Evaluation of Caliph Omar’s Relevance / Cleaning Conditions Effect / and Contribution to Intellectual Property

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 9, 141 - 157, 01.01.2018

Bünyamin Çalık

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.388589

Öz

Caliph Omar, who had
struggled many times for circulate the messages of Islam, is the one of and
closest companion of Prophet Muhammad. Caliph Omar who became a Muslim at the
sixth year of prophecy, beside of his political success as khalifa, he has an important
place at the science of Islamic law and adjective law as intellectual property
(interpreter of Islamic Law). While he was trying to organize the government in
all its parts, he made an effort for actualize scientific progress which would
be groundwork of this organization. Indeed it is possible to say that the
principles of methods of Islamic law had started to become evident with Caliph
Omar.  Besides that, Caliph Omar has an
undeniable place and importance when it comes to creation of essential base
which generate fundamentals of science of Islamic law. Confirmation of this lies on number of thousand
expressions of provisions of Islamic law which has been rumoured from Caliph
Omar.

Caliph Omar’s scribe
part is very extensive and comprehensive, that is why, even in general nature,
it is impossible to approach the subject with limited rescript. Therefore,
thanks to contribution of the storied opinions of Caliph Omar, it is found
acceptable to limit this subject with purity (cleanliness) issue. In connection with that the purpose of this
rescript is determine the effect of Caliph Omar on interpreter imams of Islamic
law (intellectual Property) about the processes of purity. The main factor of
choosing this subject is that the purity is the first fundamental subject of
Islamic law. In classical Islamic law resources, worship subject begin with
purity, this situation and thanks to worship and ethics literature in Islam,
the purity problem is the object of society.

In this rescript,
worship is evaluated because of its mission of servitude in purpose of bring
honor to Great Allah. Taking this subject as a base, worship is expressed like
norms of poem which organize relationship between Allah and his servant. The structure of this norms of poem is formed by
involve whole life of servant which include his all action verbal, actional and
even intellectual action which include absolute worship and also the structure
of this norms of poem formed by conditional worship which involve rituals which
has a specific forms that can be repeated and can be done in specific times.
When the subject is so important and when we talk about the purity subject
which is the part of norms of poem, contribution of Caliph Omar on interpreter
imams appears by itself. 

Anahtar Kelimeler

Caliph Omer, Case Law, Worship, Exhortation, Ablution

Hz. Ömer’in Tahâret Konuları Bağlamında Müctehid İmamlara Etkisi

Öz

Hz.
Ömer, İslam’ın mesajlarının duyurulması yolunda mücadele eden ve Hz.
Peygamber’e en yakın olan sahabilerdendir. Risaletin altıncı yılında Müslüman
olan Hz. Ömer’in, halife olarak siyasi başarıları yanında müçtehit olarak fıkıh
ve fıkıh usulü ilimlerinde de çok önemli bir yeri vardır. O, bütün yönleriyle
devleti teşkilatlandırmaya çalışırken, bu teşkilatlanmanın alt yapısını
oluşturacak ilmî gelişmeyi de gerçekleştirebilmek için çaba sarf etmiştir.
Nitekim fıkıh usulünün ilkelerinin Hz. Ömer ile belirginleşmeye başladığını
söylemek mümkündür. Bunun yanında, fıkıh ilminin temellerini meydana getiren
aslî kaidelerin oluşumunda da Hz. Ömer’in inkâr edilmez yerinin ve öneminin
bulunduğu aşikârdır. Bunun böyle olduğunun en açık teyidi ise, Hz. Ömer’den
sahih senetlerle rivayet olunan fıkhî hükümlerin sayısının binlerle ifade
edilmesidir. 

