Fil Sûresinin Edebî Sanatlar ve İfadeler Bağlamında Tarihselliği ve Evrenselliği

Yıl 2022, , 138 - 152, 28.01.2022

Osman Kabakçılı

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.987948

Öz

Kur’an’daki her lafzın dizilişi kendi içinde farklı anlamları içerir. Bu bakış açısıyla âyetlere yaklaşan müfessirler lafızlar arasındaki bu anlam zenginliğine işaret etmişlerdir. Bu bağlamda Fil sûresindeki edebi sanatlar açık bir şekilde dikkat çeker. Bu sûrenin âyetleri arasındaki lam fasıla harfi kendini çok açık bir şekilde hissettirir. Bu yönüyle mezkür harf sûreye lafzi güzellik katar. Bu sûrede istiare ve teşbih gibi edebi sanatlar çok açık bir şekilde görülür. Bu bağlamda sûredeki istiare ve teş-bihlerin sûreye kattığı anlamların incelenmesi Kur’an’ın edebi yönünü vurgulamak açısından önemli-dir. Ayrıca bu edebi sanatlar bağlamında sûrenin anlam derinliklerine dikkat çekmek okuyucunun duygu yönüne hitap etmesi açısından konunun önemini arttırır. Görmedin mi? ifadesindeki istiare sanatı olayın gerçekliğine vurgu yapması açısından dikkat çeker. Ebabil kavramının yığın ve küme anlamında teşbih olarak açıklanması ise Fil Olayı’nın etkisini anlatması açısından önemlidir. Bu kav-ramın ebabil kuşu şeklinde çevrilmesi kendi içinde bazı sorunları barındırır. Ebabil kuşunun hangi tür kuş olduğu yönünde bir kapalılık oluşur. Ancak bu ifade teşbih olarak yorumlandığında bu sorun orta-dan kalkar. Bu çalışmanın amacı sûredeki edebi sanatları ve ifadeleri tespit ettikten sonra bunların sûreye kattığı anlam derinliklerini öne çıkarmaktır. Sûrede işlenen konu tarihi bir olay olması hasebiy-le konunun tarihsellik ve evrensellik açısından da işlenmesi önemlidir. Bu sebeple konu ele alınırken bu yönleriyle de incelenmesi amaçlanmaktadır. Zira tarihsellik evrensellik ikilemi ciddi bir tartışma konusudur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Fil, Sûre, Edebî, Tarihsel, Evrensel

تاريخية وعالمية سورة الفيل في سياق الفنون والتعبيرات الأدبية

Öz

يحتوي ترتيب كل كلمة في القرآن على معاني مختلفة في حد ذاته وقد أشار المفسرون الذين اقتربوا من الآيات من وجهة النظر هذه إلى ثراء المعنى بين الكلمات في هذا السياق ، تلفت الفنون الأدبية في سورة الفيل الانتباه بوضوح يجعل الحرف "لام" المتقطع بين آيات هذه السورة واضحًا جدًا. في هذا الصدد ، فإنه يضيف جمالًا حرفيًا إلى السورة. تظهر الفنون الأدبية مثل الاستعارة والتشبيه بوضوح في هذه السورة . بالإضافة إلى ذلك ، في سياق هذه الفنون الأدبية ، فإن لفت الانتباه إلى عمق معنى السورة يزيد من أهمية الموضوع من حيث جذب الجانب العاطفي للقارئ. إن شرح مفهوم "إيابيل" كتشبيه بمعنى العنقودية مهم من حيث شرح تأثير حادثة الفيل. لهدف من هذه الدراسة هو التعرف على الفنون والتعبيرات الأدبية في السورة وإبراز عمق المعنى الذي تضيفه إلى السورة

Anahtar Kelimeler

الفيل, التفسير, السورة, الأدب

The Historicity and Universality of Surah Fil in The Context of Literary Arts and Expressions

