ŞANLIURFA SİVEREK’TEN ELE GEÇEN KAYA RESİMLERİ

Year 2025, Issue: 65, 76 - 83, 24.03.2025

Gül Güler , Bahattin Çelik

https://doi.org/10.17498/kdeniz.1647505

Abstract

Tarihin erken dönemlerinden itibaren kaya resimleri; kaya bloğu, kaya altı sığınakları veya mağara içinde bulunan yüzeylere kazıma, çizme, dövme tekniği veya aşı boyası kullanı¬larak yapılmışlardır. Kaya resimleri, kaya bloklarının üstüne yapılan motif, figür, yazı ve damgalar şeklinde olurlar. Kaya resimleri tarihsel dönem¬lerde yaşamış toplulukların yapmış oldukları sanat eserleridir. Çoğunlukla bu tarz kaya resimlerini yapmalarının sebebi ritüel amaçlı olup genellikle de çevrelerinde gördükleri hayvanları veya olayları tasvir ettikleri görülmektedir. Bundan dolayı çok büyük bir öneme sahip olan kaya resimleri, eski toplumların sosyokültürel özelliklerini yansıtmaları açısından paha biçilemez eserlerdir. Şanlıurfa İli Siverek İlçesinin Aliyunus (Tog/Tok) köyünde ele geçen kaya resimleri bugüne kadar bölgede ele geçmiş olan diğer kaya resimlerine göre farklılıklar göstermektedir. Avlanma sahnesini tasvir etmiş olması bakımından diğer kaya resimleri ile her ne kadar benzerlikler gösterse de dönem olarak daha geç döneme ait olması ve figürlerin yapılış tarzındaki bazı farlılıklar göstermesi açısından ünik bir eser özelliği taşımaktadır. Kaya resmi içinde yer alan iki adet haç motifi sayesinde Erken Bizans dönemine (M.S. 5-6. yüzyıl) ait olduğu düşünülen bu resimler, dövme tekniğiyle düz bir kalker kayalık zemin üzerine yapılmışlardır. Kaya resimlerinde yabani hayvanları avlamak için kement kullanımı söz konusudur. Figürlerin cepheden tasvir ediliş şekilleri dönemin özelliklerine uygun olarak yapılmıştır. Kaya resimlerinde anlatılmak istenen şey bir av sahnesi olmakla birlikte ritüel amaçlı da yapılmış olabileceğine dair bazı izler de taşımaktadır.

Keywords

Kaya Resimleri, Şanlıurfa, Siverek, Aliyunus, Toğ, Bizans Dönemi

ROCK PAINTINGS RECOVERED FROM ŞANLIURFA SIVEREK

Abstract

Since the early periods of history, rock paintings have been made on the surfaces of rock blocks, rock shelters or caves by engraving, drawing, tattooing techniques or ochre. Rock paintings are in the form of motifs, figures, writings and stamps on rock blocks. Rock paintings are works of art made by communities that lived in historical periods. The reason why they mostly make such rock paintings is for ritual purposes and it is generally seen that they depict the animals or events they see around them. Therefore, rock paintings, which are of great importance, are priceless works in terms of reflecting the sociocultural characteristics of ancient societies. The rock paintings found in the village of Aliyunus (Tog/Tok) in Siverek District of Şanlıurfa Province differ from other rock paintings found in the region to date. Although it shows similarities with other rock paintings in terms of depicting a hunting scene, it is a unique work in terms of belonging to a later period and showing some differences in the way the figures are made. These paintings, which are thought to belong to the Early Byzantine period (5th-6th century A.D.) thanks to the two cross motifs in the rock painting, were made on a flat limestone rocky ground with the forging technique. The rock paintings depict the use of lassos to hunt wild animals. The way the figures are depicted from the front is characteristic of the period. Although what is intended to be described in the rock paintings is a hunting scene, there are also some traces that it may have been made for ritual purposes.

Keywords

Rock Paintings, Sanliurfa, Siverek, Aliyunus, Toğ, Byzantine Period

НАСКАЛЬНЫЕ ИЗОБРАЖЕНИЯ, ИЗЪЯТЫЕ В РАЙОНЕ ШАНЛЫУРФА СИВЕРЕК

Abstract

С ранних периодов истории наскальные рисунки создавались на поверхностях скальных блоков, скальных убежищ или пещер с помощью гравировки, рисунка, техники татуировки или охры. Наскальные рисунки представлены в виде мотивов, фигур, надписей и штампов на скальных блоках. Наскальные рисунки - это произведения искусства, созданные сообществами, жившими в исторические периоды. Наскальные рисунки создаются в основном в ритуальных целях, и, как правило, на них изображаются животные или события, которые они видят вокруг себя. Поэтому наскальные рисунки, имеющие огромное значение, являются бесценными произведениями, отражающими социокультурные особенности древних обществ. Наскальные рисунки, найденные в деревне Алиюнус (Тог/Ток) в районе Сиверек провинции Шанлыурфа, отличаются от других наскальных рисунков, найденных в этом регионе на сегодняшний день. Несмотря на сходство с другими наскальными рисунками, изображающими сцену охоты, это уникальная работа, относящаяся к более позднему периоду и демонстрирующая некоторые отличия в способе изготовления фигур. Эти картины, которые, как считается, относятся к ранневизантийскому периоду (5-6 век н.э.) благодаря двум мотивам креста в наскальной живописи, были выполнены на плоской известняковой скале с помощью техники ковки. Наскальные рисунки изображают использование лассо для охоты на диких животных. То, как фигуры изображены спереди, характерно для этого периода. Хотя то, что предполагается описать в наскальных рисунках, - это сцена охоты, есть также некоторые следы того, что они могли быть сделаны в ритуальных целях.

Keywords

Наскальные рисунки, Санлиурфа, Сиверек, Алиюнус, Тог, Византийский период

References

• Anati, E. (1968). Anatolia’s earliest art. Archaeology, 21(1), 22-35.
• Çelik, B. (2023). Şanlıurfa’da yeni bulunan petrogrifler. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 174, 57-60.
• Freh, W., Uyanık, M. (1957). Hakkari-Sat Dağlarında, Gevaruk Vadisi İçinde Bulunan Kaya Şekilleri Hakkında Tebliğ. Belleten, XXI, 84, 619-625.
• Özdoğan, M. (2019). 1967 Yılı Van - Hakkari Araştırmaları Tirşin Kaya Şekillerinin Bulunuşu: Arkeoloji, Etnografya ve Doğal Çevre, İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Özgül, O. ve B. Bingöl (2021). “Kuzeydoğu Anadolu Petrogliflerindeki Bir Grup Dağ Keçisi Motifi” Art-Sanat 16, 491-527.
• Taş, T. & F. Özcan (2015). “MS 4.-7. Yüzyıllar Arasında Haç Motiflerinin Gelişimi” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 21: 247-275.
• Tümer, H. (2017). Van-Hakkâri Dağlık Bölgesi kaya Şekilleri. İstanbul Üniversite¬si Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Uyanık, M. (1968). “Van-Hakkari Sınırında Tırşin Yaylasında Bulunan Kaya Şekilleri Hakkında”, Belleten 125, 93-103.
• Uyanık, M. (1974). Petroglyphs of South-Eastern Anatolia. Akademische Druck und Verlagsanstalt.