Human in Imam Māturīdī: A Study on the Relationship Between Soul, Nafs And Body

Year 2019, , 228 - 254, 30.06.2019

Osman Nuri Demir

https://doi.org/10.18317/kaderdergi.539643

Cited By: 4

Abstract

This article aims to examine “the question of human nature”, one of the oldest and most discussed problems of the history of thought and of the Islamic Theology, in the example of Imam Māturīdī (d. 333/944), one of the founders of Ahl al-Sunnah and one of the most important names of the Islamic Theology. In this context, the following questions are asked in the article: What is human? What are the basic references of the definitions of human? Is man just a soul? Is it only the nafs that makes human beings as human? Is the human body its only reality? Is it a simple substance, or does it have a complex entity consisting of soul, nafs and body? There are different answers to those questions. In this paper, the philosophical foundations of these answers and the projections in Islamic philosophy and theology were examined by following the method of Māturīdī. In this context two different Mu'tazilah schools and the period of Māturīdī, his followers' ideas, and the similar to ideas of Māturīdī as well as opposed views were taken into consideration. There are holistic, fragmentary and reductionist approaches to the problem of human nature. Regarding the issue, this article presented the thoughts of Māturīdī and disclosed the extent to which his ideas influenced his successors.

Keywords

Māturīdī, Human, Soul, Nafs, Body, Life, Perception

İmam Mâtürîdî’de İnsan: Ruh, Nefs ve Beden İlişkisi Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Bu makale, düşünce tarihinin ve İslâm kelâmının en eski ve en çok tartışılan problemlerinden biri olan “insanın neliği meselesi”ni, Ehl-i sünnetin kurucu âlimlerinden ve İslâm kelâmının en önemli isimlerinden biri olan İmam Mâtürîdî (ö. 333/944) örneğinde incelemeyi hedeflemektedir. Bu bağlamda makalede şu sorulara cevap aranmaktadır: İnsan nedir? İnsan tanımlarının temel referansları nelerdir? İnsanoğlu sadece ruhtan mı ibarettir? İnsanı insan yapan şey yalnızca nefs midir? İnsan bedeni onun yegâne gerçekliği midir? İnsan basit bir cevher midir, yoksa o ruh, nefs ve bedenden müteşekkil kompleks bir varlığa mı sahiptir? Bu yapılırken, Mâtürîdî’nin yöntemi izlenerek mezkûr sorulara verilen farklı cevaplar tespit edilmiş, bu cevapların dinî ve felsefî temelleri incelenmiş, iki farklı Mu’tezilî gelenek ve tabi ki Mâtürîdî’nin dönemi, takipçilerinin fikirleri, aynı şekilde Mâtürîdî’nin fikirlerine benzer ve karşıt görüşler dikkate alınmıştır. Sonuçta ise bütüncül, parçacı ve indirgemeci yaklaşımların bulunduğu insanın neliği probleminde, Kitâbü’t-Tevḥîd ve Te’vîlâtü’l-Ḳur’ân’ın tamamı okunarak Mâtürîdî’nin düşünceleri ortaya konulmuş ve onun fikirlerinin takipçileri arasında ne oranda karşılık bulduğu tespit edilmiştir.   

