Sosyal Bilgiler Öğretiminde Grafik Okuryazarlığı Kapsamında Yapılan Lisansüstü Tezlerin Çok Boyutlu İncelenmesi

Year 2022, Volume: 10 Issue: 2, 87 - 102, 31.12.2022

Remzi Namal

Abstract

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de sosyal bilgiler öğretiminde grafik okuryazarlığı kapsamında 2006-2020 yılları arasında yapılmış lisansüstü tezlerin amaç, yöntem, sonuç ve öneriler değişkenleri açısından çok boyutlu olarak incelenmesidir. Araştırmanın örneklemini YÖK tez veri tabanından ölçüt örnekleme yöntemi ile ulaşılan 9 adet lisansüstü tez oluşturmuştur. Araştırmaya veri toplama aracı olarak, ulaşılan bu tezler kullanılmıştır. Araştırma nitel araştırma yaklaşımlarından doküman analizi modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Veriler tematik içerik analizi yöntemiyle araştırma sorularıyla bağlantılı olarak 11 temaya ayrılarak 3 alt problem başlığı altında tezlerin araştırma yılı, düzeyi, kategorisi, yaklaşımı, modeli, örneklemi, veri toplama araçları, verilerin analizi, araştırma konuları, elde edilen sonuçlar ve öneriler değişkenleri açısından analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler eğitiminde grafik okuryazarlığı kapsamında yapılan lisansüstü tezlerin çoğunlukla yüksek lisans düzeyinde yapıldığı ve 2012-2017 yılları arasında konu ile ilgili herhangi bir tez çalışması yapılmadığı ortaya çıkmıştır. Tezlerde konu olarak genellikle beceri ve kavrama düzeyi belirlemeye yoğunlaşıldığı; grafik çizme ve yorumlama becerisini geliştirmeye yeterince yer verilmediği görülmüştür. Tezlerdeki toplam çalışma grubunun yarıdan fazlasının 7. sınıf öğrencilerinden oluştuğu ve grafik okuryazarlık düzeyinin en fazla ilişkili olduğu değişkenlerin yerleşim yeri, cinsiyet, çizme ve yorumlama becerisi değişkenleri olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, tezlerde araştırma sonuçları ile doğrudan bağlantılı olmayan birtakım önerilere yer verildiği tespit edilmiştir. Elde edilen bu sonuçlar doğrultusunda bazı önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Grafik okuryazarlığı, lisansüstü tezler, sosyal bilgiler

Multiple Examination of Graduate Theses within the Scope of Graph Literacy in Social Studies Teaching

Abstract

The aim of this research is to examine the postgraduate theses made between 2006 - 2020 within the scope of graph literacy in social studies teaching in Turkey in terms of purpose, method, result and suggestions variables. The sample of the research consisted of 9 postgraduate theses, which were accessed from the YOK thesis database by criterion sampling method. These theses were used as data collection tool for the research. The research was carried out using the document analysis model, one of the qualitative research approaches. The data were divided into 11 themes in connection with the research questions by thematic content analysis method and analyzed in terms of research year, level, category, approach, model, sample, data collection tools, data analysis, research topics, results and suggestions of the theses under 3 sub-problems. As a result of the research, it was revealed that the postgraduate theses made within the scope of graphic literacy in social studies education were mostly made at the master's level and no thesis study on the subject was made between 2012-2017. In the theses, it is generally focused on determining the level of skill and comprehension; It has been seen that there is not enough space to develop the skills of drawing and interpreting graphics. It was concluded that more than half of the total study group in the theses consisted of 7th grade students and the variables that graphic literacy level was most associated with were the variables of residence, gender, drawing and interpretation skills. In addition, it has been determined that some suggestions that are not directly related to the research results are included in the theses. In line with these results, some suggestions were made.

