İSLAM AHLÂK İKTİSADINDA KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK VE SUNDUĞU SÜRDÜRÜLEBİLİR GELİŞME FIRSATLARI

Year 2025, Volume: 3 Issue: 1, 22 - 35, 30.08.2025

Elif Nur Ada

Abstract

İslam İktisadı, yalnızca ekonomik çıktılara odaklanan klasik yaklaşımlardan farklı olarak, toplumsal fayda ve çevresel denge gibi değerleri merkeze alan bütüncül bir perspektif sunmaktadır. Bu çerçevede sosyal sorumluluk, İslam iktisadının temel ilkelerinden biri olarak değerlendirilmekte ve ekonomik faaliyetlerin ahlâki boyutunu görünür kılmaktadır. İslami Kurumsal Sosyal Sorumluluk (Islamic Corporate Social Responsibility), bu ahlâki ilkeleri kurumsal yapılara taşıyan bir uygulama biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı, ICSR ile İslam iktisadı arasında ahlaki düzlemde kesişen ilişkiyi teorik bir zemin üzerinden tartışmak ve bir arada ele alındıklarında sürdürülebilir gelişme açısından nasıl bir gaye bütünlüğü oluşturduğunu ortaya koymaktır.
Uluslararası düzlemde beliren ihtiyaçlara binaen sorumlu üretim-tüketim ve sosyal adaletin sağlanmasına yönelik çabalarla çeşitlenen ve birçok farklı ülkeden firma tarafından benimsenmeye başlayan ICSR uygulamaları hem sosyal sorumluluğun hem de çevresel duyarlılığın kurumsal düzeyde daha etkin bir şekilde gözetilmesini mümkün kılmaktadır. İslam İktisadının kadim ilkeleri; finansal süreçlerin inovasyonlarla desteklenmesi, sürdürülebilir büyüme hedefleriyle uyumlu “sürdürülebilir kalkınma” arayışına halihazırda cevap vermektedir ve sosyal sorumluluk girişimlerinin gelişimini teşvik etmektedir.
Bu bağlamda bu çalışmada; Birleşmiş Milletler nezdinde kabul edilen sürdürülebilir kalkınma amaçlarının ilgili kriterleri “Sorumlu Üretim ve Tüketim” (SDG Goal 12) ile “Kurumsal Sosyal Sorumluluk” kavramının İslam Ahlâk İktisadı ilkeleriyle nasıl uyumlu halde işletilebileceğine ve döngüsel ekonomi ile ilişkisine dair kuramsal bir çerçeveye işaret etmek hedeflenmektedir.

Keywords

İslam Ahlâk İktisadı , Kurumsal Sosyal Sorumluluk , Sürdürülebilir Gelişme , BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları , Zarurat-ı Hamse , Döngüsel Ekonomi

Corporate Social Responsibility in Islamic Moral Economy and Its Opportunities for Sustainable Development

Abstract

Unlike conventional approaches that focus solely on economic outputs, Islamic economics offers a holistic perspective centered on values such as social welfare and environmental balance. Within this framework, social responsibility is regarded as one of the fundamental principles of Islamic economics, highlighting the moral dimension of economic activities. Islamic Corporate Social Responsibility (ICSR) emerges as a practice that carries these moral principles into institutional structures. The aim of this study is to theoretically explore the relationship between ICSR and Islamic economics on a moral basis, and to reveal how they constitute a unified purpose when considered together in terms of sustainable development.
In response to emerging global needs, ICSR practices—which are increasingly adopted by firms from various countries as part of efforts toward responsible production-consumption and social justice—enable the integration of both social responsibility and environmental sensitivity into corporate structures more effectively. The traditional principles of Islamic economics already respond to the search for “sustainable development” compatible with sustainable growth goals through innovation-supported financial processes and actively encourage the evolution of social responsibility initiatives.
In this context, the study aims to present a theoretical framework on how the relevant targets of the United Nations Sustainable Development Goals, particularly “Responsible Consumption and Production” (SDG Goal 12), and the concept of “Corporate Social Responsibility” can be harmonized with the principles of Islamic Moral Economy, as well as how these align with the circular economy.

Keywords

Islamic Moral Economy , Corporate Social Responsibility , Sustainable Development , UN Sustainable Development Goals , Ḍarūriyyāt al-Khams , Circular Economy

References

• Askari, H., Iqbal, Z., & Abbas, M. (2015). Introduction to Islamic Economics: Theory and Application. WILEY.
• Aslan, M., Şeker, K., Sönmez, Y., Yıldız, E., İslah, S. E., Cihangir, M., & Güven, G. (2025). Güncel Konu ve Teknikler Perspektifinde Finans Araştırmaları (E. Kılıç, Ed.). Özgür Yayınları. https://doi.org/10.58830/ozgur.pub685
• Asutay, M. (2015). İslami Finansın Sosyal Başarısızlığının Belirlenmesi ve Kavramsallaştırılması: İslam Ahlâk İktisadının İdeallerine Karşı İslami Finansın Gerçekleri (M. K. Erkan, Çev.). Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(1).
• Bakar, F. A. (2015). Islamic concept of corporate social responsibility (CSR) from the perspective of CSR players at Bank Islam Malaysia Berhad.
• Orman, S. (2019). Medeniyet Analizi Metametodoloji ve Metodoloji (Birinci Baskı). Albaraka Yayınları.
• Öndoğan, A. G. (2021). Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Kurumsal İtibara Etkisi (Birinci Baskı). Hiperyayın.
• Seyitoğulları, M. A. (2024). İslami öğretide çevresel sürdürülebilirlik: Kavramsal bir analiz. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 28(2), 431-441. https://doi.org/10.20296/tsadergisi.1382660
• Sumer, S., & Yanik, R. (2021). İslami finans kapsamında döngüsel ekonomi. Hitit İlahiyat Dergisi, 20(3), 201-224. https://doi.org/10.14395/hid.939566
• Varol, A. (2019). Tüm Boyutlarıyla Kurumsal Sosyal Sorumluluk (Birinci Baskı). Cinius.
• Yilmaz, H., & Yücel, T. (2022). Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında uluslararası çalışmalar ve eleştirileri. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(3), 691-702. https://doi.org/10.33712/mana.1181239
• Ülker Bisküvi Sanayi A.Ş. (2025). 2024 Faaliyet raporu. https://www.ulker.com.tr