Keywords

Mâtürîdî, İnsan, Ruh, Nefs, Beden, Hayat, İdrak

References

• Âmidî, Ebü’l-Hasen Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa’lebî. el-Mübîn fî şerhi me’ânî elfâzi’l-hukemâi ve’l-mütekellimîn, Mantık Felsefe ve Kelâm Terimleri Sözlüğü. Trc. Bilal Taşkın-Osman Nuri Demir. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.Aristoteles. Ruh Üzerine. Trc. Ömer Aygün-Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.Aydınlı, Yaşar. Fârâbî’de Tanrı-İnsan İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.Bağdâdî, Abdülkâhir Ebû Mansûr Abdülkâhir b. Tâhir et-Temîmî. el-Fark beyne’l-fırak. Nşr. Muhammed Osman. Kahire: Mektebetü İbn Sînâ, 1409/1988.Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. Resâilü’l-Câhız. Nşr. Abdusselam Hârûn. 4 cilt. Kahire: Mektebetü’l-hâncî, 1384/1964.Cengiz, Yunus. “Mu‘tezile’nin İnsan Düşüncesinde Rakip İki Tasavvur: Ebü’l-Hüzeyl ve Nazzâm Gelenekleri”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim araştırmaları Dergisi 4/2 (2018): 55-72.Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. “Nefs”, et-Ta‘rîfât. Nşr. Muhammed Sıddık el-Minşâvî. Kahire: Dârü’l-Fazîlet, 2015.Dalkılıç, Mehmet. İslâm Mezheplerinde Ruh. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.Durusoy, Ali. İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.Deniz, Gürbüz. Anlam ve Varlık Boyutuyla İnsan. Ankara: DİB Yayınları, 2015.Eş’arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâil b. Ebû Bişr. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn. Nşr. Hellmut Ritter. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag Gmbh, 1400/1980.Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ. Kitâbü's-siyâseti'l-medeniyye. Haydarabad: yy., 1346.İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed bin Ebî Bekr bin Eyyûb ez-Zuraʿî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. er-Rûh fî’l-kelâm alâ ervâhi’l-emvât ve’l-ihyâ. Nşr. Muhammed Ecmel Eyyûb el-Islâhî. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1432.İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyin b. Abdullah b. Alî. eş-Şifâ, en-Nefs. Nşr. Georges Chehata Anawati-Saîd Zâyid. Kahire: yy., 1975.İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyin b. Abdullah b. Alî. eş-Şifâ, el-İlâhiyyât. Nşr. G. C. Anawati-Saîd Zâyid. Kahire: yy., 1960.İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyin b. Abdullah b. Alî. et-Ta’lîkât. Nşr. Abdurrahman Bedevî. Beyrut: Dârü’l-İslâmiyye, 1972.İbn Sînâ, Ebû Alî el-Hüseyin b. Abdullah b. Alî. Kitâbü’l-mübâhasât. Nşr. Muhsin Bîdârfer. Tahran: yy., 1423Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdülcebbâr. el–Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-adl. Nşr. İbrahim Medkûr-Tâhâ Hüseyin. Kahire: el-Müessesetü'l-Mısrıyyetü'l-Âmme, 1382/1962.Kefevî, Ebu’l-Bekâ. el-Külliyyât. Nşr. Adnan Derviş-Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1419/1998.Koçar, Musa. “Mâtürîdî’nin Kur’ân’da Yer Alan Ruh Kavramına Yüklediği Anlamlar”. SDÜİFD 16/1 (2006): 57-69.Kutluer, İlhan. “Câlînûs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 32-34. Ankara: TDV Yayınları, 1993.Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’t-Tevhîd. Nşr. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi. Ankara: İsam Yayınları, 2005.Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. İlmî Kontrol: Bekir Topaloğlu. 17 cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2011.Medkûr, İbrahim. Fi’l-Felsefeti’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye 2015.Nasr, Seyyid Hüseyin. İslâm ve İlim: İslâm Medeniyetinde Aklî İlimlerin Tarihi ve Esasları. Trc. İlhan Kutluer. İstanbul: İnsan Yayınları, 1989.Neşşâr, Ali Sami. Neş’etü’l-fikri’l-felsefî fî’l-İslâm. Kahire: Dârü’l-Meârif, 1386/1966.Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed b. Mekhûl. Tebsıratü’l-edille. Nşr. Hüseyin Atay. 2 cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2003.Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed b. Mekhûl. Bahrü’l-kelâm. Nşr. Veliyyüddîn Muhammed Sâlih el-Ferfûr. Dımaşk: Mektebetü Darü'l-Ferfur, 1421/2000.Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed b. Mekhûl. Kitâbü’t-temhîd li kavâidi’t-tevhîd. Nşr. M. Abdurrahman eş-Şâğûl. Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye, 2006).Saffâr, Ebû İshâk İbrâhim ez-Zâhid. Telḫîṣü’l-edille li-ḳavâʿidi’t-tevḥîd. Nşr. Angelika Brodersen. 2 Cilt. Beyrut: el-Ma‘hedü’l-Almânî li-ebhâsi’ş-Şarkiyye, 1432/2011.Semerkandî, Ebû Bekr Alâeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebû Ahmed. Şerhu Te’vîlâti’l-Mâtürîdî. Hamidiye, nr. 176. Süleymaniye Kütüphanesi. Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdülkerîm b. Ahmed. el-Milel ve’n-Nihal. Nşr. Ahmed Fehmi Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1992. Taberî, Ebü’l-Hasen Alî b. Sehl Rabben. Firdevsü’l-hikme. Nşr. Muhammed Zübeyr es-Sıddîqî. Berlin: Matbaa-i Afitâb, 1928.Tehânevî, Muhammed Ali b. Ali. “Delîl”. Keşşâfi ıstılâhâti’l-fünûn. Nşr. Ali Dahrûc - Abdullah Hâlidî. 2: 1713-1720. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.Topyay, Yusuf. Kutsal Kitap’ta ve Kur’ân-ı Kerîm’de Nefs ve Ruh Kavramlarının Artsüremli Semantik İncelemesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2016.Üçer, İbrahim Halil. İbn Sînâ Felsefesinde Sûret Cevher ve Varlık. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.Yar, Erkan. Ruh-Beden İlişkisi Açısından İnsanın Bütünlüğü Sorunu, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000. Wisnovsky, Robert. “One Aspect of the Avicennian Turn in Sunni Theology”. Arabic Sciences and Philosophy, vol. 14 (2004): 65-100.Wisnovsky, Robert. “İbn Sînâ’nın Şey’iyye Kavramı Üzerine Notlar”. Trc. Arzu Meral. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 26/1 (2004): 85-118.