TÜRKİYE’DE SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ KAPSAMINDA HAZIRLANAN “VATANDAŞLIK” KONULU LİSANSÜSTÜ TEZLERDEKİ EĞİLİMLER

Year 2020, Volume: 21 Issue: 1, 744 - 786, 01.01.2020

Fatih Kayaalp Esma Nur Karameşe

Abstract

Bu çalışmanın amacı sosyal bilgiler eğitimi içerisinde vatandaşlık konusu üzerine yapılmış lisansüstü tezleri bütüncül bir bakış ile değerlendirip tezlerdeki eğilimleri tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada doküman incelemeyi de içerisinde barındıran nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. İncelenen 82 tez dokümanı YÖK ulusal tez merkezinden elde edilmiştir. Ulaşılan bu tezler önce detaylı bir şekilde incelenmiş daha sonra tezlere ait bilgiler araştırmacı tarafından hazırlanan tez tanımlama kataloğuna aktarılmıştır. Tez tanımlama kataloğuna aktarılan veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Yapılan analiz sonucunda sosyal bilgiler eğitimi içerisinde vatandaşlık konusu üzerine yapılan lisansüstü tezlerin sayıları yıllara göre değişim gösterse de son yıllarda daha fazla sayıda tezin yapıldığı görülmüştür. İncelenen tezlerde vatandaşlık algı ve yeterliği konusu öne çıksa da tezlerin genel amaçları, verilen eğitiminin öğrencilere ne oranda yansıdığını ortaya çıkarmaya yöneliktir. İncelenen tezlerin yöntemlerinde daha çok nicel araştırma yaklaşımı kullanılsa da doktora tez çalışmalarında karma araştırma yaklaşımının varlığı da dikkat çekmektedir. Ayrıca tezlerde çalışma grubu olarak çoğunlukla öğrenciler tercih edilirken veri toplama aracı olarak ölçekler ön plandadır. Elde edilen veriler nicel araştırmalarda betimsel istatistiğe tabi tutulurken nitel araştırmalarda içerik analizine başvurulmuştur. Son olarak ise incelenen tezlerde farklı vatandaşlık tiplerinin algılanışında çeşitli değişkenlerin etkili olduğu, çağdaş öğretim yaklaşım ve yöntemlerinin vatandaşlık konularının öğretimine olumlu katkılar sağladığı görülmüştür.Bu çalışmanın amacı sosyal bilgiler eğitimi içerisinde vatandaşlık konusu üzerine yapılmış lisansüstü tezleri bütüncül bir bakış ile değerlendirip tezlerdeki eğilimleri tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada doküman incelemeyi de içerisinde barındıran nitel araştırma yaklaşımı kullanılmıştır. İncelenen 82 tez dokümanı YÖK ulusal tez merkezinden elde edilmiştir. Ulaşılan bu tezler önce detaylı bir şekilde incelenmiş daha sonra tezlere ait bilgiler araştırmacı tarafından hazırlanan tez tanımlama kataloğuna aktarılmıştır. Tez tanımlama kataloğuna aktarılan veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Yapılan analiz sonucunda sosyal bilgiler eğitimi içerisinde vatandaşlık konusu üzerine yapılan lisansüstü tezlerin sayıları yıllara göre değişim gösterse de son yıllarda daha fazla sayıda tezin yapıldığı görülmüştür. İncelenen tezlerde vatandaşlık algı ve yeterliği konusu öne çıksa da tezlerin genel amaçları, verilen eğitiminin öğrencilere ne oranda yansıdığını ortaya çıkarmaya yöneliktir. İncelenen tezlerin yöntemlerinde daha çok nicel araştırma yaklaşımı kullanılsa da doktora tez çalışmalarında karma araştırma yaklaşımının varlığı da dikkat çekmektedir. Ayrıca tezlerde çalışma grubu olarak çoğunlukla öğrenciler tercih edilirken veri toplama aracı olarak ölçekler ön plandadır. Elde edilen veriler nicel araştırmalarda betimsel istatistiğe tabi tutulurken nitel araştırmalarda içerik analizine başvurulmuştur. Son olarak ise incelenen tezlerde farklı vatandaşlık tiplerinin algılanışında çeşitli değişkenlerin etkili olduğu, çağdaş öğretim yaklaşım ve yöntemlerinin vatandaşlık konularının öğretimine olumlu katkılar sağladığı görülmüştür.