Hz.
Ömer’in fakih yönü bu denli geniş ve kapsamlı olunca, konuyu genel mahiyette
bile olsa, bir makalenin sınırları içinde ele almak mümkün değildir. Bu
sebeple, ondan rivayet edilen görüşlerin alana katkısı bağlamında yapılan bu
çalışmanın, tahâret konusuyla sınırlandırılması uygun görülmüştür. Dolayısıyla
bu makalenin amacı, tahâret bahsinin şekillenmesinde Hz. Ömer’in müçtehit
imamlara etkisinin tespit edilmesidir. Bu konunun seçilmesindeki en önemli
etken, İslam hukukunun temel konularının ilkinin tahâret olmasıdır. Klasik
fıkıh kaynaklarımızda ibadetler konusunun tahâret ile başlaması, toplumumuzun
özellikle ilmihal literatürü sayesinde ilk ve sıklıkla bu meselelerin muhatabı
olması bakımından da önem arz etmektedir.

Bu
makalede ibadet, sayısız nimetler bahşeden Yüce Allah’ı tazim amacı güden bir
kulluk görevi olması yönüyle değerlendirilmiştir. Bu bakış açısından yola
çıkılarak ibadetin, kul ile Allah arasındaki münasebetleri tanzim eden
düsturlar manzumesi olduğu ifade edilmiştir. Bu manzumenin yapısı ise, kulun
bütün bir yaşamını kapsayan, onun sözel, eylemsel ve hatta düşünsel bütün
fiillerini içine alan mutlak ibadetlerle ve belli bir zamanda yapılan,
tekrarlanabilen özel biçimleri olan nüsükten/ritüellerden oluşan mukayyet
ibadetlerle şekillendirilmiştir. Konu bu denli önemli olunca, söz konusu
manzumenin bir parçası olan tahâret konularında Hz. Ömer’in müçtehit imamlara
katkısının önemi de kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.   

