KIRGIZ ŞİİRİNDE ‘AKAN SU’ AKIMI İLE YAPILAN TABİAT GÜZELLEMESİNİN ÇAĞRIŞIMLARI ÜZERİNE (CEÑİCOK KÖKÖ UULU, TOGOLOK MOLDO VE BARPI ALIKULOV’UN ŞİİRLERİ ÖRNEĞİNDE)

Year 2019, Issue: 42, 203 - 218, 30.06.2019

Mustafa Kundakcı

https://doi.org/10.17498/kdeniz.557352

Abstract

Edebî türler içerisinde yaygın biçimde kullanılan şiirler,
anlam bakımından çok katmanlı metinlerdir. Kelimelerin seçimi ve kendisine has
istifi sayesinde oldukça yoğun bir anlatım özelliği gösteren şiirlerde sadece
duygular ele alınmaz. İnsanlar, olaylar ve tabiat şairin ilk temasından sonra
şiire girer. Şairin bu unsurlara teması şiire giren insanlara, olaylara ve
tabiata şiirin doğduğu zamanın şartlarını da ekler. Bu şartlar, okuyucunun
şiirde doğrudan görebileceği şekilde verilebileceği gibi, dolaylı olarak
anlaşılabilecek daha derin bir boyutta da aktarılabilir. Dönemin koşulları,
şairleri ortak bir duygu durumunda buluşturduğunda şiirlerde de ortak temaların
kullanıldığı akımlar ortaya çıkar.

Kırgız edebiyatında XIX. yüzyılın ikinci yarısından yakın
zamana kadar şiirlerde kullanılan ortak temalardan biri de  ‘akan su’dur. Daha çok ‘akan su’ teması
etrafında bir tabiat güzellemesi şeklinde söylenen şiirlerde dönemin toplumsal
sorunlarına dair izlerin de bulunması mümkündür. Baskı ve zulmün özellikle
fakir bir aile ortamında yetişen şairlerin yöneticileri eleştirmesine imkân
vermediği bir ortamda şiirlerde doğrudan dönemde yaşanan zorlukları anlatan
detayların olması beklenemez.

Kırgız şiir geleneğinin içerisinde yetişen Ceñicok Kökö Uulu,
Togolok Moldo ve Barpı Alıkulov’un ‘akan su’ temalı şiirlerinde daha çok tabiat
güzellemesi yapılmaktadır. Şairler kişileştirme yoluyla anlattıkları ‘akan su’
temasını ideal bir insan ve ideal bir toplum için model olacak şekilde işler.
Şiirlerin doğrudan anlattıkları dışında alegorik bir şekilde dolaylı yoldan
yani çağrışımlar yoluyla aktardıkları içerisinde toplum hayatına yönelik
detaylar üzerinde durulmuştur.

Keywords

Kırgız şiiri, akan su, Ceñicok Kökö Uulu, Togolok Moldo, Barpı Alıkulov

References

• KAYNAKÇAAkayev, A. (2003). Kırgız Devlet Geleneği ve Manas (1. Baskı). (Çev. S. İbrahimova, E. Rahmanov,T. Şimşek). İstanbul: Da Yayınları.Akmataliyev A., Mukasov M. (Yay. haz.). (2015).Залкар Акындар Сериясы III. Том – Жеңижок. Bişkek: Бийиктик плюс.Akmataliyev A., Mukasov M., Şeyşekanova A., (Yay. haz.). (2015).Залкар Акындар Сериясы VI. Том – Тоголок Молдо, Алдаш Молдо. Bişkek: Бийиктик плюс.Alimov, U. (2003). Kırgızistan’da Akınlar ve Akınlık Geleneği. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi.Arıcan, O. (2013). Çağdaş Kırgız Şiirinin Stilistik Hususiyetleri Üzerine. Turkish Studies, Cilt 8, Sayı 4, s.193-199.Arvas, A. (2011). ‘Akınlık’ ve ‘Âşıklık’ Geleneği Arasındaki Bazı Ortaklıklar (Togolok Moldo Örneği). Turkish Studies, Cilt 6, Sayı 3, s. 513-522.Bayrak İşcanoğlu, İ. (2017). Kırgız Kültüründe Su Kültü ve Bağımsızlık Sonrası Kırgız Kadın Yazarların Eserlerine Yansıması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Özel Sayı. 2, s.296-306.Çolakoğlu, E. (2009). Ortak Bir Değer Olarak Su ve Su Etiği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 5 sayı 9, s.109-116.Jaanbaeva, K. (2015). Аккан Суу Темасы Адабиятта. http://arch.kyrlibnet.kg/uploads/KNUZHAANBAEVAK.2015-6.pdf, Erişim Tarihi: 08.04.2019.Kapağan, E. (2015). Kırgız şiirinde Ekim Devrimi (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.Kara, F. (2013). Kırgız Sovyet Devletinin Oluşması. The Journal Of Academic Social Science Studies, Cilt 6, Sayı 2, s.1749-1767.Kayıpov, S. Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi - Kırgız Edebiyatı, C.31. (Çev. İ.T. Kallimci, A. Kutlu, K. Kulamşayev). Http://Ekitap.Kulturturizm.Gov.Tr/Tr-78589/Kirgiz-Edebiyati-----İ---31cilt.Html, Erişim Tarihi: 11.04.2019.Oymak, İ. (2010). Anadolu’da Su Kültünün İzleri. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt 15, Sayı 1, s.35-55.Özgen, N. (2014). Yirminci Yüzyılın İlk Yarısında Kırgız Edebiyatı Tarihi (1900-1950) (1. Baskı), Ankara: TDK Yayınları.Roux, J. P. (2014). Orta Asya Tarih ve Uygarlık (1. Baskı). (Çev. L. Arslan Özcan). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.