Keywords

Sosyal bilgiler, Vatandaşlık eğitimi, Tez

Trends in Graduate Theses on "Citizenship" in the field of Social Studies Education in Turkey

Abstract

This study aims to evaluate the postgraduate theses on citizenship in social studies education holistically and to determine trends in theses. So, qualitative research which includes document analysis was used. 82 theses were obtained from the national thesis center. These theses were examined in detail, then data related to theses transferred to the thesis identification catalog prepared by the researcher. Data were subjected to content analysis. It was understood from the analysis, the number of theses on citizenship in social studies education differs by years, but more theses are prepared recently. Although the perception and competence of citizenship are primary issues in reviewed theses, the general objectives of the theses are to reveal to what extent the instruction impacts learners. As quantitative research is used in theses, mixed-method are also used extensively in dissertations. Students are mostly preferred as a study group, and scale is mostly used as a data collection instrument. While data were subjected to descriptive statistics in quantitative research, content analysis was used in qualitative research. The general outcome of the theses was that various variables were influential on the perception of different citizenship types, and contemporary teaching approaches and methods affect positively instruction of citizenship subjects.

Keywords

Social studies, Citizenship, Thesis

References

• Aksoy, B. Sözmez, Ö. F., Merey, Z. and Kaymakcı, S. (2009). Sosyal bilgiler alanında yapılan yüksek lisans and doktora tezlerinin değerlendirilmesi. IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, 7-9 Ekim İstanbul. Retrieved from https://www.pegem.net/ Akademi/kongre_detay.aspx?id=10609605
• Barr, R. D., J. L. Barth, and S. S. Shermis (2013). Sosyal bilgilerin doğası. (Çev. Ed. Cengiz Dönmez). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. (1978).
• Barth, J. L. and Demirtaş, A. (1997). İlköğretim sosyal bilgiler öğretimi: Kaynak Üniteler, YÖK and Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Ç., E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. and Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Canbulat, T., Avcı, G. and Sipahi S. (2016). ABD and Kanada’da sosyal bilgiler eğitimi alanındaki tezlerin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 351-370. Retrieved from https://scholar.google.com.tr/citations?user=s-YY8rYAAAAJ&hl=tr
• Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni. Nitel, nicel and karma yöntem yaklaşımları. (Çev. Ed. S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• Dilek, A., Baysan, S., and Öztürk, A. A. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan yüksek lisans tezleri: Bir içerik analizi çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 581-602. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi/issue/38760/331020
• Garcia J. and Michaelis, J. U. (2001). Social studies for children: A guide basic instruction. 12th edition America.
• Geçit, Y., and Kartal, A. (2010). Türkiye’deki sosyal bilgiler eğitimi araştırma konuları üzerine bir inceleme. International Conference on New Trend in Education and Their Implications, 11-13 November Antalya. Retrieved from http://www.iconte.org/FileUpload/ks59689/File/19.pdf
• Gürdoğan-Bayır, Ö., Kılıç, Z. and Balbağ, N. L. (2018). Vatandaşlık eğitimine yönelik yapılan lisansüstü çalışmaların incelenmesi. İçinde Tay, B. (Ed.), 7. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 69- 81). Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi.
• Heater, D. (2007). Yurttaşlığın kısa tarihi. (Çev. M. D. Üst). İstanbul: İmge Yayınevi.
• Kaymakcı, S. (2017). Türkiye’de tarih öğretiminin yönelimi üzerine bir değerlendirme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(6), 2153-2172. Retrieved from https:// dergipark.org .tr/tr/pub/ kefdergi/issue/31577/357354