Öz

The arrangement of each word in the Qur'an contains different meanings in itself. The mufas-sirs who approaches the ver-ses with this point of view have pointed out this richness of meaning among the words. In this con-text, the literary arts in the surah of Fil clearly draw attention. The letter "lam fâsıla" among the verses of this surah makes itself very clear. In this respect, it adds literal beauty to the surah. Literary arts such as istiâre and teşbîh are also clearly seen in this surah. In this context, examining the meanings of istiâre and teşbîh in the surah is important in terms of emphasizing the literary aspect of the Qur'an. In addition, in the context of these literary arts, drawing attention to the depth of meaning of the surah increa-ses the importance of the subject in terms of appealing to the emotional side of the reader. The metaphorical art in the expression "Did not you see?" draws atten-tion in terms of emphasizing the reality of the event. Explaining the concept of Ebabil as "tasbih" in the sense of heap and cluster is important in terms of explaining the effect of the Elephant Incident. The translation of this concept as an adjective as ebabil bird has some problems in itself. There is an uncer-tainty as to what kind of bird the Ebabil bird is. However, this problem disappears when this expres-sion is interpreted as "simile". The aim of this study is to identify the literary arts and expressions in the surah and to highlight the depth of mea-ning they add to the surah. Since the subject covered in the surah is a historical event, it is important to treat the subject in terms of historicity and universality. For this reason, it is aimed to examine the sub-ject from these aspects as well.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Fil, Surah, Literary, Historicity, Universality

