Aşırı İş Yükünün İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde İş Stresinin Aracılık Rolü

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 65, 15 - 38, 31.01.2022

Didem Öztürk Çiftci

https://doi.org/10.19168/jyasar.909896

Öz

Bu araştırma, çalışanların aşırı iş yüküne sahip olduklarına dair algılarının işten ayrılma düşüncesi üzerindeki etkisinde iş stresinin aracılık rolünün olup olmadığını belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Değişkenler arası ilişkiler Ordu ilinde faaliyet gösteren zincir marketlerde çalışan 223 katılımcıdan oluşan örneklem çerçevesinde yapılan analizlerle sınanmıştır. Bu bağlamda, ölçek geçerliliklerinin tespitinde Doğrulayıcı Faktör Analizi (CFA) ve araştırma hipotezlerinin test edilmesinde Yapısal Eşitlik Modeli (SEM) kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda aşırı iş yükünün işten ayrılma niyeti ve iş stresi üzerinde; iş stresinin de işten ayrılma niyeti üzerinde anlamlı ve pozitif yönlü etkisi olduğunu gösteren bulgular elde edilmiştir. Araştırma bulguları ayrıca, aşırı iş yükünün işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde iş stresinin kısmi aracılık etkisi olduğunu da ortaya koymuştur. Söz konusu sonuçlar, çalışanların fiziksel ve zihinsel kapasitelerini aşan iş yüküne sahip olduklarında iş kaynaklı kaygı ve stres yaşadıkları ve bunun sonucunda olumsuzluklardan kaçınma seçeneği olarak işlerini bırakmayı düşündükleri şeklinde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aşırı iş yükü, İş stresi, işten ayrılma niyeti