• Martorella, P. H. (1996). Teaching social studies in middle and secondary schools. Englewood Cliffs: Prentice Hall, Inc.
• MEB, (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul and ortaokul 4. 5. 6. and 7. sınıflar). Ankara. http://mufredat.meb.gov.tr/dosyalar/ 201812 103847686sosyal %20b %c4% b0lg% c4% b0ler%20%c3%96%c4%9eret%c4%b0m%20programı%20.pdf
• Miles, M, B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An Expanded Sourcebook. (2nded). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Muşmal, H. and Gürbüz, İ. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Nicel, karma, nitel tasarımlar için rehber. In Ş. Aslan, (Ed.), Nitel araştırmalarda veri toplama yöntemleri and türleri. Doküman inceleme. Konya: Eğitim yayınevi.
• NCSS, (1994). National Council for social studies. Introduction. Retrieved from https://www. socialstudies.org/ standards/ introduction
• Oğuz-Haçat, S., and Demir, F. B. (2018). Sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan doktora tezlerinin değerlendirilmesi (2002-2018). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 948-973. doi: 10.33692/avrasyad.510136
• Oruç, Ş. and Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler öğretimi alanında yapılan tez çalışmaları. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 26,(2008), 121 -132.
• Öztürk, C. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öner, G. and Öner, D. (2018). Sosyal bilgiler eğitiminde coğrafya konuları üzerine yapılmış lisansüstü tezlere yönelik bir analiz and bibliyografya çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 34(2), 13- 34. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/buje/issue/37026/424747
• Özkaral, C. T. and Mentiş-Taş., A. (2017). Sosyal bilgiler and karşılaştırmalı eğitim alanında yapılan lisansüstü tez çalışmalarının incelenmesi: Bir meta-sentez çalışma örneği. Turkish Studies, 12(15), 651-670. doi: 10.7827/TurkishStudies.12143
• Öztürk, C. and Deveci, H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programları. In C. Öztürk (Ed.), Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programların değerlendirilmesi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öztürk, C. (2015). Sosyal bilgiler öğretimi demokratik vatandaşlık eğitimi. In C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Pamuk A. and Alabaş, R. (2016). Sosyal bilgiler eğitimi. In D. Dilek (Ed.), Vatandaşlık and sosyal bilgiler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Parker, W. C. (2011). Social studies in elementary education. New Jersey: Prentice-Hall,Inc.
• Ross, E. W. (2006). The struggle for the social studies curriculums. The social studies curriculum purposes, problems, possibilities. 3rd. (Ed. Wayne Ross) Newyork.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram and Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55(55), 459-496. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10342/126702
• Savage, T. V. and D. G. Armstrong (1996). Effective teaching in elementary social studies. Third edition. New Jersey: Prentice Hall, Inc.
• Sever, R. (2015). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Sönmez, Ö.F., Merey, Z. and Kaymakçı, S. (2009). Vatandaşlık and insan hakları alanında yapılan yüksek lisans and doktora tezlerinin değerlendirilmesi. I. Uluslararası Avrupa Birliği, Demokrasi, Vatandaşlık and Vatandaşlık Eğitimi Sempozyumu, 28-30 Mayıs, Uşak. https: //www. Retrieved from Pegem .net/Akademi /sempozyumbildiri_detay.aspx?id=50291
• Sönmez, V., and G. Alacapınar, F. (2017). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık
• Şahin, M., Yıldız G. D. and Duman, R. (2011). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi tezleri üzerine bir değerlendirme. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 69-121.
• Yıldırım, A. and Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zarillo, J. J. (2016). Sosyal bilgiler öğretimi ilkeler and uygulamalar. (Çev. Ed. B. Tay and S. B. Demir). Ankara: Anı Yayıncılık. (Orjinal yayın tarihi, 2000).