Kaynakça

• Referans1 Abduh, Muhammed. Tefsir-i cüz’ü ‘amme. Mısır: Matbaatü Mısır, 1341.
• Referans2 Allah’ın Kelamı Kur’an-ı Kerim, çev. Mehmet Türk (Konya: Kitap Dünyası 2013.
• Referans3 Aycan, İrfan. “Haccâc Yusuf b. Sakafî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İs-tanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Referans4 Azimli, Mehmet. Fil Hadisesi Hakkında Bazı Mülahazalar. Hikmet Yurdu, 1/2, Aralık, 2008. 45-55.
• Referans5 Bayram, Mikâil. Fil Olayı’nın Mahiyeti ve Fil Suresi. Konya: Damla Ofset, 1998.
• Referans6 Bilgegil, M. Kaya. Edebiyat Bilgi ve Teorileri. İstanbu: Enderun Kitabevi, 1989.
• Referans7 Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahıhü’l-Buhari. Daru tavku’n-necat, 1422.
• Referans8 Cevdet, Ahmet. Belagat-ı Osmaniye. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1881.
• Referans9 Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad. es-Sıhah tâcü’l-lüga. Beyrut: Daru’l-İlm, 1987.
• Referans10 Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali. et-Ta‘rifât. Beyrut: Darü’l-kitabi’l-Arabî, 1992.
• Referans11 Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili Meali (Tıbkı Basım). Diyanet İşleri Başkanlığı, 2015.
• Referans12 Ferâhî, Abdülhamîd. Tefsîru nizâmü’l-Kur’an ve te’vîlü’l-furkân bi’l-furkân. Azam-garh: ed-Dâiratu’l-Hamîdiyye, 2008.
• Referans13 Güvel, Orhan. Kur’an Yorumunda Hamîduddîn el-Ferâhî’nin Nazm Metodu ve Fil Suresi Tefsiri, Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/1, 2018), 54-85.
• Referans14 Güven, Mustafa. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Tefsir Anlayışındaki Modern-lik Unsurları ve Bu Bağlamda Muhammed Abduh’a Yönelttiği Eleştiriler -Fîl Sûresi Örneği Ekev Akademi Dergisi 19/61 Kış 2015), 160. (141-170)
• Referans15 Hayat Kitabı Kur’an, çev. Mustafa İslamoğlu. İstanbul, Düşün Yayıncılık, 2019.
• Referans16 İbn Hişâm, Abdülmelik. es-Sîratü’n-nebeviyye. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî, 1955.
• Referans17 İbn İshâk, Muhammed. Sîretü İbn İshâk. Beyrut: Dâru Fikr, 1978.
• Referans18 İbn Manzur, Muhammed b. Mükrim b. Ali. Lisanü’l-Arab. Buyrut: Darü’s-Sadr, 1444.
• Referans19 Kâsânî, Alaüddin Ebû Bek b. Mesûd. Bedâiu’s-sınâî fî tertîbi’ş-şerâi. Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1986.
• Referans20 Kurtubî, Ebû Abillah Muhammed b. Ahmed. el-Camiu li ahkâmi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Referans21 Kısa Açıklamalı Kur’an-ı Kerim Meali. çev. Mahmut Kısa. Konya: Armağan Kitaplar, 2017.
• Referans22 Kur’an’ı Hakîm ve Meali Kerîm. çev. Hasan Basri Çantay. İstanbul: Elif Ofset, 1980.
• Referans23 Kur’ân’ı Kerim ve Meal-i Âlisi. çev. Ali Fikri Yavuz. İstanbul: Sönmez Neşriyat 1979.
• Referans24 Kur’an’ı Kerim ve Açıklamalı Meali. çev. Cemal Külünkoğlu. İstanbul Kıraat Yayınları, 2017.
• Referans25 Kur’an-ı Kerim ve Muhtasar Meali. çev. Hayrat Neşriyat, İstanbul: Hayrat Neşriat Matbaa, 2004.
• Referans26 Kur’an Çevirisi. çev. Edip Yüksel. İstanbul: Ozan Yayıncılık, 2019.
• Referans27 Kur’an’ı Kerim ve Meali Hakîm, çev. İsmail Hakkı İzmirli İstanbul: Milli Matbaa 1927.
• Referans28 Kur’ân’ı Kerim ve Meali. çev. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1955.
• Referans29 Kuran-ı Kerim ve Türkçe Meali. çev. Mahmut Özdemir. Ankara, 2013.
• Referans30 Kur’an-ı Kerimin Türkçe Meali Âlisi. çev. Ömer Nasuhi Bilmen, İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1964.
• Referans31 Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Meali. çev. Kadri Çelik, Nümberg: Ferec Yayınları, ts.
• Referans32 Kur’an-ı Ketim Meali. çev. Bayraktar Bayraklı. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2008.
• Referans33 Kur’an-ı Kerim. çev. Besim Atalay. Doğan Kardeş Matbaacılık 1962.
• Referans34 Kur’an’ın Anlaşılmasına Doğru, çev. Ahmet Tekin. İstanbul: Kelam Yayınları 2006.
• Referans35 Kerim Kur’an Türkçe Çeviri. çev. Erhan Aktaş. Ankara: Emsal Matbaa 2020.
• Referans36 Kur’an-ı Kerim ve Yüce Meali. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat 1992.
• Referans37 Kur’an Meal-Tefsir. çev. Mehmet Okuyan İstanbul: Haliç Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Referans38 Kur’an Mesajı. çev. Muhammed Esed, Türkçeye çev. Cahit Koytak & Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 2004.
• Referans39 Kur’an Yolu Meâli. çev. Hayreddin Karaman, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
• Referans40 Kuşeyrî, Abdülkerîm Hevâzîn. Letaifü’l-işârât. Mısır: el-Heyetü’l-Mısriyye, ts.
• Referans41 Nadir, Mehmet. Siyer-i Nebî Tarih’ten Farklı mı Okunmalı? -Fil Olayı Bağlamında Bir Değerlendirme- Ekev Akademi Dergisi, 18/ 59 (Bahar 2014), 247-264.
• Referans42 Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah, Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Beyrut: Dâru Kütübi’t-Tayyib, 1998.
• Referans43 Özel, Recep Orhan. Fil Sûresi ile İlgili Modern Yorumların Kritiği, Tader Tefsir Araştırmaları Dergisi 4/2, (Ekim 2020), 337-371.
• Referans45 Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2018.
• Referans46 Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer Fahruddin. Mefâtihu’l-gayb. Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabî, 1420.
• Referans47 Recaizade, Mahmud Ekrem. Talim-i Edebiyat. İstanbul: Mihran Matbaası, 1882.
• Referans48 Sami, Şemsettin. Kâmus-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1978.
• Referans49 Taberî Muhammed b. Cerîr b. Yezîd, Câmiu’l-beyan fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. Müessese-tü’r-Risale, 2000.
• Referans50 -Târihu’t-Taberî. Beyrut: Daru’t-Türas, 1387.
• Referans51 Ünal, Sadettin. “Kâbe” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001.
• Referans52 Yüce Kur’an’ın Manası ve Mesajı Türkçe Meali Kerim. çev. Abdullah Gül &Ahmet Akgül. İstanbul: Furkan Yayınları, 2015.
• Referans53 Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud. el-Keşşaf an hakâik-ı gavâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Daru Kitabi’l-Arabî, 1407.
• Referans54 Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdullah el-Burhan fî ulûmi’l-Kur’ân. Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabî, 1957.
• Referans55 https://mealler.org/SureveAyetler.aspx?sureid=105&ayet=004
• Referans56 https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=105&ayet=5