Kaynakça

• Abbasi, M. M., & Janjua, S. Y. 2016. “The mediating effect of job stress on work overload and organizational performance in the banking industry.” Abasyn Journal of Social Sciences, 9(2): 376-387.
• Ahn, J., & Chaoyu, W. 2019. “Job stress and turnover intention revisited: evidence from Korean firms.” Problems and Perspectives in Management, 17(4): 52-61.
• Ahuja, M.K., Chudoba, K.M., Kacmar, C.J., McKnight, D.H. & George, J.F. 2007. “It road warriors: Balancing work-family conflict, job autonomy, and work overload to mitigate turnover intentions”, MIS Quarterly, 31(1):1-17.
• Akçakanat, T., & Uzunbacak, H. H. 2019. “Aşırı iş yükü algısının işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde sürekli kaygının aracılık rolü.” Alanya Akademik Bakış, 3(3): 215-230.
• Akova, O., Emiroğlu, B. D., & Tanrıverdi, H. 2015. “İş stresi ile çalışanların iş tatmini ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: İstanbul’daki 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma.” Journal of Management, Marketing and Logistics, 2(4): 378-402.
• Altay, M., & Turunç, Ö. 2018. “İş yükü, çalışma yaşam kalitesi ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Lider-üye etkileşiminin ve örgütsel bağlılığın aracılık rolü.” Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17): 191-229.
• Astuti, N., & Palupiningdyah, P. 2018. “The effect of work overload on job performance with emotional exhaustion as mediating variable (Study at employee of production department PT. Royal Korındah Purbalingga).” Management Analysis Journal, 7(2): 223-230.
• Baltacı, A. 2017. “İş yükü ve performans arasındaki ilişkiler: Ampirik bir araştırma.” Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1): 101-121.
• Baron, R.M. & Kenny, D.A. 1986. “The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations.” Journal of Personality and Social Psychology, 51(6): 1173-1182.
• Bozdoğan, S.C. & Aslan. H. 2020. “Aşırı iş yükünün, tükenmişlik, iş stresi ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi.” Ankara: İKSAD Publishing House.
• Carmeli, A. & Weisberg, J. 2006. “Exploring turnover intentions among three professional groups of employees”, Human Resource Development International, 9(2): 191-206.
• Cerit, Y., & Özdemir, T. 2015. “The relationship between classroom teachers’ perceptions of workload and intent to leave Sınıf öğretmenlerinin iş yükü algıları ile işten ayrılma niyetleri arasındaki ilişki.” Journal of Human Sciences, 12(2): 626-637.
• Chen, M.-F., Lin, C.-P., & Lien, G.-Y. 2011. “Modelling job stress as a mediating role in predicting turnover intention.” The Service Industries Journal, 31(8): 1327–1345.
• Çakıcı, A., Özkan, C., & Akyüz, B. H. 2013. İş yükü yoğunluğunun, iş ve yaşam doyumuna etkisi üzerine otomotiv işletmelerinde bir araştırma. Cag University Journal of Social Sciences, 10(2):101-114.
• Çalışkan, A., & Bekmezci, M. 2019. “Aşırı iş yükünün işten ayrılma niyetine etkisinde iş tatmini ve yaşam tatmininin rolü, sağlık kurumu çalışanları örneği.” Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(31): 381-431.
• Çankaya, M. 2020, “Hastane çalışanlarındaki iş stresinin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi.” Business and Management Studies: An International Journal, 8(1): 121-143.
• Çelik, M. 2016. “Tükenmişlik yaşam doyumu ve iş yükü ilişkisi: Denizli'de faaliyet gösteren muhasebe meslek mensupları üzerinde bir araştırma.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4): 1139-1152.
• Derya, S. 2008. “Crossover of work-family conflict: Antecedent and consequences of crossover process in dual-earner couples” Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, Koç Üniversitesi.
• Dwiyanti, R., Hamzah, H., & Abas, N.A.H. 2020. “Psychological contracts, job stress, and turnover intention for salesperson retail company.” International Journal of Scientific Research and Management, 8(09):1930-1936.
• Efeoğlu, İ. E. 2006. “İş-aile yaşam çatışmasının iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri: ilaç sektöründe bir araştırma.” Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Ercan, A., Kazançoğlu, İ., & Küçükaltan, B. 2019. “İş stresi, iş tatmini, örgütsel kıvanç ve işten ayrılma niyeti etkileşiminin iş performansıyla ilintisi.” Journal of Yaşar University, 14: 101-114.
• Eroğlu, A.2020. “İş yükünün işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde iş tatmini ve kişi-örgüt uyumunun aracılık rolü.” İş ve İnsan Dergisi, 7(2): 213-227.
• French, J. R. & Chaplan R. D. 1970). “Psychosocial factors in coronary heart disease,” Industrial Medical Surgery, 39: 383-397.
