ba4f-e8b618b5cc72/uyprapor_2014.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE17a19712-b68a-4943-ba4f-e8b618b5cc72
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, (TCMB). “Uluslararası Yatırım Pozisyonu Şubat 2021”, Veri Yönetişimi ve İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü, 2021. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/cb23c98d-d9a5-465f-8c9c-9f84b533aaf8/uyp.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-cb23c98d-d9a5-465f-8c9c-9f84b533aaf8-nzEXs.W
• United nations conference on trade and development, (UNCTAD), 2018. “World Investment Report 2018, Investment And New Industrial Policies”, United Nations Publicatıon, 2018. https://unctad.org/system/files/official-document/wir2018_en.pdf
• United Nations Development Programme, 2020. “İnsani Gelişme Raporu 2020 Önümüzdeki Sınır: İnsani Gelişme ve Antroposen 2020 İnsani Gelişme Raporu’ndaki Ülkelerle İlgili Açıklama Notu Türkiye” https://www.tr.undp.org/content/dam/turkey/UNDP-TR-BRIEFING-NOTE-TURKEY-TR.pdf
• Xavier, Lúcia Helena; Ellen Cristine Giese, Ana Cristina Ribeiro-Duthie , Fernando Antonio Freitas Lins, 2019. “Sustainability and the circular economy: A theoretical approach focused on e-waste urban mining”, Resources Policy Available online 23 August 2019, 101467. https://0210d2zrf-y-https-www-sciencedirect-com.cbu.proxy.deepknowledge.io/science/article/pii/S0301420717305433
• Yalçın, Özkan ve Nilüfer Negiz, 2020. “Türkiye’de Kentsel Alanlarda Döngüsel Ekonomi Uygulamaları Üzerine Bir Yazın İncelemesi”, Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi Academia Journal of Nature and Human Sciences https://dergipark.org.tr/tr/pub/adibd