Keywords

graph litearcy, graduate theses, social studies

References

• Akaydın, B. B., & Kaya, S. (2015). Türkiye’de ilkokul hayat bilgisi ve sosyal bilgiler alanında yapılan ve ulusal indeksli dergilerde yayınlanan araştırmalara yönelik bir inceleme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(30).
• Akgün, İ. H. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler 7. sınıf öğrencilerinin grafik okuma ve hazırlama becerisini kazanma düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Aküzüm, C. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan öğretim materyalleri. R. Sever (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 275-306). Ankara: Nobel.
• Alpan, G., & ALPAN, G. (2008). Görsel okuryazarlik ve öğretim teknolojisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 74-102.
• Anderson, B. L., & Schulkin, J. (Eds.). (2014). Numerical reasoning in judgments and decision making about health. Cambridge University Press.
• Arıkan, R. (2013). Araştırma yöntem ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Au, W. (2007). High-stakes testing and curricular control: A qualitative metasynthesis. Educational researcher, 36(5), 258-267.
• Bell, A., Brekke, G., & Swan, M. (1987, July). Misconceptions, conflict and discussion in the teaching of graphical interpretation. In Proceedings of the second international seminar: Misconceptions and educational strategies in science and mathematics (Vol. 1, pp. 46-58).
• Braden, R. A., & Baca, J. C. (1991). Toward a conceptual map for visual literacy constructs. In Meeting of the International Visual Literacy Association, Washington, DC (pp. 151-160).
• Budanur, T. (2004). Coğrafya öğretiminde görsel araçlardan grafiklerin etkili ve yerinde kullanımı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Burns, B. (2019). Basics of data collection, The Data School. Retrieved from https://dataschool.com/basics-of-data-collection/
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Deneysel desenler: öntest-sontest kontrol gruplu desen ve veri analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çepni, S. (2001). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Trabzon: Erol Ofset Matbaacılık.
• Çepni, S. (2018). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2006). Understanding mixed methods research. Designing and conducting mixed methods research, 1-19.
• Davison, B. K. (2013). Universal graph literacy: understanding how blind and low vision students can satisfy the common core standards with accessible auditory graphs (Doctoral dissertation, Georgia Institute of Technology).
• Dilek, A., Baysan, S., & Öztürk, A. A. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapilan yüksek lisans tezleri: bir içerik analizi çalişmasi. Turkish Journal of Social Research/Turkiye Sosyal Arastirmalar Dergisi, 22(2).
• Fry, E. (1981). Graphical literacy. Journal of Reading, 24(5), 383-389.
• Galesic, M. & Garcia-Retamero, R. (2011). Graph literacy: A cross-cultural comparison. Medical Decision Making, 31(3), 444-457.
• Glazer, N. (2011). Challenges with graph interpretation: A review of the literature. Studies in science education, 47(2), 183-210.
• Göksel, O. (2007). Sosyal bilgiler öğretiminde harita ve grafik kullanımının eğitimi destekleme düzeyi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Güleç, S. & Hüdavendigar, M. N. (2020). Sosyal bilgiler eğitimi alaninda okuryazarlik becerisi başliğinda yapilan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3(3), 24-36.
• Haçat, S. O., & Demir, F. B. (2018). Sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan doktora tezlerinin değerlendirilmesi (2002-2018). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 948-973.
• Haçat, S. O., & Demir, F. B. (2019). Eğitim alanında okuryazarlık üzerine yapılan lisansüstü tezlerin analizi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 116-145.
• Karasar, N. (2002). Scientific research methodology. Ankara: Nobel Publishing.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar-ilkeler-teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Keskin, G. (2018). Sosyal bilgiler dersinde grafik hazırlama ve okuma becerisine dayalı etkinliklerin akademik başarıya katkısının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Köse, M. A. (2011). Sosyal bilgiler öğretiminde istatistik ve grafik kullanım tekniklerinin öğrencilerin grafik okuma becerisine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kranda, S. (2018). 7. Sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki grafik okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Kuruyer, D. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tablo, grafik ve diyagram çizme ve yorumlama becerisine ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Kwon, O. N. (2002). The effect of calculator‐based ranger activities on students' graphing ability. School Science and Mathematics, 102(2), 57-67.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4-5. Sınıflar) öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı 4,5,6, ve 7. Sınıflar. Ankara: MEB.
• Namal, R. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde grafik çizme ve yorumlama becerisinin geliştirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Namal, R. (2019). Tablo, grafik ve diyagram çizme ve yorumlama becerisi. B. Aksoy, B. Akbaba & B.Kılcan (Ed.), Sosyal bilgilerde beceri eğitimi içinde (s. 517-535). Ankara: Pegem.
• Nolan, S. A., & Heinzen, T. E. (2009). Graphing literacy in the psychology major: Florence Nightingale and the creation of a beautiful display of data. American Psychological Society Observer, 22, 33-36.
• NSF. (2002). An overview of quantitative and qualitative data collection methods. The 2002 user-friendly handbook for research evaluation (ss. 43-62). Retrieved from https://www.nsf.gov/pubs/2002/nsf02057/nsf02057_4.pdf
• Okan, Y., Garcia‐Retamero, R., Cokely, E. T., & Maldonado, A. (2012). Individual differences in graph literacy: Overcoming denominator neglect in risk comprehension. Journal of Behavioral Decision Making, 25(4), 390-401.
• Pala, Ş. M. (2011). Matematik becerisinin sosyal bilgiler derslerindeki harita,grafik ve tablo okuma becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
• Schield, M. (2006). Statistical literacy survey analysis: Reading graphs and tables of rates and percentages. In Proceedings of the Sixth International Conference on Teaching Statistics. Ciudad del Cabo: International Statistical Institute and International Association for Statistical Education.
• Seferoğlu, S. S. (2014). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Wainer, H. (1980). A test of graphicacy in children. Applied Psychological Measurement, 4(3), 331-340.
• Yayla, G., & Özsevgeç, T. (2015). Ortaokul öğrencilerinin grafik becerilerinin incelenmesi: Çizgi grafikleri oluşturma ve yorumlama. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1381-1400.
• Yıldırım Ali & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldız, L. (2006). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler derslerindeki harita, grafik ve şekillerin kavranma düzeyi (Aksaray ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Zucker, A., Staudt, C., & Tinker, R. (2015). Teaching graph literacy across the curriculum. Science Scope, 38(6), 19.