Anahtar Kelimeler

Hz. Ömer, İçtihat, İbadet, Tahâret, Abdest

Kaynakça

• A. Râzî, Ebû Abdullah Zeynüddin Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdilkadir Râzî, (ö.666/1268), Muhtârü's-Sıhah = Mu’cemü'r-Razi, Muhakkik, Yusuf eş-Şeyh Muhammed, el-Mektebetü’l-Asriyye, ed-Darü’n-Nemuziciyye, Beyrut.1420/1999.
• Abderi, Muhammed b. Yusuf b. Ebi’l-Kasım b. Yusuf el-Abderi, (ö.897/1492), et-Tac ve’l İklil li-Muhtasar-ı Halil, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye,1994/1416.
• Abdülmün’im, Mahmûd Abdurrahman Abdülmün’im, Mu’cemü’l-mustalahat ve’l-elfazi’l-fıkhiyye”, Kahire: Dârü’l-Fazile, ty.
• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm Abdürrezzâk es-San’ânî (ö.211/827), el-Musannef, thk. Habibürrahman el-‘Azami, Beyrut:el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403.
• Âzimabadi, Ebü't-Tayyib Şemsülhak Muhammed b. Emir Ali Âzimabadi, (ö.1329/1911), Avnü'l-Ma'bud Şerhu Süneni Ebî Davud, Darü’l-Kütübi’-İlmiyye. Beyrut. 1994/1415. Baberti, Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed (ö.786/1384), el-İnaye fî şerhi’l-hidaye, müst. Mustafa b. İbrâhim el-Vardari, ty.
• Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali Beyhaki, (ö.458/1066), es-Sünenü'l-kübra, thk. Muhammed Abdü’l-Kadir Ata, Mekke: Mektebetü’d-Darü’l-Baz, 1994/1414.
• Bezzar, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdülhalik el-Basri Bezzar, (ö.292/905), el-Bahrü'z-zehhar = Müsnedü'l-Bezzar, thk. Mahfuzurrahman Zeynullah, Beyrut: Müessesetu Ulumi'l-Kur’ân; Medine: Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, 1988/1409.
• Buhari, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail Buhari, (ö.256/870), el-Camiü’s-Sahih = Sahih-i Buhari, Tahkik, Muhibü’d-Din el-Hatib, Kahire: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1980/1400.
• Buhuti, Şeyh Mansur b. Yunus b. Selahiddin el-Hanbeli (ö.1051/1641), Keşşafü'l-Kına' an Metni'l-İkna’, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1982.
• Buhuti, Mansur b. Yunus b. Salahiddin Buhuti, (ö.1051/1641.), Şerhu Müntehe'l-irâdât = Dekaiku üli’n-nühâ li-şerhi’l-Müntehâ, Beyrut: Âlemü'l-Kütüb. ty.
• Dârekutni, Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed (ö.385/995), Sünenü'd-Dârekutni, thk. Abdullah Haşim Yemani Medeni, Beyrut: Dârü'l-Ma’rife, 1996/1386.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b. Fazl ed-Dârimî, (ö.255/868), Sünenü‟d-Dârimî, thk. Fevvâz Ahmed ez-Zemerlî, Hâlid es-Sebi’ Âlemi, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi'l-Arabî, 1987.
• Derdir, Ebü'l-Berekat Ahmed b. Muhammed b. Ahmed Adevi (ö.1201/1786), eş-Şerhü'l-Kebir ala Muhtasari Halil, el-Mektebetü’l-Asriyye, 2006/1427.
• Derdir, Ebü'l-Berekat Ahmed b. Muhammed b. Ahmed Adevi Derdir, (ö.1201/1786), Şerhu’s-sagir ala Akrebi’l-mesalik ila mezhebi’l-İmam Malik, hamiş Ahmed b. Muhammed Savi Maliki Halveti Savi; harace ehâdîsiyye ve fehrese Mustafa Kemal Vasfi, Kahire: Dârü’l-Ma’ârif, 1972/1392.
• Desuki, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Arafe Desuki, (ö.1230/1815), Haşiyetü’d-Desûkî ala Şerhi’l-Kebir, Dârü'l-Fikr, ty.
• Ebu Davud, Süleyman b. el-Eş'âs b. İshak b. Beşîr b. Şeddâd b. Amr b. İmrân el-Ezdî es-Sicistânî (ö.436/1044), Sünen-i Ebu Davud, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut: Dârü’l-Fikr, ty.
• Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrâhim İbn Ebû Şeybe, (ö.235/849), el-Kitâbü'l-Musannef fi'l-Ehâdîs ve'l-Asar, haz. Kemâl Yûsuf el-Hût, Riyad: Dâr Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• Ezheri, Salih Abdüssemi' el-Abi Ezheri, Cevâhirü'l-iklil şerhu Muhtasari'l-Allameti'ş-Şeyh Halil, Beyrut: Dârü’l-Ma'rife, ty.
• Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani Ahmed b. Hanbel (ö.241/855), el-Müsned, Kahire: Müessesetü Kurtuba, ty.
• Hindi, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân Müttaki Hindi, (ö.975/1567), Kenzü'l-ummâl fî süneni'l-akvâl ve'l-ef'âl, neşr. Bekri Hayyani, Saffet Sakka, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985/1405.
• İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşki (ö.1252/1836), Reddü’l-muhtar ala Dürri’l-muhtar, tahkik: Hüsameddin b. Muhammed Salih Ferfur, Dımaşk: Ma’hedu Cemiyyetü’l-Fethi’l-İslâmî, 2000/1421.
• İbn Cüzey, Ebü'l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbi İbn Cüzey, (ö.741/1340.) el-Kavaninü'l-fıkhiyye, Beyrut: Dârü’l-Kalem. Beyrut,1977.
• İbn Faris, Ebü'l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ, (ö.395/1004), Mu'cemu Mekayisi'l-Luga, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Beyrut: Dârü’l-Fikr, ty.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer Askalânî, (ö.852/1449), el-İsabe fî temyizi's-sahabe, thk. Ali Muhammed Bicavi, Kahire: Dâru Nehdati Mısr, 1972/1392.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd İbn Hazm (ö.456/), el-Muhalla, Daru’l-Fikr, ty.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme Cemmâîlî Makdisî İbn Kudâme, (ö.620/1223), el-Mugni, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Abdülfettah Muhammed el-Hulv, Kahire : Hecr li't-Tıbaa ve'n-Neşr, 1992.
• İbn Mace, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebei el-Kazvini (ö.273/887), Sünenu İbn Mace, ta’lik ve tahkik Muhammed Fuad Abdülbaki, Beyrut: Dâru’l-Fiker, ty.
• İbn Receb, Ebü'l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed İbn Receb, (ö.795/1393), Fethü'l-bari şerhi Sahih-i Buhari, thk. Mecdî b. Abdülhalik Şafii, Medine: Mektebetü’l-Gurabai’l-Eseriyye, 1996/1417.
• İbn Rüşd, Ebu'l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö.595/1198), Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihâyetü'l-Muktesıd, I-II, Matbaatü Mustafa el-Bâbî, Mısır, 1975.
• İbn Sad, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa'd b. Meni' Zühri İbn Sad, (ö.230/845), Kitâbü't-Tabakati'l-kebir = et-Tabakatü’l-kübra, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 2001/1421.
• İbnü’l-Hümam, Kemalüddin Muhammed b. el-Hümam Abdülvahid b. Abdülhamid b. Mesu’d es-Sivasî (ö.681/1282), Şerh ü Fethi’l-Kadir, Mustafa el-Babi el-Halebi, 1970/1389. Mısır: Mektebet-ü Seyyid Muhammed,1315.
• İbnü'l-Esir, Ebü'l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim İbnü'l-Esir, (ö.630/1233), Üsdü'l-gabe fî ma'rifeti's-sahabe, Kahire: Dârü’ş-Şa’b, 1970.
• İbnü'l-Esir, Mecdüddîn Ebü's-Seâdât el-Mübârek b. Muhammed İbnü'l-Esir el-Cezeri, (ö.606/1210), Câmiü'l-usûl min ehâdîsi'r-Resûl, thk. Abdülkadir Arnaut, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1970.
• Kal'aci, Muhammed Revvas Kal'aci, Mevsuatu fıkhi Ömer b. el-Hattab, 1981/1401.
• Kasani, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed el-Hanefi, (ö.587/1191), Bedaiü's-Sanai' fî Tertibi'ş-Şerai', thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdülmevcut. Beyrut: Dârü’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1997/1418.
• Kermi, Zeynüddin Mer'i b. Yusuf b. Ebi Bekr Makdisi Hanbeli (ö.1033/1624), Gayetü’l-Münteha fi’l-Cem Beyne’l-İkna’ ve’l-Münteha, i’tina bih Yasir İbrahim el-Mezrui, Raid Yusuf er-Rumi, Kuveyt: Garas li’n-Neşr, 2007/1428.
• Malik, Ebû Abdullah el-Asbahi el-Himyeri Malik b. Enes, (ö.179/795), el-Muvatta', Muhammed b. el-Hasan Rivayeti, ta’lik ve tahkik Takıyyüddin Nedvi. Dımeşk: Dârü’l-Kalem, 1991/1413.
• Meydanî, Abdülganî b. Talib b. Hammade ed-Dımaşki el-Hanefi (ö.1298/1881), el-Lübab fî Şerhi'l-Kitâb, thk. Abdülmecid Tu’me Halebî. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1998/1418.