• Ganster, D. C., & Rosen, C. C. 2013. “Work stress and employee health: A multidisciplinary review”. Journal of Management, 39(5): 1085–1122
• Ganster, D. C., & Perrewé, P. L. 2011. “Theories of occupational stress. In J. C. Quick & L. E. Tetrick (Eds.), Handbook of occupational health psychology (2nd ed.): 37-53.” Washington, DC: American Psychological Association.
• Gök, A. Ö., Akgündüz, Y., & Alkan, C. 2017. “The effects of job stress and perceived organizational support on turnover intentions of hotel employees.” Journal of Tourismology, 3(2): 23-32.
• House, R. J. & Rizzo, J. R. 1972. “Role conflict and ambiguity as critical variables inmodel of organizational behavior.” Organizational Behavior and Human Performance, 7: 467-505.
• Iroegbu, M. N. 2014. “Impact of role overload on job performance among construction workers.” Asian Journal of Social Sciences and Management Studies, 1(3): 83-86.
• Jung, H. S., & Yoon, H. H. 2014. “Antecedents and consequences of employees’ job stress in a foodservice industry: Focused on emotional labor and turnover intent.” International Journal of Hospitality Management, 38, 84–88.
• Jex, S.M. 1998. “Stress and job performance: Theory, research and implications for managerial practice.” Thousand Oaks, CA: Sage.
• Jones, E., Chonko, L., Rangarajan, D., & Roberts, J. 2007. “The role of overload on job attitudes, turnover intentions, and salesperson performance.” Journal of Business Research, 60(7): 663–671.
• Kahn, R. L., & Byosiere, P. 1992. “Stress in organizations. In M. D. Dunnette & L. M. Hough (Eds.), Handbook of industrial and organizational psychology, vol. 3, no. 2: 571-650.” Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
• Kanbur, E. 2018. “Aşırı iş yükünün iş ve yaşam doyumu üzerindeki etkisi: İşe bağlı gerginliğin aracı rolü.” İş ve İnsan Dergisi, 5(2): 125-143.
• Karacaoğlu, K., & Çetin, İ. 2015. “İş yükü ve rol belirsizliğinin çalişanlarin tükenmişlik düzeyleri üzerine etkisi: Afad örneği.” Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 5(1): 46-69.
• Karasek Jr, R. A. 1979. “Job demands, job decision latitude, and mental strain: Implications for job redesign.” Administrative Science Quarterly, 24(2), 285-308.
• Kendir H. 2020. “Otel işletmesi çalışanlarında iş stresinin işten ayrılma niyetine etkisinde görev yapılan departmanın moderatör rolü.”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (4): 3421-3432.
• Keser, A. 2005. “İş doyumu ve yaşam doyumu ilişkisi: Otomotiv sektöründe bir uygulama.” Çalışma ve Toplum, 4(1): 77-96.
• Krejcie, R.V. & Morgan, D.W. 1970. “Determining sample size for research activities.” Educational and psychological measurement. 30: 607-610.
• MacDonald, W. 2003. “The impact of job demands and workload on stress and fatigue.” Australian Psychologist, 38(2): 102-117.
• Maslach, C. & Leiter, P.M. 1997. “The truth Abouth Burnout.” San Francisco, CA: Jossey-BassPublishers, San Francisco: Jossey-Bass.
• Mittal, M., & Bhakar, S. S. 2018. “Examining the impact of role overload on job stress, job satisfaction and job performance-a study among married working women in banking sector.” International Journal of Management Studies, 2(7): 1-11.
• Mobley, W.H., Horner, S.O., & Hollingsworth, A.T. 1978. “An evaluation of precursors of hospital employee turnover.” Journal of Applied Psychology, 63(4): 408-414. Mobley, W. H. 1982. “Some unanswered questions in turnover and withdrawal research.” Academy of Management Review, 7(1): 111-116.
• Montgomery, D. C., Blodgett, J. G., & Barnes, J. H. 1996. “A model of financial securities salespersons’ job stress.” Journal of Services Marketing, 10(3): 21-38.
• Narayanan, L., Menon, S., & Spector, P. E. 1999. “Stress in the workplace: A comparison of gender and occupations.” Journal of Organizational Behavior, 20(1): 63-73.
• Nekoranec, J., & Kmosena, M. 2015. “Stress in the workplace-sources, effects and coping strategies.” Review of the Air Force Academy, 1(28): 163-170.
• Naru, A. S., & Rehman, A. 2020. “Impact of job insecurity and work overload on employee performance with the mediating role of employee stress: A case of Pakistan’s fast-food industry.” International Journal of Human Resource Studies, 10(1): 304-331.
• Okan, T., & Özbek, M. F. 2016. “İş yükü talebi, iş tatminsizliği ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkilerde iş-aile çatışması ve iş stresinin ara değişken rolü: sağlık çalışanları örneği.” Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 7(17): 203-226.
• Onay, M. & Kılcı, S. 2011. “İş stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: garsonlar ve aşçıbaşılar.” Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2): 363-372.