• Mutarrizi, Ebü'l-Feth Burhaneddin Nasır b. Abdüsseyyid b. Ali Mutarrizi, (ö.610/1213), el-Mugrib fî tertibi'l-mu'rib, thk. Mahmûd Fahuri. Haleb. Mektebetu Usame b. Zeyd, 1979.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi Müslim b. el-Haccac, (ö.261/875), Sahih-i Müslim, thk. Muhammed Fuad Abdü’l-Baki, Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabî, 1956.
• Nemeri, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubi İbn Abdülber Nemeri,(ö. 463/1071 ), el-Kâfi fî fıkhi ehli'l-medîne, thk. Muhammed Muhammed Muritani, Riyad: Mektebetü’r-Riyad, 1980.
• Nemeri, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubi İbn Abdülber Nemeri, (ö. 463/1071 ), et-Temhid lima fi'l-Muvatta mine'l-meani, thk. Saîd Ahmed A’rab,Tıtvan : Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1991/1411.
• Nesai, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb Nesai,(ö. 303/915), Sünenü'l-kübra, thk. Abdülgaffar Süleyman Bündari, Ebû Abdullah Seyyid b. Kesrevi b. Hasan, Beyrut: Dârü’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1991/1411.
• Nevevi, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref b. Murî (ö.676/1277), el-Mecmû Şerhi'l-Mühezzeb li‟ş-Şîrâzî”, thk. Muhammed Necîb el-Mutiî, Cidde. Mektebetü‟l-İrşad. ty.
• Nevevi, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref b. Murî (ö.676/1277), el-Mecmû Şerhi'l-Mühezzeb li‟ş-Şîrâzî, thk. Muhammed Necîb el-Mutiî, Cidde. Mektebetü‟l-İrşad, ty.
• Öğüt, Salim, “Tahâret”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 39, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2008.
• Sehnûn, Abdüsselâm b. Saîd et-Tenûhî, (ö.240/854), el-Müdevvenetü'l-Kübrâ, Dâru‟l-Kütübi‟l-İlmiyye, Beyrut, 1415/1994.
• Seyhan, Ahmet Emin, Hadislerde Kutsiyet Atfedilen Fenomenlerin Dinî Değeri (Hacerülesved Örneği), Rağbet Yayınları, İstanbul 2016.
• Şevkâni, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlani Şevkani, (ö.1250/1834.), Neylü'l-evtar şerhi Münteka'l-ahbar, Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1971.
• Şirazi, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf Şirazi, (ö.476/1083), el-Mühezzeb fî Fıkhi'l-İmam eş-Şafii, thk. Muhammed Zuhayli, Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1996/1416.
• Şirbînî, Şemsüddîn el-Hatîb Muhammed b. Ahmed el-Kâhirî (ö.977/1570), Muğni'l-Muhtâc ilâ Ma'rifeti Meânî Elfâzi'l-Minhâc, Dâru'l- Marife, Beyrut, 1997/1418.
• Şürünbülali, Ebü'l-İhlas Hasan b. Ammar b. Ali el-Vefai Şürünbülali, (1069/1659), Merakü'l-felah şerhi Nuri'l-izah ve necatü’l-ervah, İstanbul: Ahmed Kamil Matbaası, 1330.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme Ezdî Hacrî Mısrî Tahâvî, (ö.321/933), Şerhu Meânî’l-Âsâr = Meâni’l-Âsâr” ; thk. Muhammed Seyyid Cadülhak, Muhammed Zührî en-Neccâr, Kahire: Matbaatü’s-Sünneti'l-Muhammed, 1968.
• Tirmizi, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemi Tirmizi, (ö.279/892), el-Câmiü's-sahih = Sünenü’t-Tirmizi, thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabî, ty.
• Yazır, Muhammed Hamdi, (ö.1361/1942), Hak dini Kur’ân dili: Türkçe tefsir, İstanbul: Eser Kitabevi, ty.
• Zeylai, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdullah b. Yusuf b. Muhammed Zeylai, (ö.762/1360), Nasbü'r-raye li-ehâdîsi'l-Hidaye, el-Mektebetü'l-İslâmiyye, 1973/1393.
• Zeylai, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen Zeylai, (ö.743/1342), Tebyinü'l-Hakaik fî Şerhi Kenzi'd-Dekaik, Bulak: el-Matbaatü'l-Kübra'l-Emiriyye, 1896/1313.
• Zuhayli, Vehbe, “el-Fıkhü'l-İslâmî ve Edilletuhu”, Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1985/1405.
• Zuhayli, Vehbe, “İslam Fıkhı Ansiklopedisi”, (Trc. Kurul) Risale, İstanbul, 1992.