• Örücü, E. & Özafşarlıoğlu, S. 2013. “Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: güney afrika cumhuriyetinde bir uygulama.” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23): 335-358.
• Özbozkurt, O. B., & Kırmızısaç, E. 2019. “Stres oluşturan etmenlerin iş performansı üzerindeki etkisi: Mersin ilinde kuyumculuk sektörü yöneticileri üzerine.” Journal of Yasar University, 14(55): 288-298.
• Özdemir, A.2013. “Yönetim Biliminde İleri Araştırma Yöntemleri ve Uygulamalar.” İstanbul: Beta Yayınları.
• Özkalp, E., & Kırel, Ç. 2005. “Örgütsel Davranış.” Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Panigrahi, C. M. A. 2016. “Managing stress at workplace.” Journal of Management Research and Analysis, 3(4): 154-160.
• Peterson, M. F., Smith, P. B, Akande, A. & Ayestaran, S. 1995. “Role conflict, ambiguity, and overload: A 21- nation study.” Academy of Management Journal, 38: 429-452.
• Pradana, A., & Salehudin, I. 2015. “Work overload and turnover intention of junior auditors in greater Jakarta, Indonesia.” The South East Asian Journal of Management, 9(2): 108-124.
• Qureshi, M. I., Iftikhar, M., Abbas, S. G., Hassan, U., Khan, K., & Zaman, K. 2013. “Relationship between job stress, workload, environment and employees turnover intentions: What we know, what should we know.” World Applied Sciences Journal, 23(6): 764-770.
• Robbins, S.P. ve Judge, T.A. (2017). Örgütsel Davranış, (İnci Erdem, Çev.Ed.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Serinikli, N. 2019. “İş stresinin işten ayrılma niyetine etkisinde örgütsel bağlılığın aracılık rolü.” Business and Economics Research Journal, 10(4): 915-928.
• Soysal, A. 2009. “İş yaşamında stres.” Çimento İşveren Dergisi, 3(23): 17-40.
• Spector, P.E., & Jex, S.M. 1998. “Development of four self-report measures of job stressors and strain: Interpersonal conflict at work scale, organizational constraints scale, quantitative workload inventory, and physical symptoms inventory.” Journal of Occupational Health Psychology, 3(4): 356–367.
• Suswati, E. 2020. “The ınfluence of work stress on turnover ıntentıon: Employee performance as medıator ın casual-dınıng restaurant.” Jurnal Aplikasi Manajemen, 18(2): 391-399.
• Sutanto, E. M. & Wiyono, F.K. 2017. “Analysis of the effects of role overload and role conflict on performance through job stress as a mediating variable in the cellular phone trading centers in Surabaya.” Journal of Economics, Business & Accountancy Ventura, 19(3): 405-414.
• Tepper, B. J., Carr, J. C., Breaux, D. M., Geider, S., Hu, C., & Hua, W. 2009. “Abusive supervision, intentions to quit, and employees’ workplace deviance: A power/dependence analysis.” Organizational behavior and human decision processes, 109(2): 156-167.
• Tett, R. P. & Meyer, J. P. 1993. “Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention, and turnover: Path analyses based on metaanalytic findings.” Personnel Psychology, 46 (2): 259-293.
• Tetteh, S., Wu, C., Opata, C. N., Asirifua Agyapong, G. N. Y., Amoako, R., & Osei-Kusi, F. (2020). Perceived organisational support, job stress, and turnover intention: The moderation of affective commitments. Journal of Psychology in Africa, 30(1), 9-16.
• Uysal,T., Akbulut, H., & Ertan, S. 2015. “Aşırı iş yükünün performans perspektifinden çalıma psikolojisinde negatifliğe etkisi: muhasebe meslek mensuplarına yönelik bir araştırma.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38): 942-960.
• Verburgh, K. 2017. “The relationship between role overload and job stress: the moderating roles of job variety and perceived organizational support.” Bachelor Thesis Human Resource Studies, Tilburg University, Netherlands.
• Yasin, R., Namoco, S.O., Jauhar, J., Rahim, N.F.A., & Zia, N.U. 2020. “Responsible leadership an obstacle for turnover intention.” Social Responsibility Journal.
• Yenihan, B., Öner, M. & Çiftyıldız, K. 2014. “İş stresi ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: Otomotiv işletmesinde bir araştırma.” Çalışma İlişkileri Dergisi, 5(1): 38-49.
• Zincirkıran, M., Çelik, G. M., Ceylan, A. K., & Emhan, A. 2015. “İş görenlerin örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti, iş stresi ve iş tatmininin örgütsel performans üzerindeki etkisi: enerji sektöründe bir araştırma.” Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 600: 59-71.
• I-WHO. 2005. Work Organization & Stress: Systematic Problem Approaches for Employers, Managers and Trade Union Representatives, Protecting Workers’ Health Series.
• ILO 2016. Workplace Stres: A Collectıve Challenge World Day For Safety and Health At Work, International Labour Organization.
• https://ailevecalisma.gov.tr/medias/6964/ulusalveyerelmarketraporu_tum.pdf